Władysław Józef Zaleski

Polityka i administracja

Władysław Józef Zaleski, znany pod herbem Jelita, to postać, która zapisała się w historii Polski jako niezwykle wszechstronny i wpływowy czynnik w wielu dziedzinach. Urodził się 14 lipca 1894 roku w Sanoku, aby później stać się wybitnym prawnikiem oraz wieloletnim działaczem na rzecz polskiej społeczności na uchodźstwie.

W ciągu swojego życia Zaleski pełnił wiele ważnych ról, w tym był doktorantem prawa, adwokatem oraz dyplomatą. Jako oficer dyplomowany Wojska Polskiego II Rzeczypospolitej brał udział w czterech wojnach, co świadczy o jego odwadze i poświęceniu dla kraju. Jego zasługi zostały docenione przez władze RP na uchodźstwie, które mianowały go na stopień pułkownika.

W późniejszych latach, Zaleski stał się także znaczącą postacią na emigracji, pełniąc funkcję prezesa Najwyższej Izby Kontroli na Uchodźstwie w latach 1974–1978. W ten sposób przyczynił się do wsparcia oraz umocnienia pozycji polskich instytucji w czasie, gdy kraj znajdował się w trudnej sytuacji politycznej. Zmarł 5 lutego 1982 roku w Londynie, pozostawiając po sobie niezatarte ślady w historii Polski.

Życiorys

Władysław Józef Zaleski przyszedł na świat 14 lipca 1894 roku w Sanoku. Był potomkiem szanowanej rodziny, której korzenie sięgają Mikuliczyna; był wnukiem Ludwika Zaleskiego, weterana powstania listopadowego. Jego ojciec, Karol Zaleski (1856–1941), był lekarzem i społecznikiem, natomiast matka, Wilhelmina z domu Leixner (1859–1912), nauczycielką. Zaleski miał ośmioro rodzeństwa, wśród których byli: Tadeusz (ur. 1887), Juliusz (ur. 1889), Karol (ur. 1890), Zygmunt Jan (ur. 1892), Maria Elżbieta (1896-1967, po mężu Hanus), Jakub (ur. 1899), Jadwiga (ur. 1900) oraz Zofia Ludwika (1903–1906), która zmarła w dzieciństwie na zapalenie opon mózgowych. Rodzina mieszkała w tzw. Willi Zaleskich. Niestety, dwóch z jego braci, Juliusz i Jakub, padło ofiarą zbrodni katyńskiej w 1940 roku.

W roku 1913 Władysław ukończył C. K. Gimnazjum w Sanoku, zdobijając maturę. W jego klasie naukę pobierali m.in. Władysław Brzozowski, Jan Bratro, Stanisław Szwed oraz Roman Ślączka. W okresie młodzieńczym był jednym z pionierów skautingu w Sanoku, działając w tajnym „oddziale ćwiczebnym” im. Hetmana Stanisława Żółkiewskiego. Grupa ta, powstała w listopadzie 1909 roku, przekształciła się w 1911 roku w społeczność skautową im. Hetmana. Wśród współczesnych harcerzy znajdował się również Tadeusz Piech, Klemens Remer oraz Zygmunt Vetulani. W sanockim harcerstwie Zaleski pełnił funkcję plutonowego i był członkiem rady plutonowych, a na przełomie lat 1911 i 1912 założył drużynę harcerską im. Romualda Traugutta w Brzozowie. W lipcu 1913 roku uczestniczył w polskiej delegacji na światowy zlot skautowy w Birmingham, gdzie towarzyszył mu Tadeusz Piech. Zaleski był także aktywnym członkiem sanockiego gniazda Polskiego Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”, którego siedziba mieściła się w gmachu przy ulicy Mickiewicza.

Początkowo rozpoczął studia na akademii handlowej, a następnie podjął naukę prawa w Wiedniu. W 1914 roku, z chwilą wybuchu I wojny światowej, przeszedł do Legionu Wschodniego. W roku 1915 został wcielony do Armii Austro-Węgier i wysłany na front albańsko-włoski. Wspólnie z nim walczyli bracia Zygmunt oraz jego koledzy z Sanoka, Jan Kosina z bratem Stanisławem. 1 lipca 1916 roku awansowano go na chorążego rezerwy. Rany odniesione w 1917 roku wymusiły leczenie w krakowskim szpitalu. Pod koniec wojny, w 1918 roku, był oficerem rezerwy w 45 pułku piechoty Austro-Węgier, mając siedzibę w Sanoku.

Na mocy dekretu Wodza Naczelnego Józefa Piłsudskiego z 19 lutego 1919 roku Zaleski został przyjęty do Wojska Polskiego, z dniem 1 stycznia 1918, co również dotyczyło jego brata Juliusza. Zgodnie z rozkazem Szefa Sztabu Generalnego, płk. Stanisława Hallera, Zaleski otrzymał mianowanie na oficera men. przy dowództwie 3 batalionu Strzelców Sanockich. Wówczas szkolił i kierował Pogotowiem Młodzieży, które było odpowiedzialne za utrzymanie porządku w mieście i przyczyniło się do zakupu pierwszych oddziałów wojskowych. Prowadził także zajęcia przysposobienia wojskowego, a służba odbywała się w godzinach 8–22, co wykształciło w uczestnikach żołnierskie postawy. W batalionie Zaleski służył do maja 1919 roku, a następnie trafił do Dowództwa Frontu Galicyjsko-Lwowskiego. Brał udział w wojnie polsko-ukraińskiej, w tym obronie Lwowa, jak i w wojnie polsko-bolszewickiej, w szczególności w wyprawie kijowskiej, gdzie zajmował stanowiska dowódcy kompanii oraz dowódcy batalionu.

W nowo odrodzonej II Rzeczypospolitej ukończył studia prawnicze na Wydziale Prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego, uzyskując tytuł doktora praw przed rokiem 1923. W Wojsku Polskim awansowano go do stopnia porucznika rezerwy z datą 1 czerwca 1919, a w roku 1920 został zdemobilizowany jako oficer 80 pułku piechoty. Po demobilizacji pozostał w rezerwie 2 pułku Strzelców Podhalańskich w Sanoku (1923, 1924).

Będąc radcą ministerialnym, w 1922 roku uchwałą Rady Miejskiej w Sanoku, Zaleski został uznany przynależnym do gminy. Pracował w służbie zagranicznej Ministerstwa Spraw Zagranicznych. Pełnił funkcję sekretarza II klasy konsulatu RP w Pradze w latach 1923-1925, a następnie jako sekretarz w Paryżu od stycznia 1925 do listopada 1927. Po powrocie do centrali MSZ w Warszawie, pracował w Departamencie Polityczno-Ekonomicznym do grudnia 1927 roku, awansując na kierownika referatu w kwietniu 1933. Od 1935 roku był naczelnikiem Wydziału Polaków Za Granicą w Departamencie Konsularnym. Równocześnie, w 1934 roku, był przydzielony do Oficerskiej Kadry Okręgowej nr I, pozostając w ewidencji Powiatowej Komendy Uzupełnień Warszawa Miasto III. Zaleski był także członkiem warszawskiego Koła Harcerzy z Czasów Walk o Niepodległość.

W obliczu wybuchu II wojny światowej przeszedł przez Bałkany (Rumunia i Turcja) na Bliski Wschód, gdzie związał się z Samodzielną Brygadą Strzelców Karpackich. W 1942 roku wstąpił do 2 Korpusu Polskiego, gdzie, jak sam zaznaczył, był najstarszym porucznikiem, zajmując się zabezpieczeniem archiwum, które znajdowało się w tym regionie. Od 1944 do 1945 roku przebywał w Kairze, Taranto oraz Rzymie, po czym osiedlił się w Londynie.

Po zakończeniu działań wojennych pozostał na emigracji w Wielkiej Brytanii, gdzie od 1945 roku pracował w Polskiej Bibliotece i Archiwum Polskim Ośrodka Badań RP na Wychodźstwie. W 1974 roku prezydent RP Stanisław Ostrowski powołał go na prezesa Najwyższej Izby Kontroli na Uchodźstwie, po zmarłym generale Stanisławie Kuniczaku. Sprawował tę funkcję od 14 lipca 1978 przez blisko cztery lata, aż do rezygnacji 15 marca 1978 związanej z problemami zdrowotnymi. Ostatecznie odwołano go 25 maja 1978 roku. Jego miejsce zajął Jan Berka. Po zakończeniu kadencji, Zaleski otrzymał podziękowanie za swoją służbę jako Prezes NIK oraz został odznaczony Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski za zasługi dla państwa.

Był także wieloletnim sekretarzem Rady Instytutu Józefa Piłsudskiego w Londynie, uczestnicząc w pracach Instytutu Spraw Międzynarodowych oraz Stowarzyszenia Polskich Kombatantów. Zajął się także publikacjami z zakresu spraw narodowościowych. Mieszkał w Londynie, w dzielnicy Wimbledon przy Salisbury Road 9. Życie osobiste Zaleskiego to małżeństwo i posiadanie córek.

Zmarł 5 lutego 1982 roku w Londynie, gdzie pierwotnie został pochowany. W uroczystościach pogrzebowych uczestniczył Prezydent RP na Uchodźstwie Edward Raczyński. Jego prochy zostały przewiezione do ojczyzny i 24 sierpnia 1996 roku złożone w grobowcu rodzinnym na cmentarzu przy ul. Rymanowskiej w Sanoku.

Ordery i odznaczenia

Władysław Józef Zaleski, wybitna postać, zdobył wiele prestiżowych odznaczeń i wyróżnień w swoim życiu, które świadczą o jego zasługach dla kraju.

  • Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski, przyznany 25 maja 1978,
  • Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski, nadany w 1939 roku,
  • Krzyż Walecznych, przyznany w 1920 roku,
  • Złoty Krzyż Zasługi,
  • Medal Niepodległości, przyznany 16 marca 1937 roku,
  • Srebrny Krzyż Zasługi, nadany 9 listopada 1931 roku,
  • Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921,
  • Odznaka Honorowa „Orlęta”,
  • Komandor Orderu Korony Rumunii, nadany przed 1938 rokiem,
  • Komandor Orderu Gwiazdy Białej, przyznany w Estonii w 1938 roku.

Publikacje

Władysław Józef Zaleski był autorem kilkunastu ważnych prac, które znacząco wpłynęły na rozwój myśli prawniczej oraz społecznej w Polsce. Do szczególnie istotnych publikacji należą:

  • międzynarodowa ochrona mniejszości (1932),
  • podstawy legalizmu: o konstytucyjnym rządzie R.P. w Londynie (1980).

Przypisy

  1. Krystyna Chowaniec: Sto lat w służbie niepodległej 1918–2018. 100 lat Związku Harcerstwa Polskiego na Ziemi Sanockiej. Sanok: Stowarzyszenie Wychowawców „Eleusis” w Sanoku / Hufiec ZHP Ziemi Sanockiej im. ks. hm. Zdzisława Peszkowskiego, 2018, s. 19. ISBN 978-8362960-73-6.
  2. Władysław Józef Zaleski. Nekrolog. „Tygodnik Sanocki”. Nr 34 (250), s. 2, 23.08.1996 r.
  3. Pozostała pamięć. „Tygodnik Sanocki”. Nr 34 (250), s. 1, 23.08.1996 r.
  4. Stefan Stefański. Wrócił na rodzinną ziemię. „Tygodnik Sanocki”, s. 6, Nr 35 (251) z 30.08.1996 r.
  5. Maria Hanus. cmentarzsanok.zetohosting.pl. [dostęp 20.10.2021 r.]
  6. Edward Zając, Szkice z dziejów Sanoka, Sanok 1998, s. 78.
  7. Edward Zając, Szkice z dziejów Sanoka, Sanok 1998, s. 81.
  8. Edward Zając, Szkice z dziejów Sanoka, Sanok 1998, s. 207.
  9. Alicja Wolwowicz: Zarys dziejów sanockiego harcerstwa. W: 95 lat sanockiego harcerstwa 1911–2006. Sanok: 2006, s. 7.
  10. Czesław Mazurczak: Harcerstwo Sanockie 1910–1949. Kraków: Harcerska Oficyna Wydawnicza, 1990, s. 11-12, 16, 17.
  11. Czesław Mazurczak: Harcerstwo Sanockie 1910–1949. Kraków: Harcerska Oficyna Wydawnicza, 1990, s. 19.
  12. Czesław Mazurczak: Harcerstwo Sanockie 1910–1949. Kraków: Harcerska Oficyna Wydawnicza, 1990, s. 21.
  13. Czesław Mazurczak: Harcerstwo Sanockie 1910–1949. Kraków: Harcerska Oficyna Wydawnicza, 1990, s. 23.
  14. Czesław Mazurczak: Harcerstwo Sanockie 1910–1949. Kraków: Harcerska Oficyna Wydawnicza, 1990, s. 27.
  15. Alojzy Zielecki. Polski ruch niepodległościowy w Sanoku i regionie na tle wydarzeń krajowych przełomu XIX i XX wieku. „Rocznik Sanocki”. IX, s. 200, 2006. Towarzystwo Przyjaciół Sanoka i Ziemi Sanockiej. ISSN 0557-2096.
  16. Alojzy Zielecki. Polski ruch niepodległościowy w Sanoku i regionie na tle wydarzeń krajowych przełomu XIX i XX wieku. „Rocznik Sanocki”. IX, s. 199-200, 2006. Towarzystwo Przyjaciół Sanoka i Ziemi Sanockiej. ISSN 0557-2096.
  17. Alojzy Zielecki, Rozwój ruchu niepodległościowego, W epoce autonomii galicyjskiej, w: Sanok. Dzieje miasta, Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995, s. 474.
  18. Działalność sportowa Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Sanoku. sokolsanok.pl. [dostęp 27.07.2015 r.]
  19. Udział młodzieży gimnazjum sanockiego w ruchu niepodległościowym przed r. 1914 i w czasie ostatnich wojen. W: Edmund Słuszkiewicz: Sprawozdanie jubileuszowe z działalności Państwowego Gimnazjum w Sanoku w latach 1888–1938, Lwów: Drukarnia Urzędnicza we Lwowie, 1938, s. 35-36.
  20. Księga chrztów 1892–1898. Parafia rzymskokatolicka w Sanoku, s. 82 (poz. 225).
  21. Księga chrztów 1892–1898. Parafia rzymskokatolicka w Sanoku, s. 173 (poz. 75).
  22. Księga chrztów 1892–1898. Parafia rzymskokatolicka w Sanoku, s. 82 (poz. 224).
  23. Katalog główny CK Gimnazjum Państwowe Wyższe w Sanoku za rok szkolny 1906/1907 (zespół 7, sygn. 42). AP Rzeszów – O/Sanok, s. 548.
  24. Kronika. „Tygodnik Ziemi Sanockiej”, s. 3, Nr 27 z 1.07.1913 r.

Oceń: Władysław Józef Zaleski

★★★★★
Średnia ocena:4.76 Liczba ocen:12