Kamienice przy ul. Jana III Sobieskiego 8 i 10 w Sanoku

---

Historia

Decyzja dotycząca budowy tych dwóch kamienic z końca XIX wieku została podjęta przez inżyniera architekta Władysława Beksińskiego (1850–1929). W jednej części kamienicy do lat 20. XX wieku mieszkała rodzina Beksińskich, która miała swoje podstawowe lokum przy ul. Jagiellońskiej, a druga część budynku była wynajmowana i pełniła funkcję kasyna oficerskiego C. K. Armii. To właśnie w tej należącej do rodziny Beksińskich kamienicy pojawia się nawiązanie do kasyna w książce Przygody dobrego wojaka Szwejka autorstwa Jaroslava Haška, w której można znaleźć wzmiankę o domach publicznych operujących w kasynie.

Pierwotnie, obie kamienice były oznaczone innymi numerami konskrypcyjnymi: budynek z numerem 8 był widoczny jako numer 247, a budynek z numerem 10 nosił numer 207. W roku 1900, w związku z brakiem wystarczającej ilości pomieszczeń dla ówczesnego Państwowego Gimnazjum w Sanoku, Władysław Beksiński wynajął sześć sal swojej kamienicy do celów edukacyjnych (analogicznie, jak miało to miejsce w kamienicy przy ul. Kazimierza Wielkiego 6, będącej własnością Karola Gerardisa).

Pokoje w kamienicy były udostępniane dla uczniów gimnazjum przez sanocki Wydział Towarzystwa Pomocy Naukowej. Po wybuchu I wojny światowej, zajęty przez wojska budynek szkoły (pod koniec 1914 roku został przekształcony w wojskowy szpital dla chorych na choroby zakaźne nr 361) odbudował edukację w sposób ograniczony od 1915 roku, w szczególności w budynku kamienicy W. Beksińskiego oraz K. Gerardisa. Już w czerwcu 1916 roku pomieszczenia w kamienicy były udostępniane Kołu Ligi Kobiet Miasta Sanoka przez inżyniera Beksińskiego.

W roku 1922, córka architekta, Maria Władysława, poślubiła Franciszka Orawca, za którego wiano służył budynek. Jednak nowożeńcy zamieszkali w Poroninie. Nieruchomość podzielono, przekazując drugą część synowi, Stanisławowi. Przed wybuchem II wojny światowej obie kamienice miały przypisane numery – 4, będącą w rękach Stanisława Beksińskiego i 6, której właścicielką była Władysława Orawiec. Stanisław Beksiński zamieszkiwał przy ul. Jagiellońskiej 41 i był administratorem obu budynków.

W 1939 roku pod numerem 4 funkcjonowały różne biznesy, w tym skup i eksport jaj prowadzony przez Wolf’a Krämera, natomiast do numeru 6 był przypisany doktor Włodzimierz Kuranowicz. Podczas II wojny światowej, w czasie niemieckiej okupacji, w kamienicy pod numerem 8, po przemianowaniu na Sobieskistrasse, a następnie na Kasernenstrasse 8, zorganizowano Oberförsterei (Nadleśnictwo). W latach 40. XX wieku w budynku mieszkała Stanisława Praczyńska, matka Janiny i teściowa Antoniego Żubryd.

W latach 45–46 funkcjonariusze Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego przeprowadzili aresztowanie Stanisławy Praczyńskiej oraz jej kilkuletniego syna, Janusza. Z kolei w drugiej połowie lat 50., w okresie PRL, kamienica nr 4 znajdowała się w rękach Stanisławy Beksińskiej (żony zmarłej w 1953 roku, Stanisława, matki Zdzisława), natomiast pod numerem 6 właścicielem był Jerzy Orawiec. W roku 1961 zaplanowano remont kamienicy.

W 1961 ks. Antoni Porębski, proboszcz parafii Przemienienia Pańskiego w Sanoku, zakupił budynek nr 10 od Jerzego Orawca. W tym czasie w lokalu mieszkać zaczęli lekarze sanockiego szpitala: Nowosielski i Jan Zigmund, ten ostatni zajmował pięciopokojowe mieszkanie aż do swojej śmierci w 1970 roku. Od 10 maja 1981 do 15 kwietnia 1989, zaprzyjaźniony z kolejnym proboszczem, ks. Adamem Sudołem, w tym budynku funkcjonowała kancelaria parafialna, podczas renowacji przykościelnej plebanii. Po wielomiesięcznych staraniach ks. Sudoł uzyskał pozwolenie na przeprowadzenie kapitalnego remontu nieruchomości, który był konieczny z uwagi na zły stan techniczny, głównie ścian zewnętrznych oraz stropów. Podczas prac, mieszkańcy kamienicy pod numerem 10 zostali przeniesieni do mieszkań zastępczych – rodzin Pierożyńskich, Burczyków, Jastrzębskich, Klech, Kordasów i Bieńkowskiej, a pod numerem 8 zamieszkiwał Emilian i Stefania Piotrowscy.

15 kwietnia 1989 plebania została przeniesiona do nowej siedziby przy ulicy Grzegorza z Sanoka 5. W latach 1994-1995 w budynku trwały prace remontowe. Po ich zakończeniu, na parterze oraz w suterenie kamienicy pod numerem 10 ulokowano jedną z dwóch w Sanoku ochronek dla dzieci (Ochronka im. Błogosławionego Edmunda Bojanowskiego Zgromadzenia Sióstr Służebniczek NMP NP), prowadzonej przez siostry zakonne służebniczki starowiejskie, które miały w tym budynku swoje mieszkania. Całe wnętrze na piętrze zostało przekształcone w kaplicę, a po bokach umiejscowione zostały pokoje gościnne (po lewej stronie) oraz mieszkanie księdza Sudoła, który po przejściu na emeryturę w 1995 roku mieszkał tam aż do swojej śmierci w 2012 roku.

Elewacja budynku wyróżnia się swoim zdobnictwem, w tym godłem Polski. Kamienica pod numerem 10 zyskała przydomek „Dom pod Białym Orłem” (tablica z tym napisem można znaleźć na północnej elewacji na wysokości pierwszego piętra). W korytarzu kamienicy zachowało się sklepienie kolebkowe z lunetami.

Obydwa budynki, oznaczone numerami 8 i 10, zostały wpisane do gminnej ewidencji zabytków Sanoka. Z radością informujemy, że 3 maja 2021 roku na ścianie obok wejścia do kamienicy przy ul. Jana III Sobieskiego 10 w Sanoku odsłonięto tablicę upamiętniającą ks. Adama Sudoła.

---

Oceń: Kamienice przy ul. Jana III Sobieskiego 8 i 10 w Sanoku

---