Ulica Zamkowa w Sanoku

---

Zabudowa

W 1972 roku majątek kulturowy ulicy Zamkowej zyskał szczególne znaczenie, gdyż zamek oraz inne ważne obiekty, zlokalizowane pod ówczesnymi adresami 2, 19, 20, 22 i 28, zostały włączone do zaktualizowanego rejestru zabytków Sanoka.

Przyjrzyjmy się bliżej zabytkowym zabudowaniom znajdującym się przy tej ulicy, począwszy od jej szczególnego położenia w pobliżu rynku i placu św. Jana:

• Do września 1939 roku istniała tu Wielka Synagoga. W erze PRL w tym miejscu powstał budynek biurowy, który od 1969 roku mieścił administrację oraz dyrekcję Sanockiego Przedsiębiorstwa Budowlanego, a także hotel dla pracowników. Z biegiem lat, budynek ten przekształcono na blok mieszkalny, w którym w 1993 roku oddano do użytku 64 mieszkania. Ten blok znajduje się pod numerem 3 ulicy Zamkowej,
• W czerwcu 2014 roku, naprzeciw pozostałości synagogi, miejscowa społeczność ustanowiła kamień pamiątkowy wraz z tablicą upamiętniającą Żydów zamordowanych w czasie II wojny światowej w Sanoku. Rada Miasta Sanoka wyraziła zgodę na to przedsięwzięcie w uchwale z dnia 25 kwietnia 2013 roku, a fundusze na ten cel zapewniono w budżecie miasta. Inskrypcja, zaproponowana przez Towarzystwo Przyjaźni Izrael–Polska, napisana w trzech językach: polskim, hebrajskim i angielskim, brzmi: «Naprzeciw znajdowała się synagoga, zbezczeszczona i spalona przez niemieckich okupantów. Pamięci ponad 10 000 Żydów z Sanoka i okolic zamordowanych w latach II wojny światowej przez niemieckich ludobójców».
• Mała Synagoga znajduje się przy Placu Zamkowym 3 oraz Rynek 10. Ten obiekt również został wpisany do rejestru zabytków.
• Budynek tzw. Zajazd znajduje się pod nr 2. W jego wnętrzu mieści się Muzeum Historyczne. Ten budynek również znalazł się w wojewódzkim rejestrze zabytków w 1958 roku, a także w gminnym rejestrze zabytków miasta Sanoka.
• Schody Zamkowe, które odchodzą od ulicy Zamkowej, są umiejscowione nieopodal budynku Zajazdu.
• Skwer Janusza Szubera, utworzony w 2021 roku, znajduje się przy wyjściu na Schody Zamkowe, pomiędzy budynkiem b. Zajazdu a kompleksem zamkowym.
• Zamek Królewski umiejscowiony jest pod numerem 2. Obiekt ten został wpisany do wojewódzkiego rejestru zabytków w 1952 roku oraz do gminnego rejestru zabytków (wraz z studnią). W otoczeniu zamku znajduje się:
• Rzeźba plenerowa „Woje”, której autorem jest Roman Tarkowski. Została ona odsłonięta w czerwcu 1975 roku w ramach Dni Kultury Oświaty, Książki i Prasy.
• Klon zwyczajny, zasadzony obok bramy wjazdowej do zamku, z okazji 100-lecia odzyskania przez Polskę niepodległości, które miało miejsce 11 listopada 2018 roku. Inskrypcja na tabliczce brzmi: «W 100 lecie odzyskania niepodległości przez Polskę. Klon zwyczajny (Acer platanoides). 11 listopada 2018. Burmistrz Miasta Sanoka. Okręg Bieszczadzki LOP».
• Budynek pod numerem 5, wcześniej jeden z dwóch internatów sanockich szkół ekonomicznych (drugim był budynek nr 16).
• Dom pod numerem 6, którego obecnie nie ma, był niegdyś wpisany do rejestru zabytków.
• Budynek pod numerem 7, który do 1939 roku mieścił posterunek żandarmerii.
• Nieistniejący dom pod numerem 9, przynależący do rodziny Hrabar.
• Zbór Ewangelicznej Wspólnoty Zielonoświątkowej zlokalizowany pod numerem 11, w zbiegu z ulicą Cerkiewną. Dawniej był to budynek szpitala wojskowego z przełomu XIX/XX wieku.
• Sobór Świętej Trójcy znajduje się pod nr 14. Początkowo była to cerkiew Zesłania Ducha Świętego z funkcjonującą parafią. Aktualnie pełni ona rolę parafialnej świątyni prawosławnej. Zespół cerkwi, obejmujący świątynię i dzwonnicę, jest również wpisany do wojewódzkiego (1952) oraz gminnego rejestru zabytków miasta Sanoka.
• Kamienica pod numerem 16 to siedziba parafii Świętej Trójcy (do 2016 r. także diecezji przemysko-nowosądeckiej). Budynek ten został wpisany do wojewódzkiego rejestru zabytków w 1987 roku oraz do gminnego rejestru zabytków miasta Sanoka.
• Budynek, który należał do rodziny Kieszkowskich, znajdował się nieopodal obecnego skrzyżowania z ulicą Jana III Sobieskiego od wschodniej strony, został zlikwidowany około lat 70. XX wieku.
• Dworek pod numerem 19 pochodzi z 1888 roku. Jest to obiekt, który już nie istnieje przy tej ulicy, ale w przeszłości był wpisany do rejestru zabytków.
• Dom pod numerem 20, uznawany za obiekt zabytkowy (w 1972 roku), został przekazany do Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku.
• Dom pod numerem 22 jest obecnie nieistniejący, lecz wcześniej był wpisany do rejestru zabytków.
• Dom pod numerem 28 również w przeszłości figurował jako obiekt zabytkowy (w 1972 roku).
• Budynek pod numerem 30 został wpisany do wojewódzkiego rejestru zabytków w 1990 roku oraz do gminnego rejestru zabytków miasta Sanoka.
• Nieistniejący dworek, prawdopodobnie znajdował się naprzeciw obecnego zbiegu z ulicą Sanową. Właścicielami były różne rodziny, w tym Łepkowscy (Karol Łepkowski) oraz Tchorzniccy (Aleksander Mniszek-Tchorznicki).
• Przed rokiem 1939, przy ulicy funkcjonował Hotel „Grand”. To w tym właśnie budynku fotograf Jakub Puretz prowadził swój zakład fotograficzny. Na tej ulicy mieszkali również znani lokalni mieszkańcy, tacy jak ks. Wasylij Czemarnyk (nr domu 198) oraz c. k. nadradca wyższego sądu krajowego Joachim Tomaszewski.

---

Oceń: Ulica Zamkowa w Sanoku

---