Kościół i klasztor Franciszkanów w Sanoku

---

Historia

Historia zakonu franciszkańskiego w Polsce sięga początku XIII wieku, kiedy to przedstawiciele tego zakonu, założonego w 1209 roku, dotarli na nasze ziemie, w tym również na Podkarpacie. W Przemyślu franciszkanie zjawili się w 1237 roku. Sanok stał się ich drugim miejscem osiedlenia w tym regionie. Klasztor oraz kościół franciszkański w Sanoku zostały uroczyście założone 27 lutego 1377 roku na podstawie przywileju wydanego przez księcia Władysława Opolczyka, który był wówczas zarządcą Rusi Czerwonej.

Książę nakazał arcybiskupowi lwowskiemu Maciejowi oraz burgrabiemu sanockiemu Maciejowi zorganizowanie wsparcia dla Franciszkanów, które obejmowało budowę kościoła oraz nadanie im odpowiedniego dworu. Prace budowlane miały miejsce w latach 1372–1376, a efekt końcowy to kościół pod wezwaniem Najświętszej Marii Panny, który został przydzielony zakonowi minorytów z Lwowa, aby mogli zamieszkać w Sanoku. Warto wspomnieć, że wcześniejsze opisy wskazywały, iż świątynia znajdowała się przy obecnej ulicy Tadeusza Kościuszki, niedaleko Góry Parkowej, w rejonie współczesnej ulicy Grzegorza z Sanoka.

Organizację zarówno kościoła, jak i całej diecezji prowadził wówczas Eryk z Winsen. Pierwsze budynki klasztorne były drewniane i usytuowane poza murami miasta, gdzie obecnie znajduje się dzielnica Śródmieście.

W 1384 roku siostra Kazimierza Wielkiego, Elżbieta Łokietkówna, zgodziła się na przeniesienie siedziby franciszkanów do obrębu miasta. Na terenie, który został darowany przez królewnę, franciszkanie stworzyli drewniany klasztor oraz kościół, którego akt erekcyjny oraz darowizny są datowane na 5 lipca 1384 roku. Nowa świątynia uzyskała tytuł pod wezwaniem Znalezienia Krzyża Świętego. W tej samej chwili pleban kościoła pw. św. Michała próbował przejąć klasztor, lecz królowa Elżbieta Bośniaczka poleciła, aby zabezpieczyć zakonników przed plebanem, bowiem ich siedziba została przeniesiona z zewnątrz do miasta. W 1387 roku, kleryk Chartman Ghyr w obecności biskupa Eryka, zatwierdził wiadomości wcześniej uzgodnione przez księcia oraz królową Elżbietę w Krośnie.

Sanok przez wieki doświadczył kilku pożarów, w latach 1457, 1470, 1514 oraz 1566, przy czym podczas ostatniego z tych incydentów kościół przetrwał. Pożar w 1604 roku, spowodowany przez Tatarów, spalił świątynię. W 1606 roku, dzięki staraniom podkomorzego sanockiego Piotra II Bala, zrealizowano odbudowę kościoła, tworząc jednonawową, murowaną świątynię w stylu barokowym.

Właściwy tytuł kościoła oceniany jako Znalezienie Krzyża Świętego zmienił się później na Podwyższenie Krzyża Świętego, który obchodzimy 14 września. W I Rzeczypospolitej, pomieszczenia klasztoru pełniły rolę miejsca obrad sejmików szlacheckich dla całej ziemi sanockiej (w 1612 roku). W 1632 roku, budowle kościoła i klasztoru zostały zniszczone przez pożar, lecz w latach 1632–1640 doszło do kolejnej odbudowy z wykorzystaniem kamienia łamanego, co dało początek obecnemu kształtowi kompleksu klasztornego. W tym czasie wzniesiono także nowe zabudowania klasztoru. Od 1717 roku rozpoczęto ich zastępowanie murowanymi strukturami jednolitą z kościołem. Prace budowlane trwały przez lata 1722–1747 oraz 1758–1775, ale w 1676 i 1743 roku kościół ponownie nawiedziły pożary.

W latach 1846–1847 klasztor przeszedł przebudowę, a do budynku wprowadzono kondygnację piętrową. W 1766 roku utworzono bractwo św. Iwona, a w 1790 roku dodano poprzeczne skrzydło klasztoru. Po pożarze kościoła parafialnego pw. Michała Archanioła, który miał miejsce 30 września 1782 roku, klasztor przyjął na siebie rolę kościoła parafialnego do 19 grudnia 1886 roku, kiedy to powstała Parafia Przemienienia Pańskiego. W tej chwili gwardian klasztoru jednocześnie pełnił funkcję proboszcza. W kościele i klasztorze zazwyczaj przebywało trzech ojców i dwóch braci, opiekujących się również folwarkiem znajdującym się poza miastem.

W okresie Austro-Węgier, władze cesarskie Józefa II Habsburga objęły część pomieszczeń klasztornych, przekształcając je w areszt i sąd powiatowy. W 1851 roku, cesarz Franciszek Józef I brał udział we mszy św. w kościele farnym podczas wizyty w Sanoku, w kontekście podróży po Galicji i Bukowinie.

Historia klasztoru obfitowała w niezwykłe wydarzenia. Nocą z 9 na 10 maja 1872 roku miało miejsce tragiczne zdarzenie, kiedy to pożar zniszczył jedną trzecią miasta oraz spalił kościół. Nastała gruntowna przebudowa, podczas której utracono barokowy styl. W 1886 roku zakończono gruntowną rekonstrukcję kościoła i przywrócono formę sklepienia, a w 1895 roku zakończona została odbudowa wieży, której projekt przygotował Władysław Beksiński.

W latach powojennych, kościół przeszedł różnorodne modernizacje. 19 marca 2005 roku, na skutek decyzji metropolity przemyskiego abpa Józefa Michalika, w przyklasztornym kościele utworzono sanktuarium Matki Bożej Pocieszenia – Pani Ziemi Sanockiej. Zespół klasztorny, w skład którego wchodził kościół, klasztor oraz ogrodzenie, został wpisany do rejestru zabytków. Działania Komisji Opieki nad Zabytkami, przy oddziale PTTK w Sanoku, znalazły swój efekt w umiejscowieniu tablicy informującej o zabytkowym charakterze obiektu.

Wobec występujących pęknięć, w 2019 roku rozpoczęto prace budowlane, mające na celu zabezpieczenie skarpy u podstawy kościoła, co było realizowane z myślą o długoterminowej ochronie tego ważnego obiektu historycznego.

Architektura

Kościół i klasztor Franciszkanów w Sanoku to miejsce pełne historycznych oraz architektonicznych skarbów. Charakter budowli jest orientowany, co oznacza, że prezbiterium, w którym znajduje się główny ołtarz, jest zwrócone ku wschodowi. Warto zaznaczyć, że obecny wygląd tego obiektu znacząco różni się od pierwotnego. Szczególnie w wyniku przebudowy z 1872 roku, która pozbawiła świątynię pierwotnego barokowego stylu.

Wnętrze kościoła obejmuje prostokątne prezbiterium, główną nawę oraz dwie kaplice boczne, przez co świątynia zyskała przestrzenny układ, przypominający plan krzyża łacińskiego. Okna kościoła mają półkolisty kształt, a pod podłogą znajdują się krypty. Budowa wieży jest niezwykle interesująca, gdyż dolna część wykonana jest z kamienia łamanego, podczas gdy górne kondygnacje z cegły. W 1998 roku nastąpiła zmiana wystroju ołtarza głównego, zwracając uwagę na odsłonięty fragment kamiennej ściany.

Pierwotne ołtarze w kościele być może były dziełem malarza Serafińskiego z Rzeszowa, a obecny ołtarz główny został zbudowany na nowo po pożarze w 1887 roku. Jego autor, Ferdynand Majerski z Przemyśla, stworzył wyjątkowe dzieło, w którym krucyfiks późnobarokowy jest centralnym punktem, otoczonym sześcioma kolumnami. Warto dodać, że na szczycie ołtarza umieszczono symbole Trójcy Świętej oraz figury świętych, w tym św. Bonawentury i Tomasza z Akwinu, wykonane również przez Majerskiego w 1887 roku.

W prezbiterium znajduje się również drewniana chrzcielnica z 1996 roku, której autorami są Jan Penar oraz Artur Olechniewicz. Na jej ścianach przedstawieni zostali święci związani z zakonem i regionem, w tym św. Franciszek z Asyżu, św. Klara z Asyżu, Maksymilian Maria Kolbe, bł. Jakub Strzemię oraz św. ks. Zygmunt Gorazdowski; nie zapomniano także o męczennikach, o. Michale Tomaszku oraz o. Zbigniewie Strzałkowskim.

Ambona w kościele również przechodziła zmiany; pierwotnie znajdowała się po prawej stronie prezbiterium, a później, po 1887 roku, została przeniesiona na stronę lewą. Obecna ambona, również dzieło Ferdynanda Majerskiego, powstała w 1889 roku, a na jej zadaszeniu znajdują się figury aniołków. Fundator schodów do ambony, Józef Nowak, zrealizował także sąsiednią drewnianą ławkę-stallę. W kościele znajdowały się pierwotnie ławeczki, które wraz z czasem przeszły różne etapy przemian, w tym usunięcia tynku i konserwacji elewacji.

Klasztor, przylegający od strony południowej do kościoła, pierwotnie składał się z trzech skrzydeł wokół wirydarza, jednak obecnie ma dwa wirydarze. Po odbudowie w XIX wieku budynek klasztoru zyskał jednopiętrową formę hasło. Na parterze znajdują się krużganki sklepione krzyżowo, umożliwiające przejście między kruchtą kościoła a zakrystią.

Warto podkreślić, że zakrystia została odnowiona w latach 1900-1901, a jej malowidła są dziełem brata Cyryla Sadowskiego oraz sanockich malarzy: Tadeusza Turkowskiego i Kazimierza Florka. W jednym ze skrzydeł krużganków znajduje się kaplica poświęcona św. Zygmuntowi Gorazdowskiemu, fundowana przez rodzinę Rylskich w XIX wieku, która przeszła kilka etapów renowacji.

Od końca 2005 roku na wieży kościelnej działają dzwony carillon, które regularnie odgrywają melodię co trzy godziny, przyciągając uwagę licznych odwiedzających oraz mieszkańców Sanoka.

Obiekty sakralne i zabytki sztuki

W drugiej połowie XVII wieku, w ołtarzu głównym prezbiterium, na uwagę zasługuje krzyż, który kiedyś otoczony był wotami dziękczynnymi. Niestety, zostały one skonfiskowane przez austriackie władze na przełomie XVIII oraz XIX wieku. W kontekście późniejszym, krucyfiks barokowy umiejscowiony w przedsionku, datowany na koniec XVIII wieku, zyskał upamiętniającą tabliczkę, która została umieszczona w 1970 roku na cześć misji maryjnych. Ciekawe są również krzyż w Kaplicy św. Zygmunta Gorazdowskiego, pochodzący z początku XVIII wieku oraz klasycystyczne umbraculum z początku XIX stulecia.

Wśród innych zabytków wyróżnia się rzeźba Matki Boskiej z Dzieciątkiem, wykonana w XVIII wieku, a także ołtarz z obrazem św. Antoniego z Padwy, którego wzmianki sięgają XVII wieku. Po prawej stronie nawy głównej, ten ołtarz jest zdobiony dwiema kręconymi kolumnami, a nad nimi aniołki. Warto zwrócić uwagę, że w 1937 roku malarz W. Lisowski wykonał na nowo malaturę ołtarza, nadając mu palisandrowy kolor. Obraz ukazuje św. Antoniego, który w prawej dłoni trzyma trzy lilii, a w lewej – Dzieciątko Jezus. Ponadto, w zasuwie tego obrazu znajduje się malowidło Najświętszego Serca Pana Jezusa, namalowane przez Tabińskiego z Rzeszowa w 1888 roku.

Po lewej stronie nawy głównej, w ołtarzu z obrazem Matki Bożej Pocieszenia z około 1700 roku, znajduje się obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem, również przybrany złotą szatą. Malowidła zdobiące sufit w prezbiterium są również niezwykle interesujące, przedstawiających ewangelistów: św. Mateusza, św. Łukasza, św. Marka oraz św. Jana, a także herb Sanoka, Ducha Świętego i Orła Polskiego.

W nawie głównej widoczne są malowidła, które ukazują św. Franciszka otrzymującego odpust zupełny oraz Znalezienie Krzyża Świętego. Warto zauważyć wizerunki innych świętych, jak św. Jakub Strzemię, św. Ludwik francuski, św. Klara oraz błogosławiona Salomea.

Kaplica Franciszka z Asyżu, położona po prawej stronie nawy głównej, została wyremontowana w 1935 roku przez Józefa Kopaczka, a polichromie wykonane zostały przez W. Lisowskiego w latach 1935/1936. Malowidło „Przyjęcie do Rodziny Franciszkańskiej (III Zakon) św. Kingi oraz jej męża Bolesława Wstydliwego” zdobi ścianę tej kaplicy. Obrazy przedstawiające św. Antoniego oraz św. Franciszka również dekorują kaplicę. W lutym 1999 roku rozpoczęto renowację polichromii, odkrywając pierwotną dekorację barokową z przełomu XVII i XVIII wieku. Odtworzona kaplica została poświęcona 4 października 1999 roku przez o. Kazimierza Malinowskiego.

Kaplica św. Maksymiliana Kolbe, dawniej znana jako kaplica Matki Bożej Pocieszenia, również ma bogatą historię. W 1908 roku przeszła renowację, a nowy ołtarz według projektu W. Lisowskiego został zamontowany do 1937 roku. Obraz św. Maksymiliana Kolbe, namalowany przez Bronisława Naczasa w 1971 roku, znajduje się w ołtarzu kaplicy.

Na terenie kościoła warto zwrócić uwagę na drewniany chór z 1888 roku, zaprojektowany przez Ferdynanda Majerskiego, a także na organy z tego samego roku, które stworzył Jan Śliwiński. Znajdujący się na wieży dzwon z wizerunkiem Serca Pana Jezusa oraz osiem dzwonów carillonowych również dodają uroku tej świątyni.

W ogródku przykościelnym znajduje się figura Najświętszej Marii Panny Niepokalanej, z inskrypcją: „1377 600 lat Franciszkanów w Sanoku 1977”, której autorem jest Edward Kość z Jasła. Historia tego miejsca sięga 1898 roku, kiedy to zastąpiona została figura Jezusa Chrystusa, stworzona przez Stanisława Piątkiewicza, wzorując się na projekcie Bertela Thorvaldsena, zwanego również „kaplicą Potockich na Wawelu” (kaplica Potockich na Wawelu).

Na drzwiach oddzielających kruchtę od nawy głównej znajdują się płaskorzeźby przedstawiające świętych oraz herb zakonu franciszkanów, wykonane przez Stanisława Piątkiewicza w 1898 roku. Dodatkowo, w przedsionku spogląda na nas figura Antoniego z Padwy. W wirydarzu stoi również rzeźba św. Franciszka z Asyżu, stworzona przez Macieja Pęcaka, a figurka tegoż świętego umiejscowiona jest nad wejściem przy ulicy Franciszkańskiej.

Warto również zwrócić uwagę na różnorodne obrazy, takie jak portret Elżbiety Łokietkówny z 1882 roku, a także obraz św. Józefa autorstwa Genowefy Stepek z 1964 roku oraz obraz św. Walentego, stworzony przez W. Lisowskiego w 1927 roku. Stacje Drogi Krzyżowej w nawie głównej zostały wykonane w 1938 roku, a cztery konfesjonały z 1906 roku decydują o charakterze wnętrza kościoła.

Nie można zapomnieć o 14 obrazach Męki Pańskiej pochodzących z XVIII wieku, które zdobią krużganki, ani o obrazie św. Teresy od Dzieciątka Jezus, autorstwa Antoniego Zientkiewicza z 1927 roku, który przeszedł różne lokalizacje w kościele przez lata.

Tablice pamiątkowe i informacyjne

W Sanoku znajdują się liczne tablice pamiątkowe i informacyjne, które dokumentują bogatą historię regionu oraz ważne wydarzenia związane z kościołem i klasztorem Franciszkanów.

– Pierwszą z nich jest tablica upamiętniająca pogrzeb, który odbył się 7 listopada 1758 roku. Jest to prawdopodobnie najstarsza tablica w mieście, która twierdzi, że „Roku 1758 dnia 17 listopada odprawił się solenny pogrzeb kości zmarłych w tym kościele pogrzebanych na tym…”. Do 1897 roku tekst inskrypcji znajdował się na posadzce w kruchcie.

– Warto również wspomnieć o epitafium Marii Amalii Mniszchowej z lat 1736-1772. Treść inskrypcji brzmi: „D.O.M. Maria Amelia z hrabiów Bruhlów Mniszchowa Generałowa Wielkopol. Umarła w 36 r. wieku swego d. 30 kwiet. R. 1772 w Dukli. Prosi o Zdrowaś Maria”. Również to epitafium do 1897 roku znajdowało się na podłodze w kruchcie.

– Kolejną istotną tablicą jest kamienna inskrypcja, która upamiętnia fundację kościoła oraz budowę piętra w budynkach klasztornych, ustanowiona w 1847 roku. Tablica napisana brzmi: „Klasztor W.W.O.O. Minoritów fundowano przez Władysława Księcia na Opolu Wieluniu i Rusi r.p. 1387… O.A.M.D.G.”.

– Późnobarokowe epitafium, wykonane z czarnego marmuru, poświęcone jest Ignacemu Adamowi Lewickiemu, a także jego żonie Marcjannie z Tarnawieckich. Epitafium to powstało dzięki funduszom ich syna, Samuela Rogala-Lewickiego.

– Istnieje także epitafium, które brzmi: „Spoczywa w Panu. Brat Hieronim Konopka, 18.08.1876 – 8.8.1944. Żył w zakonie 46 lat. Pochowany w czasie frontu” i znajduje się przy krypcie kościelnej.

– Na uwagę zasługuje tablica, która przypomina o 300. rocznicy Unii Lubelskiej, ustanowiona w 1869 roku przez c. i k. zarząd miasta Sanoka. Inskrypcja głosi: „Pamiątka Unii Lubelskiej 1869”. Początkowo znajdowała się na „placu proźnym” przy klasztorze.

– Epitafium Kazimierza Wiktora, które zostało wykonane w 1908 roku, zawiera inskrypcję: „Kazimierzowi Wiktorowi właścicielowi Zarszyna ur. 1845 r. w Niebocku zm. 1903 w Krakowie. Wiernemu synowi ojczyzny ukochanemu bratu ziemianie sanoccy 1908”.

– Tablica upamiętniająca rocznicę 966-1966, umieszczona około 1976 roku, znajduje się na filarze między lewą nawą a lewym ołtarzem.

– Jest również tablica, która wskazuje na jubileusz 400-lecia królowania Matki Bożej Pocieszenia na ziemi sanockiej, z inskrypcją: „Na pamiątkę jubileuszu 400 lat kultu Matki Bożej Pocieszenia. Zgromadzeni na sanockim rynku wraz z Józefem kardynałem Glempem prymasem Polski. Oo. Franciszkanie oraz czciciele M.B. Pocieszenia. Sanok, 12.05. 1996 r.”.

– Tablica z inskrypcją „Sanktuarium Matki Bożej Pocieszenia – Pani Ziemi Sanockiej” jest kolejnym ważnym elementem na terenie klasztoru.

– Warto również wspomnieć o tablicy dedykowanej Wielkiemu Jubileuszowi Roku 2000, na której widnieje inskrypcja: „Iubilaeum A.D. 2000. Christus Heri Hodie Semper.” (czyli „Jubileusz roku 2000. Chrystus wczoraj, dziś i na wieki”).

– Nie można zapomnieć o tablicy upamiętniającej św. ks. Zygmunta Gorazdowskiego, która głosi: „W tym kościele pw. Podwyższenia Krzyża Świętego w Sanoku został ochrzczony 9 listopada 1845 św. ks. Zygmunt Gorazdowski, sanoczanin, beatyfikowany we Lwowie przez Jana Pawła II, 26.06.2001 r., kanonizowany w Rzymie przez Benedykta XVI, 23.10.2005 r.”.

– Na koniec, powinno się również zwrócić uwagę na tablicę informacyjną, która zawiera inskrypcję „Budowa wspierana finansowo przez Fundację Współpracy Polsko-Niemieckiej ze środków Republiki Federalnej Niemiec”.

Wydarzenia

W historii Kościoła i klasztoru Franciszkanów w Sanoku miały miejsce znaczące wydarzenia, które miały duże znaczenie dla społeczności lokalnej i religijnej. Poniżej przedstawiono kluczowe daty i zdarzenia:

• 9 listopada 1845 – w kościele ochrzczono św. ks. Zygmunta Gorazdowskiego, którego beatyfikacja miała miejsce w 2001 roku, a kanonizacja w 2005 roku,
• 1 listopada 1851 – o godzinie 5:30 w ówczesnym kościele farnym celebrowana była msza św. z udziałem cesarza Austrii Franciszka Józefa I, który podróżował po Galicji,
• 8 maja 1955 – miasto Sanok zostało ofiarowane Najświętszemu Sercu Maryi przed obrazem Matki Bożej Pocieszenia,
• 1 kwietnia 1966 – msze w kościele koncelebrował ówczesny kardynał Karol Wojtyła,
• 1 lipca 1969 – ustanowienie parafii Podwyższenia Krzyża Świętego i Matki Bożej Pocieszenia w Sanoku,
• 6–7 lipca 1970 – miała miejsce peregrynacja symboli Obrazu Matki Boskiej Częstochowskiej, przez co miasto doświadczyło duchowej atmosfery,
• 11 grudnia 1977 – obchody 600-lecia przybycia franciszkanów do Sanoka, podczas których msze odprawił ks. bp Tadeusz Błaszkiewicz,
• 12 maja 1996 – uczczenie 400-lecia kultu Matki Bożej Pocieszenia, co uwieńczyła wizyta kard. Józefa Glempa, Prymasa Polski oraz Nuncjusza Apostolskiego abpa Józefa Kowalczyka,
• 10 maja 1998 – bp Stefan Moskwa poświęcił odnowione prezbiterium i konsekrował ołtarz w kościele podczas odpustu,
• 21 marca 1999 – rozpoczęcie transmisji niedzielnej mszy św. za pośrednictwem Telewizji Kablowej Sanok,
• 28–29 lipca 2003 – nawiedzenie parafii przez kopię Obrazu Matki Boskiej Częstochowskiej,
• 19 marca 2005 – erygowanie sanktuarium Matki Bożej Pocieszenia – Pani Ziemi Sanockiej,
• 2007 – obchody 630-lecia obecności franciszkanów w Sanoku,
• corocznie w czasie festiwalu im. Adama Didura wnętrza świątyni są wykorzystywane jako sala koncertowa,
• od 2005 roku odbywa się festiwal muzyki organowej i kameralnej „Muzyka Młodych u Franciszkanów”.

Zakonnicy i powiązani

Dokumentowanie historii klasztoru franciszkanów w Sanoku nie może pominąć wielu ważnych postaci, które odgrywały istotne role w tym duchowym miejscu. Wśród gwardianów konwentu wymienić należy m.in.:

• o. Franciszek Leszczyński (koniec XVII w.),
• o. Piotr Karwowski (1767),
• o. Anzelm Cedzicki (do ok. 1831),
• o. Honorat Warnicki (od ok. 1831 do ok. 1834),
• o. Rafał Żak (od ok. 1834 do około 1838),
• o. Innocenty Nycz (od ok. 1838 do lat 40.),
• o. Kasjan Detz (w latach 40.),
• o. Paweł Gracowski (2. poł. lat 40),
• o. Wawrzyniec Ferentsak (do ok. 1858),
• o. Kornel Motylewicz (od ok. 1858 do ok. 1867),
• o. Edmund Pawlik (od ok. 1867 do ok. 1868),
• o. Klemens Kobak (od. ok. 1868 do ok. 1871),
• o. Piotr Kowalik (od ok. 1871 do ok. 1874),
• o. Romuald Piechowicz (od ok. 1874 do ok. 1879),
• o. Samuel Rajss (od ok. 1879 do ok. 1880),
• o. Wacław Fudala (od. ok. 1880 do ok. 1881),
• o. Ambroży Trybalski (od ok. 1881 do ok. 1882),
• o. Placyd Krupiński (od ok. 1882 do ok. 1883),
• o. Urban Ochęduszka (od ok. 1883 do ok. 1884),
• o. Kasjan Serwin (od. ok. 1884 do ok. 1886),
• o. Józef Szczyrek (od ok. 1886 do ok. 1889),
• o. Cyprian Chęciński (od 1889 do ok. 1890),
• o. Norbert Sobolewski (od ok. 1890 do ok. 1891),
• o. Walenty Szymczykiewicz,
• o. Franciszek Pyznar (od. ok. 1892 do ok. 1897),
• o. Alojzy Karwacki (od 1895 do 1899),
• o. Feliks Bogaczyk (od 1899 do ok. 1902),
• o. Andrzej Knurek (od ok. 1901 do ok. 1902),
• o. Alojzy Karwacki (od 1902 do I 1904),
• o. Zygmunt Tomczykowski (od I 1904),
• o. Remigiusz Duda (od ok. 1904 do ok. 1905),
• o. Paweł Pelczar (od ok. 1905 do ok. 1908),
• o. Feliks Bogaczyk (od 1908 do 1910),
• o. Jan Warchał (od 1910 do ok. 1916),
• o. Kazimierz Siemaszkiewicz (od ok. 1916),
• o. Wawrzyniec Pomianek (w latach 20.),
• o. Edward Kustroń (do ok. 1930),
• o. Kazimierz Siemaszkiewicz (od ok. 1930/1931),
• o. Wincenty Boruń (do ok. 1934),
• o. Bartłomiej Szczyrba (ok. 1934/1935),
• o. Zbigniew Młynik (w 1935),
• o. Teofil Bazan (2 poł. lat 30.),
• o. Ernest Białek (1945),
• o. Otton Szmyd (od I 1947 do IX 1953),
• o. Jakub Półchłopek (lata 50.),
• o. Benedykt Porzycki (lata 60.),
• o. Alan Chrząstek (koniec lat 60.),
• o. Honoriusz Miś (1975–1977),
• o. Błażej Wierdak (1977–1983),
• o. Zygmunt Majgier (1983–1989),
• o. Ludwik Szetela (1989–1992),
• o. Roman Pałaszewski (1992–1996),
• o. Edward Staniukiewicz (1996–2000),
• o. Stanisław Glista (2000–2008),
• o. Zbigniew Kubit (2008–2016),
• o. Bartosz Pawłowski (od 2016).

Na przestrzeni lat, w tym miejscu realizował swoje powołanie kapłańskie o. Karol Fischer, wikariusz który pełnił tę funkcję od września 1879 do końca 1880, a swoją posługę rozpoczął w kościele, który służył parafii do 1886 roku. Po pewnym czasie, w klasztorze znalazł się także powstaniec styczniowy, ks. Kazimierz Żuliński. W klasztorze funkcjonował o. Euzebiusz Pelc, który po raz pierwszy należał do konwentu w latach 1899-1901, a następnie ponownie w latach 1938-1942, gdzie niestety zmarł w obozie Auschwitz.

O. Benigny Chmura był obecny w klasztorze przez długie lata, od 1914 do 1935. W 1934 roku z kolei internowano w nim ks. Władysława Bachutę. Ponadto w klasztorze służyli tacy zakonnicy jak: o. Hilary Pracz-Przyczyński (1929-1935), o. Wacław Niewodowski (-1953), o. Radosław Bulsiewicz (-1985) oraz o. Salezy Kucharski (1928-2001), który wywarł duży wpływ na życie tamtejszej wspólnoty zakonniczej.

W końcowych latach XX wieku, w klasztorze działał o. Tadeusz Pobiedziński (do 1989) oraz o. Marek Daukszewicz i o. Marek Andrzejewski, którzy obaj byli zaangażowani jako katecheci w Zespole Szkół nr 1 im. Karola Adamieckiego w Sanoku. Ważnymi osobami w tym okresie byli również: o. Anicet Sajek, o. Andrzej Deptuch oraz wiele innych braci zakonnych, którzy w różnych okresach poświęcili swoje życie w klasztorze. Do ich grona należy o. Andrzej Deptuch, który od 1972 roku do swojej śmierci w 2015 roku był najstarszym wiekiem zakonnikiem prowincji franciszkańskiej i najstarszym kapłanem archidiecezji przemyskiej.

Poza nimi, w klasztorze posługiwali również bracia, jak br. Medart Beneta (-1955) i br. Tomasz Szaruga (-1967), a także br. Celestyn Skóra (-1992) oraz br. Zeno Serafin Poliński (1904-2002). Działalność parafialna i duchowa w Sanoku trwała przez lata, a aż do roku 2017, w której to roku odszedł z posługi o. Piotr Marszałkiewicz, który był również katechetą w STS Sanok oraz o. Tarzycjusz Cwykiel, pełniącym rolę duszpasterza.

Do 1913 roku, sanocki konwent franciszkanów należał do C.K. Galicyjskiego Towarzystwa Gospodarskiego, co także wpisuje się w historię regionu. Historycznego znaczenia nabrała Nagroda Burmistrza Sanoka, którą ojcowie franciszkanie otrzymali w 2009 roku, jako wyróżnienie za swoją działalność w lokalnej społeczności.

Grobowiec sanockich oo. franciszkanów to miejsce, które wzbudza szacunek i zadumę, a jego lokalizacja znajduje się na Cmentarzu Centralnym w Sanoku. Co więcej, od 4 października 1998 roku organistą w kościele jest Jacek Szuba, odpowiedzialny za oprawę muzyczną liturgii oraz inny wymiar życia parafialnego.

Publikacje

Na zlecenieMuzeum Historycznego w Sanoku opublikowano szereg interesujących materiałów dotyczących kościoła oraz klasztoru Franciszkanów w Sanoku. Wśród tych wydawnictw znajdują się:

• Przewodnik po kościele i klasztorze Franciszkanów w Sanoku, opracowany przez o. Witolda Pobiedzińskiego OFMConv, który ukazał się w 2007 roku,
• Zbiór materiałów dotyczących 630. rocznicy przybycia franciszkanów do Sanoka, wydany w 2008 roku.

Odniesienia w kulturze

W kontekście odniesień w kulturze, warto podkreślić znaczenie kościoła i klasztoru Franciszkanów w Sanoku. Wyróżnia się tu kilka istotnych aspektów, które pokazują, jak przestrzeń ta inspirowała artystów.

Przykładem jest poeta Roman Bańkowski, który w swoich wierszach zadedykowanych dwóm braciom z klasztoru, uwiecznił ich pamięć w tomiku poezji pt. Byli wśród nas – inni opublikowanym w 2000 roku. W szczególności br. Zeno znalazł swoje miejsce w utworze „Stare organy”, natomiast br. Celestynowi poświęcono wiersz „Zakrystian”.

Innym twórcą, który czerpał inspirację z tej świątyni, jest Jan Szelc. On to 10 września 2006 roku stworzył wiersz pod tytułem Do sanockiej Pani, który został później wydany w tomiku poezji Łzą żywiczną zalakowane w 2008 roku. Wiersz ten opiewa nie tylko obraz Matki Bożej Pocieszenia, ale również sam kościół franciszkanów w Sanoku, ukazując jego duchowe znaczenie.

Niezwykłą atmosferę kościoła uchwycił również zespół muzyczny Orkiestra Jednej Góry Matragona, który na przełomie lat 2004 i 2005 dokonał nagrań we wnętrzu tegoż kościoła. Nagrania te zostały zaprezentowane na albumie Trans Silvaticus, wydanym w 2005 roku, co dodatkowo podkreśla kulturowy wymiar tego miejsca.

Odpusty i uroczystości

W Sanoku obchodzone są różnorodne wydarzenia religijne związane z liturgicznym kalendarzem. Oto lista najważniejszych odpustów i uroczystości, które przyciągają licznych wiernych:

• druga niedziela maja (lub sobota) – odpust Matki Bożej Pocieszenia, Pani Ziemi Sanockiej,
• 13 czerwca – św. Antoniego,
• 2 sierpnia – odpust Porcjunkuli Matki Bożej Anielskiej,
• 14 września – odpust Podwyższenia Krzyża Świętego,
• 4 października – św. Franciszka,
• 8 grudnia – Niepokalanego Poczęcia.

---

Oceń: Kościół i klasztor Franciszkanów w Sanoku

---