Synagoga Jad Charuzim w Sanoku

Synagogi

Synagoga Jad Charuzim w Sanoku, znana także pod hebrajską nazwą oznaczającą "Sprawna Ręka" lub "Zręczna Dłoń", to obiekt sakralny usytuowany w Sanoku, przy ulicy Franciszkańskiej 5. Jej lokalizacja jest niezwykle malownicza, ponieważ znajduje się tuż obok klasztoru franciszkańskiego. Ta synagoga to jedna z zaledwie dwóch wolno stojących synagog, które przetrwały do współczesności w tym mieście.

Zbudowana w 1897 roku z inicjatywy Stowarzyszenia Rzemieślników „Jad Charuzim”, miała za zadanie wspierać interesy rzemieślników żydowskich oraz prowadzić działalność kulturalną. Wspierała również ubogich mieszkańców. Prezesami stowarzyszenia w Sanoku byli tacy ludzie jak dr Natan Nebenzahl, dr Arnold Reich, Abraham Herzig oraz dr Samuel Herzig. Synagoga bywała także nazywana klojz, co oznacza dom modlitwy chasydów.

W trakcie II wojny światowej obiekt doświadczył znacznych zniszczeń, gdyż został uszkodzony w wyniku spalenia w 1939 roku. W 1949 roku, za porozumieniem z lokalną społecznością żydowską, budynek został przejęty przez Prezydium Miejskiej Rady Narodowej w Sanoku. Został zabezpieczony, a w 1951 roku przekształcony w stolarnię miejską. W kolejnych latach synagoga przeszła remont i przebudowę, podczas której m.in. zmieniono układ okien, zamieniając wysokie i zakończone łukowato na mniejsze prostokątne. Dziś budynek jest siedzibą Stowarzyszenia Architektów.

Murowany obiekt synagogi został zbudowany na planie prostokąta i do dziś zachowały się częściowo jego zewnętrzne dekoracje. W związku z przejęciem budynku, w początkach XX wieku roszczenie do niego zgłosiła Gmina Wyznaniowa Żydowska w Warszawie, jako mienie pozostawione przez żydowskich właścicieli. Do 2012 roku w budynku miała siedzibę Fundacja Karpacka, a obecnie jest wykorzystywany jako przestrzeń biurowa i mieszkalna.

Budynek synagogi został wpisany do gminnego rejestru zabytków Sanoka, a informacja ta została opublikowana w 2015 roku, co podkreśla jego wartość historyczną i kulturową.

Przypisy

  1. Zarządzenie Burmistrza Miasta Sanoka nr 42/2015 z 09.03.2015 r. bip.um.sanok.pl [dostęp 20.10.2016 r.]
  2. Franciszek Oberc. Dwie kadencje – Rada Miasta 2002–2010. „Zeszyty Archiwum Ziemi Sanockiej”. Nr 11: Samorząd Gminy Miasta Sanoka 1990–2010, s. 265, 2014 r. Fundacja „Archiwum Ziemi Sanockiej”.
  3. Ewa Molisak. Nr 8: Samorząd Gminy Miasta Sanoka 1867–1990. Odbudowa życia gospodarczego i społeczeństwa Sanoka w latach 1944-1950. „Zeszyty Archiwum Ziemi Sanockiej”, s. 110, Sanok: 2008 r. Fundacja „Archiwum Ziemi Sanockiej”.
  4. Borys Łapiszczak: Sanok w Galicji i Lodomerii (Judaika) na dawnej pocztówce i fotografii. Cz. XIII. Sanok: Poligrafia, 2010 r. ISBN 83-918650-7-1.
  5. Maria Łapiszczak: Sanok na dawnej pocztówce i fotografii. Cz. II. Sanok: 2001 r. ISBN 83-915388-1-8.
  6. Edward Zając. Dzieje Żydów Sanoka i powiatu sanockiego w latach 1939–1943. „Materiały Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku”. Nr 32, s. 122, 1994 r.
  7. Edward Zając. Synagogi, Domy Modlitwy i cmentarze żydowskiego w Sanoku. „Tygodnik Sanocki”, s. 6, Nr 39 (203) z 29.09.1995 r.
  8. Alojzy Zielecki, Struktury organizacyjne miasta, W epoce autonomii galicyjskiej, w: Sanok. Dzieje miasta. Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków, 1995 r., s. 361.
  9. Żydostwo m. Sanoka prosi o sprawiedliwe rozpatrzenie sprawy. „Nowy Dziennik”, s. 9, Nr 206 z 29.07.1933 r.
  10. Kronika. „Gazeta Sanocka”. Nr 1, s. 4, 06.01.1895 r.
  11. http://fodz.pl/download/1szlak_chasydzki_sanok_PL.pdf
  12. a b Zespół: Starostwo powiatowe w Sanoku. Stowarzyszenia i związki 1919-1939 (nr mikr. 160756, sygn. 13). Wojewódzkie Archiwum Państwowe w Rzeszowie z siedzibą w Przemyślu, s. 184.

Oceń: Synagoga Jad Charuzim w Sanoku

★★★★★
Średnia ocena:4.46 Liczba ocen:18