Samuel Herzig

---

Życiorys

Samuel Herzig przyszedł na świat 24 grudnia 1878 roku w Sanoku. Był potomstwem Izraela Dawida Herziga, który zarządzał dobrami w Łukowem, oraz Racheli. W 1898 roku zdał egzamin dojrzałości w C. K. Gimnazjum Męskim w Sanoku, gdzie w jego klasie uczył się także Bronisław Filipczak. W okresie nauki mieszkał wraz z matką przy ulicy Sobieskiego. W szkole średniej włączył się do działalności Organizacji „Promień”, którą zainicjował Kazimierz Świtalski, a w której aktywnie uczestniczyli również Ludwik Jus oraz bracia Stefan i Włodzimierz Mozołowscy.

Po ukończeniu edukacji w Gimnazjum, Samuel planował podjąć studia z zakresu chemii. Zgodnie z uchwałami Rady Miejskiej Sanoka z lat 1898 i 1905, zostało to potwierdzone jego przynależnością do gminy Sanok. 25 stycznia 1905 roku uzyskał tytuł doktora wszechnauk na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Franciszkańskiego we Lwowie. Następnie pracował jako asystent i sekundariusz w wiedeńskim szpitalu. W 1908 roku osiedlił się na stałe w Sanoku i rozpoczął pracę jako lekarz chirurg. W 1911 roku sprawował funkcję lekarza przy ulicy 3 Maja, a także był członkiem oddziału Towarzystwa Lekarzy Galicyjskich w tym mieście.

W c. i k. armii pełnił rolę rezerwowego zastępcy lekarza asystenta w latach 1906/1907. W marcu 1909 roku został mianowany lekarzem asystentem w rezerwie do 89. pułku piechoty w Jarosławiu. W dalszej karierze w c. k. Obronie Krajowej zyskał tytuł lekarza asystenta w grupie nieaktywnych 1 marca 1909 roku, a następnie wyższym lekarzem w tej samej grupie 12 grudnia 1910 roku. Ostatecznie pełnił funkcję lekarza pułkowego w rezerwie, co miało miejsce 1 listopada 1912 roku. W latach 1910-1914 był związany z 18. pułkiem piechoty k.k. Obrony Krajowej, który stacjonował w Przemyślu, a III batalion w Sanoku. W czasie I wojny światowej pełnił rolę lekarza pułkowego 18. pułku.

Podczas konfliktu zbrojnego trafił do niewoli rosyjskiej, a następnie został internowany i zesłany na Kaukaz, gdzie pomagał miejscowej ludności jako lekarz. W 1918 roku powrócił do Polski. Po odzyskaniu przez kraj niepodległości w 1918 roku dołączył do Wojska Polskiego. W dniu 1 czerwca 1919 został awansowany do stopnia majora w korpusie oficerów sanitarnych lekarzy. W 1923 i 1924 roku pełnił rolę oficera rezerwowego w 5. batalionie sanitarnym w Krakowie. W 1934 roku, jako major lekarz pospolitego ruszenia, był w Kadrze Zapasowej 5. Szpitala Okręgowego w Krakowie oraz w ewidencji Powiatowej Komendy Uzupełnień w Sanoku.

W 1922 roku, po przydzieleniu go do Chrzanowa, wstąpił do Związku Lekarzy Małopolski i Śląska. W czasie II Rzeczypospolitej wznowił działalność lekarską w Sanoku, gdzie prowadził praktykę przez cały okres międzywojenny, specjalizując się w chorobach wewnętrznych. Pracował w Szpitalu Powiatowym w Sanoku oraz jako lekarz Ubezpieczalni Społecznej w Krośnie. Wspierał także sanocką Fabrykę Wagonów, udzielając pomocy medycznej robotnikom. Oprócz tego oferował bezpłatną opiekę lekarską dla dzieci w żydowskiej ochronce oraz ochronce chrześcijańskiej św. Józefa. Pełnił również funkcję wiceprezesa koła Związku Lekarzy Kas Chorych, a także był członkiem Towarzystwa Lekarskiego Krakowskiego oraz Towarzystwa Lekarzy Polskich we Lwowie. Do 1939 roku był aktywny w Lwowskiej Izbie Lekarskiej.

W 1933 roku Samuel został wybrany do zarządu sanockiego oddziału Polskiego Czerwonego Krzyża, a także miał zaszczyt kierować jego oddziałem mieszczącym się w budynku przy ul. Ignacego Daszyńskiego 17. Oprócz pracy zawodowej był zaangażowany w życie polityczne i społeczne. Działał w Polskiej Partii Socjalistycznej, był członkiem Izraelickiej Gminy Wyznaniowej w Sanoku oraz przewodniczącym Stowarzyszenia Pomocy Dobroczynnej „Gemilas Chesed”. Ponadto pełnił rolę prezesa Stowarzyszenia Rzemieślników „Jad Charuzim”, które prowadziło działania kulturalne i wspierało ubogich. Z inicjatywy tego stowarzyszenia powstała w Sanoku w 1897 roku Synagoga Jad Charuzim.

Samuel Herzig był również członkiem sanockiego koła Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego, a w jego szeregach znalazł się także Salomon Ramer, inny żydowski lekarz z Sanoka. W swojej karierze politycznej był radnym miasta Sanoka, zasiadając w żydowskim klubie, gdzie był wybierany w latach 1928, 1934 oraz 1939. Zasiadał na stanowisku przewodniczącego rady Izraelickiej Gminy Wyznaniowej w Sanoku.

Samuel ożenił się z Otylią AFenda, która była tłumaczem przysięgłym języka francuskiego i właścicielką domu mody. Para doczekała się syna. Do 1939 roku zamieszkiwał w Sanoku przy ulicy Zgody 210, a po zmianie jej nazwy w 1936 roku, osiedlił się pod adresem Feliksa Gieli 3, co obecnie odpowiada lokalizacji we wschodnich rejonach miasta przy ul. Ignacego Daszyńskiego, gdzie mieściła się siedziba Ligi Obrony Kraju.

Tuż po wybuchu II wojny światowej, podczas kampanii wrześniowej w 1939 roku, Samuel, razem z żoną i synem, opuścił Sanok i udał się do Lwowa. Po jego kapitulacji powrócił do Sanoka pod koniec 1941 roku przez Lesko. W trakcie niemieckiej okupacji kontynuował praktykę lekarską. Wkrótce trafił do sanockiego getta, a po jego likwidacji w 1942 roku, zapadła decyzja o przewiezieniu rodziny Herzigów do pobliskiego obozu Zwangsarbeitslager Zaslaw. W trakcie transportu w miejscowości Zahutyń, 10 września 1942 roku Samuel i Otylia Herzigowie dokonali samobójstwa, zażywając truciznę. Inna wersja wydarzeń głosi, że oboje zostali zamordowani podczas egzekucji, na którą jechali w trakcie tego transportu. Instytut Jad Waszem, na podstawie relacji brata Samuela, Józefa, stwierdza, że Samuel Herzig padł ofiarą Holocaustu.

Sanocki poeta Roman Bańkowski upamiętnił Samuela Herziga w swoim wierszu pt. „Sanockim Żydom” oraz zadedykował mu utwór pt. „Rzeczy zakryte”, opublikowany w tomiku poezji pt. Byli wśród nas – inni z 2000 roku.

Odznaczenia

W dorobku Samuela Herziga znajdują się liczne odznaczenia, które świadczą o jego zasługach.

• Krzyż Pamiątkowy Mobilizacji 1912–1913 – Austro-Węgry,
• Dyplom zasługi przyznany przez Zarząd Okręgu Wojewódzkiego LOPP – II Rzeczpospolita (1936).

---

Oceń: Samuel Herzig

---