UWAGA! Dołącz do nowej grupy Sanok - Ogłoszenia | Sprzedam | Kupię | Zamienię | Praca

Juliusz Zaleski

Nauka i edukacja

Juliusz Adam Zaleski, urodzony 29 maja 1889 roku w Sanoku, to postać o niezwykle bogatym życiorysie i wielu osiągnięciach na polu edukacji oraz literatury. Był to nie tylko nauczyciel polonista, ale także wybitny pedagog, historyk oraz krytyk literacki.

Juliusz Zaleski był żołnierzem, który brał udział w trzech wojnach. W szeregach Wojska Polskiego służył jako kapitan rezerwy piechoty, co świadczy o jego zaangażowaniu w obronę ojczyzny.

Niestety, jego życie zakończyło się tragicznie. Zgon Zaleskiego miał miejsce w listopadzie 1940 roku w Kijowie, gdzie padł ofiarą zbrodni katyńskiej, co podkreśla tragiczne losy wielu Polaków w tym okresie historycznym.

Życiorys

Juliusz Adam Zaleski urodził się 29 maja 1889 roku. Był wnukiem Ludwika Zaleskiego, który walczył w powstaniu listopadowym, oraz drugim dzieckiem dr. Karola Zaleskiego (1856–1941) – lekarza i aktywnego społecznika. Jego matką była nauczycielka Wilhelmina z domu Leixner (1859–1912). Juliusz miał osiem rodzeństwa: pięciu braci i trzy siostry. Wśród braci znajdowali się: Tadeusz (ur. 1887), Karol (ur. 1890), Zygmunt Jan (ur. 1892), Władysław (ur. 1894), a także Maria Elżbieta (1896-1967, po mężu Hanus), Jakub (ur. 1899), Jadwiga (ur. 1900) oraz Zofia Ludwika (1903–1906), która zmarła w dzieciństwie na zapalenie opon mózgowych. Rodzina Zaleskich mieszkała w Willi Zaleskich w Sanoku.

W 1907 roku Juliusz zdał egzamin dojrzałości w C. K. Gimnazjum Męskim w Sanoku, w którym uczył się również Wojciech Stepek. Następnie rozpoczął studia filozoficzne w zakresie filologii polskiej na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Franciszkańskiego we Lwowie, które ukończył w 1912 roku. W 1910 roku był stypendystą Zakładu Narodowego im. Ossolińskich, gdzie przebywał również Władysław Dajewski, późniejszy profesor sanockiego gimnazjum. W początkach 1910 roku Juliusz został uznany za przynależnego do gminy Sanok. Od 1912/1913 roku był aktywnym członkiem Towarzystwa Nauczycieli Szkół Wyższych oraz Towarzystwa Literackiego im. Adama Mickiewicza.

Juliusz rozpoczął swoją karierę pedagogiczną jako kandydat w roku szkolnym 1911/1912, przyglądając się lekcjom w C. K. Gimnazjum im. Franciszka Józefa we Lwowie. 29 sierpnia 1912 roku został mianowany zastępcą nauczyciela w tej szkole, złożenie przysięgi służbowej miało miejsce 10 września. Uczył tam przedmiotów takich jak język polski, łacina oraz greka. W roku szkolnym 1913/1914 udał się na urlop, a po wybuchu I wojny światowej w sierpniu 1914 podjął decyzję o wstąpieniu do Legionów Polskich, niestety bezskutecznie. Jesienią 1914 roku był zmobilizowany do C. K. Armii, gdzie rozpoczął służbę jako jednoroczny ochotnik.

Pierwsze kroki w wojsku stawiał jako kadet-aspirant w Wiedniu, gdzie 1 sierpnia 1916 roku awansował na podporucznika rezerwy. Jego jednostka stacjonowała w Przemyślu, a on sam brał udział w walkach na różnych frontach – litewskim, bukowińskim, siedmiogrodzkim i włoskim, gdzie odniósł ciężką ranę, co zmusiło go do hospitalizacji. W latach 1917 i 1918 pozostawał porucznikiem rezerwy w 45 Pułku Piechoty Austro-Węgier w Sanoku. Dodatkowo przystąpił do Polskiej Organizacji Wojskowej, zorganizowanej przez por. Leona Kazubskiego, który również był sanoczaninem. Niestety, z powodu zdrady został objęty śledztwem, co znacząco wpłynęło na jego dalszą kariery wojskową.

Po zwolnieniu z wojska powrócił na Uniwersytet Lwowski, gdzie uzyskał tytuł doktora filozofii na podstawie pracy pt. „Monolog w dramacie”. Przygotowywał się wówczas do nauczania w lwowskim gimnazjum przed rokiem szkolnym 1918/1919. W tym czasie zorganizował garnizon Wojska Polskiego w Sanoku, co uwiecznił w swoich notatkach. W listopadzie 1918 roku stanął na czoło kompanii „Batalionu Dzieci Sanockich”, później będąc autorem wspomnień z tego okresu. Brał udział w wojnie polsko-ukraińskiej i był częścią pociągu pancernego „Kozak”. W lutym 1919 roku pochodzący z dekretem Józefa Piłsudskiego, Zaleski został przyjęty do Wojska Polskiego jako były oficer armii austro-węgierskiej oraz mianowany komendantem Szkoły Podoficerskiej w Sanoku z dniem 1 listopada 1918 roku. Po udziale w wojnie polsko-bolszewickiej zwolniono go z czynnej służby w sierpniu 1920 roku.

Juliusz Zaleski zaczął swoje życie pedagogiczne w okresie II Rzeczypospolitej. Po odbyciu praktyki w Miejskim Gimnazjum Herbertów w Dobromilu, stał się profesorem w III Państwowym Gimnazjum im. Stefana Batorego we Lwowie. Uczył tam języka polskiego, historii, a także pełnił funkcję zawiadowcy biblioteki nauczycielskiej. Po uzyskaniu w 1924 roku dyplomu kwalifikacyjnego do nauczania języka polskiego na poziomie średnim, pracował również w Zakładzie Naukowym Żeńskim im. Zofii Strzałkowskiej. W 1926 roku uzyskał tytuł profesora gimnazjalnego i kontynuował pracę w III Gimnazjum do 1930 roku. Następnie pełnił obowiązki wizytatora szkół w Kuratorium Okręgu Szkolnego Lwowskiego oraz Ministerstwie Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, gdzie angażował się w rozwój edukacji.

W okresie poprzedzającym II wojnę światową, Juliusz Zaleski był otoczony całą gromadą kolegów z zawodowego środowiska, jednak po aggressji ZSRR na Polskę 17 września 1939 roku, został aresztowany przez Sowietów w swoim miejscu zamieszkania. W listopadzie 1940 roku zmarł w siedzibie NKWD w Kijowie. Jego nazwisko znalazło się na tzw. Ukraińskiej Liście Katyńskiej, co dowodzi tragicznego końca jego życia i losu, który dotknął nie tylko jego, ale również jego bliskich.

Juliusz był szczęśliwie żonaty z Jadwigą z domu Bursztyńską, z którą mieli córkę Danutę (ur. ok. 1928). W 1940 roku oboje zostali deportowani do Kazachstanu. Również jego brat Jakub znalazł się wśród ofiar katyńskiej zbrodni. Informacje o rodzinie Zaleskich są przekazywane w artykułach, które ukazują ich losy w trudnych czasach II wojny światowej, gdzie Juliusz wspomniany był jako osoba, która zginęła w trakcie konfliktu, a Jakub w obronie kraju podczas kampanii wrześniowej.

Publikacje

Juliusz Zaleski, jako uznany autor, pozostawił po sobie szereg interesujących publikacji, które wzbogaciły polską myśl literacką. Poniżej przedstawiamy listę jego wybranych dzieł:

  • Największy wróg ludzkości (1911),
  • Ze studiów nad monologiem w dramacie: monolog w dramacie pseudoklasycznym w Polsce (1924),
  • Barbara Radziwiłłówna: tragedia w 5 aktach (1925, współautorzy: Alojzy Feliński, Stefan Vrtel-Wierczyński),
  • Program ministerialny nauki języka polskiego w szkole średniej w świetle dotychczasowej praktyki. Referat zbiorowy Sekcji Polonistycznej TNSW we Lwowie (1925, współautorzy: Zenon Aleksandrowicz, Juliusz Balicki, Ryszard Skulski),
  • Wiek Oświecenia. Historja literatury wieku Oświecenia w Polsce. Z Rękopisu Pośmiertnego (wydawca, 1926, autor: Konstanty Wojciechowski),
  • Przewrót w umysłowości i literaturze polskiej po roku 1863; Miłość w poezji polskiej; Ballady i romanse; Współzawodnik Sienkiewicza (Z Papierów Pośmiertnych wydali: Dr. Juliusz Balicki, Dr. Zygmunt Szweykowski, Dr. Juliusz Zaleski, 1926, autor: Konstanty Wojciechowski),
  • Zwięzły podręcznik historii literatury polskiej (1930, współautor: Konstanty Wojciechowski),
  • Sienkiewicz jako wychowawca (ze zbioru materiałów dla organizacji Dnia Sienkiewiczowskiego, 1933).

Każda z wymienionych pozycji wnosi cenny wkład w poznawanie i analizowanie polskiej literatury oraz kultury.

Ordery i odznaczenia

Juliusz Zaleski był wybitnym żołnierzem, którego wieloletnia służba została doceniona poprzez przyznanie licznych odznaczeń wojskowych. Poniżej znajduje się lista honorów, które otrzymał w trakcie swojej kariery:

  • krzyż Walecznych (1921),
  • gwiazda Przemyśla (1920),
  • odznaka Honorowa „Orlęta” (1919),
  • krzyż Obrońców Węzła Zagórskiego (1920),
  • odznaka Ofiarnych O.K.O.P. (1921),
  • brązowy Medal za Długoletnią Służbę (1938),
  • srebrny Medal za Długoletnią Służbę (1938),
  • krzyż Zasługi Wojskowej III klasy z dekoracją wojenną i z mieczami (Austro-Węgry, 1917).

Te odznaczenia świadczą o jego odwadze, determinacji oraz oddaniu w służbie narodowej.

Upamiętnienie

Podczas „Jubileuszowego Zjazdu Koleżeńskiego b. Wychowanków Gimnazjum Męskiego w Sanoku w 70-lecie pierwszej Matury”, który odbył się 21 czerwca 1958 roku, nazwisko Juliusza Zaleskiego znalazło się w apelu poległych, którzy oddali życie w obronie Ojczyzny w latach 1939–1945. Jego pamięć została uhonorowana również na tablicy pamiątkowej, ustanowionej w budynku gimnazjum, poświęconej nie tylko Zaleskiemu, ale także innym poległym i pomordowanym absolwentom tej szkolnej instytucji, w tym tych, którzy zmarli na terenie Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich.

W roku 1962 Juliusz Zaleski został ponownie uhonorowany, jako część szerszej grupy osób, które zostały wymienione na tablicy Mauzoleum Ofiar II Wojny Światowej, zlokalizowanej na Cmentarzu Centralnym w Sanoku. Jego nazwisko oraz pamięć o nim pozostają częścią lokalnej historii i tradycji, a także szacunku, jakim otaczają go mieszkańcy Sanoka.

Przypisy

  1. Juliusz Zaleski. bazhum.pl. [dostęp 27.06.2014 r.]
  2. Działalność patriotyczna TG „Sokół” w Sanoku. sokolsanok.pl, 07.12.2009 r. [dostęp 27.06.2014 r.]
  3. Wojciech Sołtys, Pierwsze miesiące wolności. Życie gospodarcze społeczne i polityczne, Pomiędzy wojnami światowymi 1918-1939, w: Sanok. Dzieje miasta, Kraków 1995, s. 505.
  4. Juliusz Zaleski. Z dziejów III Baonu strzelców sanockich (garść wspomnień w rocznicę). „Ziemia Sanocka”. Nr 30, s. 2, 07.12.1919 r.
  5. Wojciech Sołtys, Pierwsze miesiące wolności. Życie gospodarcze społeczne i polityczne, Pomiędzy wojnami światowymi 1918-1939, w: Sanok. Dzieje miasta, Kraków 1995, s. 504.
  6. Ogłoszenia. „Dziennik Urzędowy Kuratorium Okręgu Szkolnego Lwowskiego”, nr 10 z 25.10.1932 r., s. 554, 565.
  7. Sprawozdanie Dyrekcyjii C. K. Gimnazyum Lwowskiego im. Franciszka Józefa za rok szkolny 1918/19. Lwów: 1918, s. 7.
  8. Kronika. Egzamin dojrzałości. „Gazeta Sanocka”, 23.06.1907 r., s. 3.
  9. Ruch służbowy. „Dziennik Urzędowy Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego Rzeczypospolitej Polskiej”, nr 12 z 17.01.1931 r., s. 609.
  10. Księga chrztów 1882–1892. Parafia rzymskokatolicka w Sanoku, s. 215.
  11. Sprawozdanie z czynności Zakładu Narodowego Imienia Ossolińskich za rok 1910. Lwów: 1910, s. 33.
  12. Edward Zając, Szkice z dziejów Sanoka, Sanok 1998, s. 78.
  13. XXIX. Sprawozdanie Towarzystwa Nauczycieli Szkół Wyższych we Lwowie za czas od 1 kwietnia 1912 do 31 marca 1913. 1913, s. 55.
  14. Czesław Skrobała / Jadwiga Zaleska. Opowieść wigilijna. „Podkarpacie”, nr 43 z 23.12.1982 r., s. 1, 6.
  15. Wpoić młodzieży patriotyzm. „Gazeta Sanocka – Autosan”, nr 28 z 01-19.10.1980 r., s. 4.
  16. Księga Zmarłych 1904–1934 Sanok. Parafia Przemienienia Pańskiego w Sanoku, s. 30.
  17. Kronika. „Gazeta Sanocka”. Nr 125, 27.05.1906 r., s. 3.
  18. Księga przynależnych do gminy Królewskiego Wolnego Miasta Sanoka, s. 590.
  19. Księga chrztów 1892–1898. Parafia rzymskokatolicka w Sanoku, s. 82.
  20. Sprawozdanie Dyrekcji Państw. Gimnazjum III. im. Króla Stefana Batorego we Lwowie za rok szk. 1927/28. Lwów: 1928, s. 20, 22.
  21. Ranglisten des Kaiserlichen und Königlichen Heeres 1918, Wiedeń: 1918, s. 597.

Oceń: Juliusz Zaleski

★★★★★
Średnia ocena:4.84 Liczba ocen:10