Wilhelm Szomek

---

Życiorys

Wilhelm Szomek przyszedł na świat w 1857 roku w Sanoku. Jego ojcem był Wenzel (Wacław) Schomek, który w połowie XIX wieku pełnił rolę inspektora oddziału podatkowego cyrkułu sanockiego oraz sekretarza Dyrekcji Skarbu, umierając przed rokiem 1892. Matką Wilhelma była Franciszka z domu Walz (1827-1892). W rodzinie było również rodzeństwo: Wacław (1855-1910, sędzia, prokurator), Bolesław (1858-1910, polonista, profesor gimnazjalny) oraz Natalia Józefa (ur. 1861, żona Kazimierza Krawczyńskiego).

Wilhelm ukończył szkołę realną z egzaminem dojrzałości. W latach 1874-1881 studiował na Wydziale Inżynierii Politechniki Lwowskiej. W trakcie nauki, od 24 czerwca 1877, był członkiem wydziału Towarzystwa Wzajemnej Pomocy Naukowej Słuchaczów Politechniki. Natomiast w roku akademickim 1879/1880 dołączył do Towarzystwa „Bratniej Pomocy” Słuchaczów Politechniki. Ukończył studia z tytułem inżyniera. W okresie zaboru austriackiego, korzystając z Autonomii galicyjskiej, dołączył do służby państwowej Austro-Węgier.

W 1880 roku znalazł się w składzie Komisji Wodociągowej w Sanoku, której celem było opracowanie projektu wodociągów dla miasta. Już w 1882 roku pełnił obowiązki inspicjenta przy budowie kolei żelaznej Jarosławsko-Sokalskiej w Bełzie. 30 października 1890 roku był kandydatem na inżyniera miejskiego w Sanoku, ale to inż. Władysław Beksiński został wybrany na to stanowisko. Około 1891 do 1900 roku pracował jako inżynier w starostwie c.k. powiatu sanockiego. W 1898 roku był już inżynierem i geometrą autoryzowanym zgodnie z ministerialnym rozporządzeniem.

Pełnił funkcję cywilnego inżyniera budowy w Sanoku i, jako geometra, przed 1911 rokiem został zaszeregowany w grupie inżynierów budownictwa i geometrów. Około 1913 roku pracował jako cywilny inżynier budowy oraz cywilny geometra. dodatkowo był biegłym w sprawach budowlanych. Od 1902 roku został uznawany za znawcę do oceniania większych projektów przemysłowych przy C. K. Sądzie Obwodowego w Sanoku. W międzyczasie zajmował się projektowaniem domów oraz różnorodnych konstrukcji żelaznych, prowadząc biuro projektowe oraz nadzór budowlany.

Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości, pełnił rolę rządowo upoważnionego cywilnego inżyniera budownictwa. W latach 1921, 1923 oraz 1924 był powoływany na znawców z zawodu budownictwa na potrzeby oszacowania gruntów do wywłaszczenia dla kolei żelaznej oraz do ustalania wynagrodzeń za wywłaszczenie praw wodnych. Jako mierniczy przysięgły, złożył przysięgę 25 października 1926 roku i zarejestrowany został pod numerem L. 101. W ogłoszeniu Urzędu Wojewódzkiego Lwowskiego z 3 marca 1939 roku poinformowano, że Wilhelm Szomek zrzekł się tytułu i prawa do pełnienia zawodu mierniczego przysięgłego.

Był również członkiem zwyczajnym Towarzystwa Politechnicznego we Lwowie oraz uczestniczył w VI Zjeździe Techników Polskich w Krakowie w 1912 roku. Jego dom, zaprojektowany przez niego samego, miał formę neorenesansowej willi, obecnie znanej jako budynek przy ul. Teofila Lenartowicza 2 w Sanoku. Po wybuchu I wojny światowej, w dniu 16 września 1914 roku, przebywał wraz z rodziną w Zakopanem. Po wojnie, po powrocie do Sanoka, oszacował szkody na 80 tys. koron, ponieważ jego budynek został poważnie zniszczony.

Wilhelm był aktywnym członkiem Rady Miasta Sanoka. Uczestniczył w dwóch kadencjach: od 1912 roku oraz po przyłączeniu gminy Posada Sanocka do Sanoka w 1919 roku. Kontynuował swoją działalność w klubie mieszczańskim również w okresie II RP. W 1931 roku reprezentował Radę Miasta w komisjach rozmawiających o przyłączeniu gminy Posada Olchowska. W sferze lokalnej, w 1893 roku reprezentował Sanok w uroczystości związanej z pochówkiem Teofila Lenartowicza w Krypcie Zasłużonych na Skałce w Krakowie.

Był także zaangażowany społecznie, będąc członkiem Towarzystwa Bursy Gimnazjalnej w Sanoku oraz Macierzy Szkolnej dla Księstwa Cieszyńskiego. Jako członek i działacz Polskiego Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” (od 1889 do 1939 roku), był wiceprezesem w 1892 roku. Na sztandarze TG Sokół w Sanoku, jego nazwisko znajduje się na jednej z 125 gwoździ, upamiętniających członków. W 1895 roku dostał się do wydziału Towarzystwa Kasyna w Sanoku, a w 1897 roku został członkiem Kółka dramatyczno-muzycznego w Sanoku.

Działał w ramach Towarzystwa Upiększania Miasta Sanoka, a na jego wniosek w 1883 roku Rada Miejska postanowiła uczcić rocznicę 200-lecia odsieczy wiedeńskiej, nadając ulicy Zielonej nową nazwę Jana III Sobieskiego. Zasiadał także w radzie nadzorczej Towarzystwa Kasy Zaliczkowej w Sanoku. W 1906 roku został wybrany zastępcą dyrektora Towarzystwa Zaliczkowego, a później pełnił rolę członka Rady Opiekuńczej Katolickiego Związku Młodzieży Rękodzielniczej i Przemysłowej. Jako przedstawiciel Wydziału Krajowego, zasiadał w wydziale szkolnym Przemysłowej Szkoły Uzupełniającej w Posadzie Olchowskiej w 1913 roku.

Pod koniec lat 20. był wiceprezesem zarządu ekspozytury powiatowej w Sanoku Polskiego Towarzystwa Opieki nad Grobami Bohaterów oraz członkiem wydziału Kasy Oszczędności miasta Sanoka (1927). W kościele Przemienienia Pańskiego znajduje się witraż okienny ufundowany przez Wilhelma i Władysławę Szomków w 1906 roku.

Wilhelm Szomek był również zaangażowany w działania związane z hodowlą. Należał do wydziału pierwszej lwowskiej filii Towarzystwa Chowu Drobiu, Gołębi i Królików, a także do Towarzystwa Pszczelniczo-Ogrodniczego. Na przełomie lat 1918/1919 był jednym z założycieli Koła „Bieszczady” Polskiego Towarzystwa Łowieckiego w Sanoku i w 1927 roku objął stanowisko prezesa Sekcji Popierania Jedwabnictwa przy Okręgowym Towarzystwie Gospodarskim w Sanoku. W 1926 roku otrzymał zezwolenie na polowanie wydane przez władze miasta Sanoka.

W życiu osobistym, jego żoną była Władysława Józefa z domu Żeleska, która urodziła się 27 czerwca 1872 roku w Żółkwi. Była ona działaczką społeczną, m.in. w Komitecie Obywatelskim Ziemi Sanockiej, a także prezesem sanockiego Towarzystwa św. Wincentego à Paulo. Wilhelm Szomek zmarł 19 lutego 1940 roku w Sanoku. Po śmierci spoczął w rodzinnym grobowcu w kształcie piramidy, umiejscowionym na cmentarzu przy ul. Rymanowskiej w Sanoku. Tam spoczywają także inni członkowie rodziny, w tym matka Franciszka, siostra Amelia, a także żona Władysława.

Córką Wilhelma i Władysławy Szomków była Maria Franciszka Emilia, urodzona w 1911 roku. W 1934 roku poślubiła Janusza Wielhorskiego, studenta agronomii, który zmarł w 2005 roku.

Projekty

Wilhelm Szomek był architektem, który zapisał się w historii za sprawą licznych projektów budowlanych, realizowanych głównie w Sanoku oraz jego okolicach. Poniżej przedstawiamy kilka kluczowych realizacji jego autorstwa.

• Gmach Powiatowego Towarzystwa Zaliczkowego w Brzozowie, zbudowany w 1888 roku z inicjatywy księdza Marcina Białego oraz grupy lokalnych obywateli. Aktualnie znajduje się tam oddział Banku Nowego. Przed rokiem 2019 w budynku funkcjonował oddział Podkarpackiego Banku Spółdzielczego,
• Budynek przy ul. Teofila Lenartowicza 2 w Sanoku – pierwotnie dom Wilhelma Szomka, zbudowany w 1892 roku. Po wojnie, w 1945 roku, miejsce to zostało objęte kwaterunkiem. W lat 70. XX wieku córka Szomka, Maria Wielhorska, sprzedała willę miastu, a w latach 1975-1982 budynek przeszedł gruntowną przebudowę i restaurację. Wówczas usunięto oryginalne schody kręcone, zastępując je nowymi. 3 maja 1982 roku w obiekcie otwarto Miejską Bibliotekę Publiczną,
• Willa Zaleskich w Sanoku – zbudowana w latach 1896–1910, położona przy placu św. Jana. Jej budowniczym był dr Karol Zaleski, który pragnął, aby architektura siedziby przypominała weneckie pałace. Willa, znana jako „Sokole Gniazdo”, powstała na stromej skarpie. Pierwszym projektantem był Władysław Beksiński, a jego pracę kontynuował Szomek,
• Postument pomnika Tadeusza Kościuszki usytuowany na Placu św. Jana w Sanoku. Odsłonięty w 1902 roku, pomnik został zniszczony przez niemieckich okupantów w kwietniu 1941 roku. Obecnie inny pomnik Kościuszki znajduje się w innej lokalizacji przy ul. Kościuszki, gdzie został odsłonięty we wrześniu 1962 roku,
• Budynek przy ul. Jana III Sobieskiego 7 w Sanoku, ukończony w 1903 roku. Szomek był właścicielem terenu, na którym zrealizowano inwestycję, która później została wynajęta dla potrzeb poczty. W latach 30. XX wieku pozostawał właścicielem tej działki, którą Niemcy spalili na przełomie lipca i sierpnia 1944 roku,
• Kościoły w stylu neogotyckim, których projekty wdrażał w zachodniej części Sanoka:
  • Kościół św. Katarzyny Aleksandryjskiej w Strachocinie – istnieje od 1900 roku.
  • Kościół pw. Podwyższenia Krzyża Świętego w Falejówce – powstał na planie krzyża, z budową trwającą od 1908 do 1927 roku.
  • Kościół św. Mikołaja Biskupa i św. Józefa w Grabownicy Starzeńskiej, budowany w latach 1913–1926 na zlecenie Władysława Chomiaka i Wilhelma Szomka, znajduje się na liście obiektów zabytkowych,
• W drugiej połowie lat 30. XX wieku, Szomek sprawował rolę doradczą podczas prac remontowych w kościele i klasztorze Franciszkanów w Sanoku. Sugerował on, aby elewacja kościoła od strony rynku została otynkowana, natomiast od ogrodu z zachowaniem tzw. „dzikiego kamienia” w prezbiterium.

---

Oceń: Wilhelm Szomek

---