Zygmunt Vetulani, urodzony 4 marca 1894 roku w Sanoku, a zmarły 25 października 1942 roku w Rio de Janeiro, stanowi istotną postać w polskiej historii. Był nie tylko ekonomistą, ale również dyplomatą oraz urzędnikiem konsularnym i państwowym.
W trakcie swojej kariery, Vetulani sprawował ważne funkcje, w tym kierownika konsulatu Rzeczypospolitej w Ostrawie oraz Bukareszcie. Był również radcą handlowym w Konstantynopolu oraz zajmował się sprawami dotyczącymi Środkowej Europy w Ministerstwie Spraw Zagranicznych, gdzie pełnił rolę radcy i kierownika Referatu.
Na zakończenie swojej kariery zasiadał na stanowisku konsula generalnego RP w Badgadzie oraz Rio de Janeiro, co podkreśla jego znaczenie jako reprezentanta Polski w kluczowych miejscach na świecie.
Życiorys
Zygmunt Vetulani urodził się 4 marca 1894 roku w Sanoku. Był najstarszym synem Romana Vetulaniego, znanego profesora gimnazjalnego, oraz Elżbiety z Kunachowiczów. W rodzinie Vetulanich miał czworo rodzeństwa: braci Adama i Tadeusza, a także siostry: Marię i Elżbietę. Rodzina początkowo mieszkała w Sanoku przy ulicy Floriańskiej, a później przeniosła się do Willi Zaleskich, której adres to plac św. Jana.
W okresie edukacji uczęszczał do C. K. Gimnazjum w Sanoku, gdzie otrzymywał różne stypendia. W roku 1909, jako uczeń piątej klasy, zyskał wsparcie finansowe z fundacji Chlebowskiego, a następnie w 1911 roku powtórzył ten sukces. W 1912 roku z dużymi osiągnięciami zdał egzamin maturalny. W trakcie nauki, Zygmunt był jednym z pionierów ruchu skautowego, wstępując do tajnego „oddziału ćwiczebnego” im. Hetmana Stanisława Żółkiewskiego, który powstał w listopadzie 1909 z inicjatywy Organizacji Młodzieży Niepodległościowej „Zarzewie”. Od 1911 roku działał już w jawnie funkcjonującej Drużynie Skautowej im. Hetmana Stanisława Żółkiewskiego – Ex ossibus ultor. W sanockim harcerstwie pełnił rolę plutonowego i od 1912 roku był członkiem sanockiego gniazda Polskiego Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”. W początkowej części XX wieku, rodzina Vetulanich zamieszkiwała przy ulicy Podgórze w Sanoku, konkretne pod numerem 284.
Ukończył Akademię Eksportową (Exportakademie) w Wiedniu, gdzie od kwietnia 1914 pełnił funkcję prezesa koła polskich słuchaczy, skupionego wokół organizacji o nazwie „Ognisko”. W wyniku wybuchu I wojny światowej, podczas praktyki w Warszawie, został jednak internowany i deportowany do Astrachania. Na terenach Rosji objął wówczas stanowisko dyrektora huty szkła w Sławińsku oraz profesora w Wyższej Szkole Handlowej w Charkowie. Po powrocie do kraju w 1919 roku, w nowo powstałej II Rzeczypospolitej, zaczął pracować jako urzędnik w Ministerstwie Spraw Zagranicznych, pełniąc tę rolę od 10 lipca 1919 do 1 marca 1920, obejmując różne odpowiedzialności w Departamencie Konsularnym.
W późniejszym okresie kariery, przeszedł do służby dyplomatycznej MSZ, zaczynając od Przedstawicielstwa RP w Wiedniu, gdzie był tytularnym wicekonsulem. Od 1 listopada 1920 pełnił rolę wicekonsula w Królewcu, a od 26 września 1921 do 26 marca 1926 był konsulem w Ostrawie. W międzyczasie, w 1924 roku został awansowany na konsula drugiej klasy, co oznaczało jego formalne przywiązanie do gminy Sanok. Następnie pracował jako radca handlowy w Konstantynopolu oraz zajmował kierownicze stanowiska w Bukareszcie, a do 30 czerwca 1935 był konsulem generalnym na tym terenie.
W latach 1938 miał pod swoją opieką Referat Środkowej Europy w Wydziale Wschodnim MSZ, a pod koniec lat 30. zasiadał w sądzie koleżeńskim Stowarzyszenia „Samopomoc Urzędników Polskiej Służby Zagranicznej”. Z dniem 1 maja 1939 zyskał rangę radcy MSZ i został delegowany do Radcy Ekonomicznego. W okresie II wojny światowej, od 1939 do 1940 roku, pełnił funkcję konsula w Bagdadzie, zdobywając reputację znakomitego negocjatora, który prowadził rozmowy handlowe z Turcją oraz Rumunią. Publikował także artykuły dotyczące ekonomii, w tym prace w języku portugalskim w Brazylii. Był twórcą wydawnictwa propagandowego w tureckim języku pt. Bogünki Lehistan, opublikowanego w 1928 roku w Stambule.
Zygmunt Vetulani od 1926 roku miał status członka honorowego Macierzy Ziemi Cieszyńskiej, a także przynależał do warszawskiego Koła Harcerzy z Czasów Walk o Niepodległość. Prywatnie pasjonował się filatelistyką. W jego życiu prywatnym partnerką była Stanisława Leśniewska, która zmarła w 1964 roku, z którą miał córkę Wandę. Przed wybuchem II wojny światowej rodzina zamieszkiwała przy ulicy Chmielnej w Warszawie.
Po wybuchu konfliktu światowego w 1940 roku, został odwołany z Bagdadu, a jego dalsza droga prowadziła do biura szyfrów Ministerstwa Spraw Zagranicznych polskiego rządu na uchodźstwie w Angers, gdzie towarzyszyła mu żona i córka. Wyruszył następnie do Brazylii po klęsce Francji. W tym kraju pełnił rolę konsula w Rio de Janeiro, jednocześnie pracując dla Instytutu Badania Kryształu Górskiego. Zygmunt Vetulani zmarł 25 października 1942 roku w Rio de Janeiro w wyniku obrażeń odniesionych w wypadku.
Publikacje
Oto publikacje, które zostały opracowane przez Zygmunta Vetulaniego, wybitnego dyplomata, w różnych okresach jego kariery.
- Śląsk Czeski i Morawy w roku 1924. Raport gospodarczy Konsula R. P. w Morawskiej Ostrawie (1925),
- Drogi naszej sanacji gospodarczej (1926),
- Turcja (1928),
- Stosunki gospod. turecko-polskie (1934).
Wszystkie te dzieła oparte są na starannie zebranym materiale źródłowym, co świadczy o rzetelności i dokładności autora.
Ordery i odznaczenia
W życiu Zygmunta Vetulaniego, dyplomaty, odznaczenia oraz ordery odgrywały istotną rolę, odzwierciedlając jego wkład w rozwój stosunków międzynarodowych oraz działalność na rzecz kraju.
- Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski, 7 listopada 1925,
- Złoty Krzyż Zasługi, 10 listopada 1938,
- Medal Niepodległości, 17 marca 1932,
- Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości, 1928,
- Wielka Wstęga Orderu Gwiazdy z Afganistanu, 1935,
- Krzyż Komandorski Orderu Gwiazdy Rumunii, 1937,
- Krzyż Komandorski Orderu Korony Rumunii, 1933,
- Krzyż Komandorski Orderu Zasługi z Węgier, 1937,
- Krzyż Komandorski Orderu Świętego Sawy z Jugosławii, 1938,
- Krzyż Komandorski Orderu Feniksa z Grecji, 1939,
- Order „Meritul comercial și industrial” z Rumunii, 1936.
Wszystkie te odznaczenia stanowią dowód uznania dla jego zaangażowania i umiejętności dyplomatycznych.
Upamiętnienie
W maju 1989 roku, w trakcie zmian związanych z nazwami ulic w Sanoku, pojawiła się propozycja nadania jednej z bocznych ulic Wincentego Witosa w dzielnicy Dąbrówka nazwy „ulicą Vetulanich”. W urzędowych dokumentach z 1990 roku można znaleźć informacje o tej ulicy pod zaproponowaną nazwą. Jednak obecnie nie figuruje ona już w oficjalnym wykazie ulic miasta Sanoka.
Rodzina
Rodzina Vetulanich jest jednym z kluczowych elementów analizy genealogicznej, która odgrywa znaczącą rolę w zrozumieniu historycznego kontekstu tej rodziny.
| _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | Michał Vetulani | _ | Franciszka Śliwińska | _ | _ | _ | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| _ | _ | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| _ | Jan Vetulani | _ | Matylda Pisz | _ | _ | _ | Roman Vetulani | _ | _ | _ | Elżbieta Kunachowicz | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | Franciszek Latinik | _ | _ | _ | _ | _ | Franciszek Vetulani | _ | Katarzyna Ipohorska-Lenkiewicz | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| _ | Eugeniusz Vetulani | _ | _ | _ | Kazimierz Vetulani | _ | Zygmunt Vetulani | _ | Tadeusz Vetulani | _ | Maria Godlewska | _ | _ | _ | Adam Vetulani | _ | Irena Latinik | _ | Zofia Vetulani | _ | Bohdan de Nisau | _ | Maria Vetulani de Nisau | _ | Cecylia Vetulani | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| _ | _ | _ | _ | _ | _ | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | Agnieszka Vetulani-Cęgiel | _ | Maria Vetulani | _ | Charles Belfoure | _ | Marek Vetulani | _ | Tomasz Vetulani | _ | _ | _ | _ | _ | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Informacje te są istotne dla badań nad pochodzeniem oraz wpływem rodziny Vetulanich w szerszym kontekście historiograficznym.
Przypisy
- Zygmunt Vetulani: Wanda Vetulani (1921–1987). W: Stulecie Liceum Francuskiego. 1919–1939. Łucja Orłow (red.). René Goscinny: Lycée français de Varsovie, 2019, s. 178–179.
- Maria Luiza Tucci Carneiro: Weltbürger. Brasilien und die fluchtlinge des Nationalsozialismus 1933–1948. Munster/Zurych: Lit Verlach, 2014, s. 213.
- Paweł Sebastiański, Bronisław Kielar: Wykazy członków Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Sanoku. W: 125 lat sanockiego „Sokoła” 1889–2014. Sanok: Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół” w Sanoku, 2014, s. 149.
- Członkowie TG „Sokół” w Sanoku 1889–1946. sokolsanok.pl, 29.11.2009 r. [dostęp 16.11.2014 r.]
- Nowe nazwy sanockich ulic. „Gazeta Sanocka – Autosan”. Nr 13 (484), s. 4, 01-10.05.1989 r.
- Zarządzenie Wojewódzkiego Komisarza Wyborczego w Krośnie. „Dziennik Urzędowy Województwa Krośnieńskiego”. Nr 11, s. 108, 11.04.1990 r.
- Czesław Mazurczak: Harcerstwo Sanockie 1910–1949. Kraków: Harcerska Oficyna Wydawnicza, 1990, s. 67.
- Adam Vetulani: Poza płomieniami wojny. Internowani w Szwajcarii 1940–1945. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1976, s. 15.
- Kronika. „Gazeta Sanocka”. Nr 226, s. 3, 17.05.1908 r.
- Ruch służbowy. „Dziennik Urzędowy. Ministerstwo Spraw Zagranicznych”. Nr 3, s. 66, 18.07.1939 r.
- Poselstwo Polskie w Angorze. „Ilustrowany Kuryer Codzienny”, s. 31, nr 182 z 05.07.1926 r.
- M.P. z 1938 r. nr 258, poz. 597 „za zasługi w służbie państwowej”.
- Odznaczenia. „Dziennik Urzędowy Ministerstwo Spraw Zagranicznych”, s. 12, nr 1 z 15.02.1939 r.
- Von den Konsularvertretungen. „Prager Tagblatt”. Nr 56, s. 5, 06.03.1924 r. (niem.).
- Czesław Mazurczak: Harcerstwo Sanockie 1910–1949. Kraków: Harcerska Oficyna Wydawnicza, 1990, s. 11–12.
- CK Gimnazjum Państwowe Wyższe w Sanoku. Katalog główny, rok szkolny 1908/1909. AP Rzeszów – O/Sanok, s. 178, 520.
- Kronika. „Kurjer Lwowski”. Nr 166, s. 3, 25.04.1914 r.
- Stypendja. „Kurjer Lwowski”. Nr 52, s. 4, 01.02.1911 r.
- Stypendya Wydziału Krajowego. „Nowa Reforma”, s. 2, nr 111 z 10.03.1909 r.
- XXXI. Sprawozdanie Dyrektora c.k. Gimnazyum w Sanoku za rok szkolny 1911/12. Sanok: Fundusz Naukowy, 1912, s. 45.
- Absolwenci. 1losanok.pl. [dostęp 16.03.2015 r.]
- Helena z Kadłubowskich Kunachowiczowa: Dziennik z lat 1856–1860. W: Kapitan i dwie Panny. Irena Homola, Bolesław Łopuszański (red.). Kraków: Wydawnictwo Literackie Kraków, 1980, s. 317.
Pozostali ludzie w kategorii "Polityka i administracja":
Juliusz Katz-Suchy | Józef Pohorski | Robert Foedrich | Tadeusz Tertil | Kazimierz Sołtysik (1918–1992) | Jan Keller (1876–1945) | Stefan Szwarczyk | Szymon Pawłowski (polityk) | Mariusz Szmyd | Ryszard Wojna | Stanisław Borczyk | Władysław Józef Zaleski | Kazimierz Świtalski | Stanisław Biega (działacz narodowy) | Władysław Studziński | Józef Baszak | Stefan Dolanowicz | Michał Słuszkiewicz | Jan Oklejewicz | Franciszek BemOceń: Zygmunt Vetulani (dyplomata)