Tadeusz Tertil

---

Życiorys

Tadeusz Marian Tertil przyszedł na świat 7 września 1864 roku w Sanoku. Po zdaniu egzaminu dojrzałości, przez jeden rok kształcił się w Seminarium Duchownym w Przemyślu, a następnie ukończył studia prawnicze na Wydziale Prawa Uniwersytetu Lwowskiego. Po przeniesieniu się z rodziną do Tarnowa, rozpoczął swoje praktyki adwokackie. Jego miejsce pracy znajdowało się w biurze, które istniało od 1895 roku i oferowało bezpłatną pomoc prawną dla mniej majątnych mieszkańców regionu.

W 1893 roku Tertil dołączył do tarnowskiego gniazda Polskiego Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”, a w 1903 roku został wybrany na jego prezesa, którego to stanowisko piastował aż do 1907 roku, kiedy to zrezygnował. Jego działalność polityczna rozwijała się z upływem lat, a w latach 1906–1912 był aktywnym członkiem Ligi Narodowej. Początkowo związany z Stronnictwem Demokratyczno-Narodowym, od 1907 roku aktywnie uczestniczył w działaniach Polskiego Stronnictwa Demokratycznego.

Od 1905 roku zasiadał w Radzie Miejskiej Tarnowa. W grudniu tego samego roku, po rezygnacji dotychczasowego burmistrza, Witolda Rogoyskiego, Tertil został wybrany na nowego burmistrza w trakcie sesji, która odbyła się 14 stycznia 1907 roku. Urząd ten sprawował, z przerwą wywołaną okupacją Tarnowa przez wojska rosyjskie w latach 1914–1915, aż do roku 1923. W trakcie jego kadencji, miasto zyskało między innymi nowy dworzec kolejowy, elektrownię oraz rozwinięcie wodociągów miejskich, które wszystkie zrealizowano do 24 listopada 1910 roku, a także linię tramwajową, która połączyła ulicę Lwowską z dworcem kolejowym w 1911 roku oraz warsztaty kolejowe, które oddano do użytku w 1917 roku.

Na początku 1914 roku, Tertil był członkiem zarządu Krajowego Związku Zdrojowisk i Uzdrowisk w Lwowie, a także zasiadał w radzie nadzorczej własnego galicyjskiego zakładu kredytowego. W latach 1908 i 1913 roku był wybierany posłem Sejmu Krajowego Galicji we Lwowie oraz posłem do austriackiej Rady Państwa XII kadencji (od 17 lipca 1911 do 28 października 1918), gdzie reprezentował Polskie Stronnictwo Demokratyczne jako przedstawiciel okręgu wyborczego nr 16 (Tarnów), łącząc obie te funkcje z urzędowaniem na stanowisku burmistrza Tarnowa.

Po wybuchu I wojny światowej, Tarnów został przejęty przez wojska rosyjskie 10 listopada 1914 roku. Wojska te wprowadziły komendanturę wojskową, co doprowadziło do likwidacji władzy burmistrza. Mimo iż mógł opuścić miasto, pozostał w Tarnowie, organizując pomoc dla lokalnych mieszkańców. Kiedy miasto ponownie znalazło się pod kontrolą wojsk austriackich, Tertil powrócił na urząd burmistrza, jednak po oskarżeniu o kolaborację z Rosjanami, w 1915 podał się do dymisji, która nie została przyjęta. W czerwcu 1918 roku został wybrany prezesem Koła Polskiego w Radzie Państwa oraz wiceprezydentem Związku Dużych Miast Galicji, a także zasiadał w głównej komisji gospodarki wojennej C. K. Ministerstwa Handlu.

Po utworzeniu 28 października 1918 roku w Krakowie Polskiej Komisji Likwidacyjnej Galicji i Śląska Cieszyńskiego, Tertil wstąpił do jej prezydium jako zastępca przewodniczącego z ramienia Polskiego Stronnictwa Demokratycznego. Dwa dni później przedstawił projekt uchwały na posiedzeniu Rady Miejskiej, w której radni zobowiązali się oddać pod władzę rządu w Warszawie. 29 października w Tarnowie nastąpiło rozbrojenie żołnierzy austriackich, a władze miasta przysięgły wierność rządowi polskiemu. Tertil był także założycielem Unii Narodowo-Państwowej w 1922 roku. Utrzymał się na stanowisku burmistrza do swojej dymisji 13 września 1923 roku, pełniąc obowiązki jeszcze do 25 października, po czym powrócił do pracy w zawodzie adwokackim.

Jego życie zakończyło się nagle w Tarnowie 31 marca 1925 roku w wyniku nierozpoznanego zapalenia wyrostka robaczkowego. Został pochowany w grobowcu rodzinnym na Starym Cmentarzu w Tarnowie.

Życie prywatne

Tadeusz Tertil był osobą pochodzącą z rodziny o bogatej historii. Był synem Roberta Tertila, który urodził się w 1833 roku na Węgrzech. Przez część swojego życia, od około 1863 do około 1866 roku, pełnił rolę praktykanta konceptowego w urzędzie cyrkułu sanockiego, a do około 1888 roku pracował jako komisarz w urzędzie starostwa powiatu lwowskiego.

Jego matka, Wilhelmina Płońska, była córką Karola Płońskiego. Pracowała jako oficjaliska w urzędzie pomocniczym C. K. Sądu Krajowego w Krakowie. Niestety, zmarła w 1866 roku, mając zaledwie 27 lat, na tyfus w Sanoku. Tadeusz miał rodzeństwo: brata Ludwika Waleriana, który przyszedł na świat w 1863 roku, oraz siostrę Helenę Marię, urodzoną w 1865 roku. Z kolei ojcem chrzestnym Tadeusza był Erazm Łobaczewski.

W 1896 roku Tadeusz Tertil poślubił Amalię Zollner, która żyła w latach 1873-1963. Amalia była córką Karola, sędziego z Tarnopola. W wyniku ich małżeństwa przyszło na świat czworo dzieci: Tadeusz, urodzony w 1897 roku, zmarły w latach 1939-1945, Wilhelmina, która żyła w latach 1890-1937, będąca żoną ppłk. i lekarza Stanisława Goździewskiego, Stanisław, inżynier, urodzony w 1901 roku, który zmarł w 1957 roku, oraz Władysław, który żył w latach 1907-1990.

Upamiętnienie

W 1925 roku, na cześć Tadeusza Tertila, dotychczasowa ulica Lipowa w Tarnowie przemianowana została na ul. 1 Maja, a obecnie nosi nazwę al. Solidarności. Jego imię dziś znajduje się na pasażu, który łączy tarnowski Rynek z placem Kazimierza Wielkiego. Na tym terenie znajdują się dwie kamienice, które niegdyś były własnością Tertila.

W 2007 roku, wmurowano w ścianę Ratusza tablicę pamiątkową poświęconą jego osobie. Rada Miasta oraz Rada Powiatu ustanowiły również doroczną Nagrodę im. Tadeusza Tertila, która przyznawana jest za najlepszą pracę magisterską lub licencjacką dotyczącą Tarnowa oraz jego regionu.

W 2008 roku, ówczesny prezydent Lech Kaczyński nadał mu pośmiertnie Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski. Natomiast 30 października 2018 roku na tarnowskim Rynku odsłonięto pomnik, który upamiętnia Tadeusza Tertila.

---

Oceń: Tadeusz Tertil

---