Plac św. Jana w Sanoku

---

Historia

Plac, na którym się znajdujemy, jest usytuowany w samym sercu Sanoka, w okolicy nazywanej Śródmieściem, od południa graniczy z rynkiem, natomiast od północnego zachodu styka się z ulicą Zamkową. Z południowej strony placu dostrzegamy kamienicę przy ul. Rynek 14, natomiast północną pierzeję tworzą dwa obiekty: Zajazd przy ul. Zamkowej 2, który jest siedzibą dyrekcji Muzeum Historycznego, oraz willa rodziny Zaleskich. Od wschodu plac otacza skarpa, z której rozciąga się panorama na dzielnicę Błonie oraz inne tereny Sanoka i jego okolic.

Pierwsza nazwa jego brzmiała „Plac im. św. Jana”. W 1892 roku inżynier miejski opracował plan zagospodarowania skweru na placu św. Jana w Sanoku. W dniu 28 września 1902 roku na placu został odsłonięty pomnik Tadeusza Kościuszki, zaprojektowany przez rzeźbiarza Julianna Markowskiego. Od tego momentu to miejsce stało się istotnym punktem spotkań patriotycznych, szczególnie w czasie narodowych świąt. Niestety, w 1941 roku pomnik został zniszczony przez nazistowskich okupantów. Dr Karol Zaleski, który mieszkał w pobliżu, powiedział, że pomnik znajdował się w miejscu nad piwnicami „jakiegoś dawnego nowego domu”.

W wyniku wybuchu II wojny światowej, podczas niemieckiej okupacji, plac zyskał niemieckojęzyczną nazwę św. Jana Platz. Po zakończeniu wojny, w 1953 roku, rada miejska postanowiła zmienić nazwę na Plac im. Hanki Sawickiej. W początku 1968 roku radny Miejskiej Rady Narodowej Jan Bezucha złożył wniosek o powrót do pierwotnej nazwy, co wsparli także inni radni, w tym Stefan Stefański oraz Mieczysław Przystasz, którzy zapłacili za swoje przekonania karą zwolnienia z zajmowanych stanowisk. Pisano również o tym, że według ks. Adama Sudoła, wiele osób ucierpiało za próby przywrócenia nazwy Placu św. Jana. W 1989 roku Miejska Rada Narodowa w Sanoku przywróciła nazwę, którą nosi plac do dziś.

W ostatnich latach 70. miasto zleciło przeprojektowanie placu, jednak pomysł nie doczekał się realizacji. Do początku XXI wieku, na placu w przeważającej mierze dominowała zieleń, w tym drzewa. Między listopadem 2005 a grudniem 2007 roku zrealizowano projekt „Rewitalizacja Rynku i Placu Św. Jana”, który został wygrany przez firmę Neoinwest z Kielc. Projekt obejmował przebudowę i remont wybranych elewacji, modernizację sieci wodociągowej oraz kanalizacyjnej, a także instalację oświetlenia oraz usunięcie drzew. Prace rozpoczęły się w styczniu 2007 roku.

Na placu znajdują się obiekty, które są jego nieodłącznymi elementami:

• Kapliczka św. Jana Nepomucena z końca XVIII wieku, przypuszczalnie ufundowana w 1810 roku przez Franciszka Ksawerego Krasickiego, jest znakiem historii tego miejsca – jej odnowienie miało miejsce w 2000 roku dzięki Barbarze Bandurce, a kapliczka została wyremontowana do 2002 staraniem Jerzego Wielgosza,
• Pomnik Synom Ziemi Sanockiej Poległym i Pomordowanym za Polskę, który jest symbolem pamięci o ofiarach II wojny światowej oraz innych tragedii,
• Kwadratowa fontanna o wymiarach 3 m, która została zainstalowana po rewitalizacji w 2007 roku,
• Wcześniej w elewacji budynku przy ulicy Rynek 14 można było zobaczyć wystawę fotografii obrazujących historię sanockiej wojskowości.
• Na początku XXI wieku przeniesiono na sąsiedztwo Zamku Królewskiego rzeźbę „Diana z sarenką” autorstwa Romana Tarkowskiego.

Plac ten jest nie tylko świadkiem wydarzeń historycznych, ale także miejscem, w którym odbywają się święta państwowe i uroczystości patriotyczne. Mieszkańcy Sanoka potocznie określają ten teren jako „Plac / Park Pedała (Pedałów)”. Interesujący jest również wiersz dotyczący placu, napisany przez związanego z Sanokiem poetę Jana Szelca, który w 2003 roku opublikował utwór pt. Plac św. Jana w tomiku poezji zatytułowanym Odmawiam góry.

---

Oceń: Plac św. Jana w Sanoku

---