Ulica Jana III Sobieskiego w Sanoku

---

Historia

Początkowo ulica funkcjonowała pod nazwą Zielona. W latach 70. i 80. XIX wieku zrealizowano jej przebudowę, która obejmowała poszerzenie oraz wykup gruntów. Przetarg na te prace wygrał Esig Herzig, a kierownictwo nad projektem objął inżynier Henryk Stoy. Podczas budowy gmachu C. K. Gimnazjum, w dniu 8 lutego 1883, Rada Miejska zdecydowała o uznaniu ulicy Zielonej za drogę gminną. 5 kwietnia 1883 roku zatwierdzono projekt regulacji tej ulicy. W odpowiedzi na sugestie mieszkańców, 2 sierpnia 1883 roku Rada Miejska postanowiła, aby z okazji obchodów dwusetnej rocznicy bitwy pod Wiedniem z 12 września 1683 roku, zmienić nazwę ulicy na cześć Jana III Sobieskiego. 6 września 1883 roku zatwierdzono plan uroczystości, które miały odbyć się 11 września 1883 roku, podczas których odsłonięto pamiątkową tablicę z nazwą ulicy. W 1913 roku, ulica została przypisana do dzielnicy Śródmieście.

W okresie II wojny światowej, w czasach niemieckiej okupacji, ulica była znana pod nazwami Sobieskistrasse oraz Kasernenstrasse. W tym czasie na zachód od niej znajdowało się getto w Sanoku. Podczas walk w 1944 roku, ulica stała się miejscem zaciętych zmagań zbrojnych; w gmachu gimnazjum broniły się wojska niemieckie, które w lipcu 1944 roku zniszczyły, znajdujący się od północy, budynek poczty.

W 1951 roku zmieniono nazwę ulicy na Jarosława Dąbrowskiego. Podczas PRL-u wzdłuż ulicy zbudowano bloki mieszkalne, a obszar ten zaczęto określać mianem „Osiedle Dąbrowskiego”. W 1990 roku przywrócono nazwę ulicy na cześć Jana III Sobieskiego.

Zabudowa i mieszkańcy ulicy

Na ulicy Jana III Sobieskiego w Sanoku zlokalizowane są liczne obiekty, które stanowią ważny element historyczno-kulturowy tej okolicy.

Przy numerze 1 znajduje się przychodnia oraz zespół gabinetów lekarskich, których działalność ma duże znaczenie dla lokalnej społeczności.

Pod numerem 5 mieści się Szkoła Podstawowa nr 8 im. Królowej Zofii, historycznie pod numerem 2, która przed wybuchem II wojny światowej należała do Katarzyny Siekierzyńskiej. Warto zaznaczyć, że budynek ten został wpisany do gminnego rejestru zabytków miasta Sanoka, co miało miejsce w 2015 roku.

W czasach przedwojennych pod tym adresem funkcjonowała także Sekcja Narciarska „Sanoczanka”, która współpracowała z sanockim kołem Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego.

Kolejnym istotnym miejscem jest kamienica przy ul. Jana III Sobieskiego 6. W 1938 roku miejsce to zamieszkiwał dr Włodzimierz Karanowicz, który w czasie okupacji niemieckiej urzędował jako Kreisarzt. W tym samym budynku mieszkał dr Antoni Dorosz, znany lekarz powiatowy. Należy dodać, że ten mamy wpis do gminnego rejestru zabytków, znowu w 2015 roku.

Znajdują się również kamienice przy ul. Jana III Sobieskiego 8 i 10, które pierwotnie należały do inż. Władysława Beksińskiego. Po 1939 roku obiekty te zmieniały właścicieli, a do numeru 4 byli przypisani Jan Ptyś oraz Wolf Krämer, prowadzący skup i eksport jaj. Budynki również zostały wpisane do rejestru zabytków w 2015 roku.

Pod adresem 9 znajdują się piekarnia i punkt handlowy firmy Jadczyszyn, usytuowane na skrzyżowaniu ulicy Jana III Sobieskiego z ulicą Sokolej. W przeszłości znajdował się tam nieistniejący już budynek poczty, ulokowany poniżej gimnazjum przy skrzyżowaniu z ulicą Andrzeja Frycza-Modrzewskiego. Ten budynek wybudowany przez inż. Wilhelma Szomka został spalony przez Niemców w 1944 roku.

Dom przy ul. Jana III Sobieskiego 9, który znajduje się poniżej piekarni, był oryginalnie drewniany, a później został przekształcony w murowany. Należał do pań Dydyńskich, a przed wojną zamieszkiwał go Stanisław Domański z żoną Janiną. W czasie II wojny światowej pełnił funkcję Deutsche Zollschule oraz Knabeschule (Szkoła Męska). Podobnie jak inne obiekty, ten również przeszedł do gminnego rejestru zabytków w 2015 roku.

Przy numerze 12 znajdziemy kamienicę, która została wzniesiona przez Szymona Pijanowskiego. Po czasie przeszła w ręce rodzin Edelheitów, Trendotów oraz Jankowskich. W okresie PRL była pod numerem 8, gdzie mieszkali także związani z nią przedstawiciele przedsiębiorstw.

Pod numerem 10 istniał nieistniejący dom rodziny Rudaków, w którym przed 1939 rokiem mieszkał przedsiębiorca budowlany Emil Rudak. W czasie okupacji działała tam firma Bauunternehmung B. Kędzierski u. E. Rudak.

Na miejscu dawnego domu rodziny Drewińskich, zlikwidowanego w latach 70. XX wieku, powstał blok mieszkalny. Rodzina, która tam mieszkała, wykazała się dużym zaangażowaniem w lokalne sprawy, a ich dorobek, w tym Maurycy (lekarz i dyrektor Szpitala Powszechnego w Sanoku), do dziś zapada w pamięć.

Obecnie na ulicy znajduje się również Pomnik Grzegorza z Sanoka, który upamiętnia tą znaną postać, ulokowany przed budynkiem przy ulicy Teofila Lenartowicza 2.

Kiedy mówimy o architekturze, nie można pominąć kamienicy przy ul. Jana III Sobieskiego 16, która również zyskała miano zabytku i jest wpisana w rejestrze z 2006 roku.

W przeszłości na ulicy znajdowała się cerkiew Narodzenia Najświętszej Maryi Panny, a obecnie przy numerze 21 mieści się siedziba WSS „Społem” oraz drukarnia. Z kolei pod numerem 22 mieszkał Andrzej Grasela.

Nie można zapomnieć o Zespole Szkół nr 1 im. Karola Adamieckiego, który znajduje się pod numerem 23. Dawniej obiekt ten był koszarami wojskowymi, a obecnie znajduje się na liście zabytków.

Na numerze 24 do 1954 roku mieszkał Maksymilian Siess, a jego drewniany dom z XVIII wieku, z przebudowami w XIX wieku, był również wpisany do rejestru zabytków w 1972 roku. Numer 30 osiągnął jednak nieco inną historię, ponieważ tam mieszkał profesor gimnazjalny Andrzej Grasela.

W 1911 roku najbardziej prominentnymi mieszkańcami ulicy byli sędzia Marian Kowiński, adwokat Jan Staruszkiewicz oraz lekarz powiatowy Jacek Jabłoński. Ponadto w tym okresie istniał dom należący do rodzin Płazów i Gondylowskich, który później przeszedł w ręce Lewickich, w którym to mieszkał Franciszek Kuszczak.

W latach 30. XX wieku, ulica była miejscem wielu zjawisk, w tym takich jak handel lustrami oraz działalność adwokacka. W okresie przed II wojną światową było tu 85 budynków, a w przeciągu kilku lat ich liczba zmniejszyła się do 21. Z dotychczasowych miejsc w ewidencji zabytków Sanoka znajdują się przede wszystkim budynki, które były wpisane w 2015 roku: numery 5, 6, 8, 9, 10, 12, 16 oraz 23.

---

Oceń: Ulica Jana III Sobieskiego w Sanoku

---