Ulica Podgórze w Sanoku

---

Historia

Nazwa ulicy Podgórze narodziła się z jej położenia, które biegnie pod górą, określając jednocześnie charakterystyczne miejsce na wzniesieniu. Ulica pełni rolę drogi powiatowej, a jej lokalizacja w dzielnicy Śródmieście czyni ją istotnym punktem na mapie miasta. Stanowi wschodnią granicę dzielnicy Błonie, przebiegając wzdłuż Potoku Płowieckiego. Rozpoczyna swój bieg w rejonie zbiegu z ulicą Jagiellońską i prowadzi ku ulicy Królowej Bony.

Historia ulicy sięga czasów zaboru austriackiego, kiedy to w obrębie autonomii galicyjskiej nosiła ona nazwę Podgórze. W prasie z 1904 roku podniosła się kwestia, że w lokalnej tradycji jej nazwa powinna brzmieć „Podgórz”, by odróżnić ją od podkrakowskiego Podgórza. W okresie początku XX wieku mieszkańcami ulicy byli urzędnicy oraz radni, w tym Adam Pytel oraz sędziowie tacy jak Bolesław Gawiński, Józef Jaworski, Mieczysław Kotkowski oraz Michał Guzik, także w pobliskich domach mieszkały rodziny Vetulanich (Elżbieta Vetulaniowa, wdowa po Romanie, która z dziećmi zajmowała nr konskr. 284) oraz Filipczaków (w tym Bronisław Filipczak).

Na przełomie XIX i XX wieku ulica została zaplanowana, co umożliwiło jej połączenie z trasa do Mrzygłodu. W tym czasie mjr (ppłk) Franz Mazour, komendant placu w Sanoku, dążył do obsadzenia lip przy placu św. Jana, jednak nie przetrwały one przez dłuższy czas. Z inicjatywy Towarzystwa Upiększania Miasta Sanoka przed rokiem 1906 powstało nowe nasadzenie 82 kasztanów, co nadało ulicy zielony charakter.

Ulica Podgórze borykała się z zalewaniami, które miały miejsce w kwietniu 1907 oraz w marcu 1908 roku. Z dniem 1913 roku otrzymała nazwisko zamordowanego namiestnika, Andrzeja Potockiego, który w chwili tragicznej śmierci, 9 marca 1908 roku, dosłużył się pamięci przez pomoc przyjmaną przez mieszkańców Sanoka w momencie powodzie. W okresie międzywojennym ulica zachowała swoje imię.

W czasie II wojny światowej dotknęła ją zmiana nazwy na Potockistrasse pod okupacją niemiecką. Po wojnie, w 1948 roku, z inicjatywy radnego Kazimierza Granata przekształcono nazwę na ulicę Ludwika Waryńskiego, która funkcjonowała w latach PRL.

Mieszkańcy ulicy Podgórze, należący do Kościoła rzymskokatolickiego, są częścią parafii Podwyższenia Krzyża Świętego i Matki Bożej Pocieszenia.

Zabudowa ulicy

Ulica Podgórze w Sanoku jest bogata w historię oraz architekturę, która przetrwała do dziś. Kamienica pod numerem 1 nosi wiele wspomnień o dawnych mieszkańcach. W 1931 roku jej lokatorem był Marian Wójcik, a w 1938 roku do budynku przypisany był Izrael Brenik. Obiekt ten został dostrzegany na tyle, że w 2015 roku trafił do gminnego rejestru zabytków miasta Sanoka.

Kolejna interesująca kamienica to numer 2. Jej budowa była dziełem inżyniera Henryka Stoya. W 1931 roku można było tam spotkać Hersch Trachtmanna, a do 1939 roku mieszkał w niej kpt. dr Karol Bachman. W okresie II wojny światowej, budynek pod tym numerem gościł różne instytucje, takie jak Zollgrenzschutz oraz Inspekcję Leśną.

Budynek znajdujący się pod numerem 4 również ma ciekawą historię. Przed 1939 rokiem działała w nim hurtownia piwa z Żywca, a w 1945 roku mieścił się tam Powiatowy Związek Gminnych Spółdzielni „Samopomoc Chłopska”. Warto dodać, że w latach 90. w budynku tym zaczęło funkcjonować miejsce kulturalne, Klub Muzyczny „Rudera”.

Przechodząc do kamienicy pod numerem 5, była to budowla, w której zlokalizowana była żydowska ochronka. W 2015 roku także ona została wpisana do gminnego rejestru zabytków.

Budynek numer 7 zyskał swą funkcję jako elektrownia gminna w 1931 roku, a później, podczas okupacji, mieściła się tam elektrownia miejska. Ten obiekt również został uznany za zabytek w 2015 roku.

W przeszłości przy tej ulicy znajdowały się także różne instytucje użyteczności publicznej, w tym Państwowa Straż Pożarna, a później Miejska Komenda Straży Pożarnej, która zlokalizowana była pod numerem 9.

Pod numerem 8 niegdyś stał zabytkowy budynek zaprojektowany przez inż. Władysława Beksińskiego. Jego historia to także dzieje Arcyksiążęcego Browaru Żywiec, a później fabryki lemoniady oraz spółdzielni handlowej. Niestety, budynek został rozebrany na początku 1996 roku, co wywołało proces karny w sprawie zniszczenia zabytku.

Przy numerze 61 zachowały się zabytkowe domy, w tym drewniana budowla „chata sanocka”, która w 1972 roku również została wpisana do gminnego rejestru.

W okolicy można zauważyć również inne domy pod numerami 12, 13, 15 i 22, a pod numerem 23 zwraca uwagę kapliczka. Poniżej Państwowa Szkoła Muzyczna I i II st. im. Wandy Kossakowej mieści się pod numerem 25.

Nie możemy zapomnieć o historijkach, jakie opowiada obecność dawnych domów po zachodniej stronie ulicy, nad Potokiem Płowieckim, z których część została przeniesiona do Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku.

Od ulicy Podgórze odchodzą ku górze cztery ciągi schodów, które odnowiono w 1977 roku, a są to:

• Schody Balowskie,
• Schody Serpentyny,
• Schody Franciszkańskie,
• Schody Zamkowe.

W dawnej przeszłości w okolicy funkcjonował także warsztat kotlarski, będący zalążkiem późniejszej fabryki Autosanu. Kolejną ciekawostką jest dom przy Schodach Franciszkańskich, w którym mieszkała rodzina Kosinów, a sama lokalizacja została wpisana do gminnego rejestru zabytków w 2015 roku.

Na koniec warto dodać, że przy ulicy powstał barak biurowy na potrzeby przedsiębiorstwa budowlanego, a w bliskim sąsiedztwie znajdują się kościół i klasztor Franciszkanów, a także plac św. Jana.

---

Oceń: Ulica Podgórze w Sanoku

---