Włodzimierz Mozołowski

---

Życiorys

Włodzimierz Antoni Witold Mozołowski urodził się 8 maja 1895 roku w Sanoku. Od najmłodszych lat był związany z wyznaniem greckokatolickim. Jego rodzina miała znaczne tradycje, ponieważ był wnukiem dr. Józefa Wienkowskiego, który był lekarzem w Sanoku od 1870 roku i zmarł w 1894 roku. Włodzimierz był synem Józefa (1858–1904), geodety oraz c.k. urzędnika prowadzącego księgi gruntowe w sanockim sądzie, a także właściciela hotelu znajdującego się przy ulicy Jagiellońskiej w Sanoku, oraz Antoniny z domu Fijałek (1872–1900). W jego rodzinie były również inne znaczące postacie, takie jak jego rodzeństwo: Aldona Helena (ur. 1890, która studiowała medycynę, najpierw żona Jakubowskiego, a później ppłk. dr. Mariana Wowkonowicza), Janina Maria (ur. 1891, nauczycielka, zamężna z Henrykiem Grotowskim), Stefan (1892–1940) oraz Stanisław (1894–1900, który zmarł w dzieciństwie, miesiąc po matce). Niestety, oboje rodzice zmarli, gdy Włodzimierz był jeszcze dzieckiem – matka 11 czerwca 1900 roku, a ojciec 11 września 1904 roku. Opiekę nad osieroconym rodzeństwem sprawował stryj Wiktor, ojciec Bolesława, mieszkający w Sanoku przy ul. Kolejowej 384, a wsparcia udzielał im również brat matki – ks. prof. Jan Nepomucen Fijałek. Podczas swojej nauki w gimnazjum, Włodzimierz był pod opieką radcy sądowego Władysława Smólskiego.

W 1913 roku z wyróżnieniem zdał egzamin dojrzałości w C.K. Gimnazjum Męskim w Sanoku, gdzie w jego klasie uczyli się również późniejsi oficerowie Wojska Polskiego, tacy jak Jan Ciałowicz, Jan Kuźnar, Franciszek Prochaska, Klemens Remer oraz Michał Terlecki. W trakcie nauki szkolnej, wraz ze swoim bratem Stefanem, przynależał do Organizacji „Promień”, założonej przez Kazimierza Świtalskiego. Wśród aktywnych działaczy tej organizacji byli także Samuel Herzig oraz Ludwik Jus. W roku szkolnym 1912/1913 Włodzimierz pełnił rolę przewodniczącego w Czytelni, gdzie współtworzył „Kółko przyrodników”, w którym pełnił funkcję sekretarza. Prezesem tego kółka był Aleksander Ślączka, a wiceprezesem Kazimierz Piech.

Był również jednym z pierwszych członków ruchu skautowego w Sanoku, a także zaangażował się w działalność tajnego „oddziału ćwiczebnego” im. Hetmana Stanisława Żółkiewskiego, który został założony w listopadzie 1909 roku przez aktywistów Organizacji Młodzieży Niepodległościowej „Zarzewie”. Od 1911 roku przynależał jawnie do Drużyny Skautowej im. hetmana Stanisława Żółkiewskiego – Ex ossibus ultor (wówczas w jego gronie byli inni harcerze, tacy jak Jan Bratro, Władysław Brzozowski, Tadeusz Piech, a także Tadeusz i Klemens Remerowie oraz Władysław Zaleski). W 1913 roku Włodzimierz został także członkiem Związku Strzeleckiego.

W tym samym roku rozpoczął studia medyczne na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Franciszkańskiego we Lwowie, jednak jego edukacja została przerwana przez wybuch I wojny światowej. Po pierwszym roku studiów wstąpił do Legionów Polskich, gdzie służył w 1 pułku piechoty w ramach III Brygady do momentu kryzysu przesięgowego w 1917 roku. Następnie, w latach 1917-1918, był częścią c.k. armii, walcząc na froncie włoskim. Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę, został przyjęty do Wojska Polskiego. W listopadzie 1918 roku brał aktywny udział w obronie Lwowa w czasie wojny polsko-ukraińskiej. Od czasu do 1921 roku pełnił funkcję dowódcy Kompanii Przybocznej Naczelnego Wodza, Józefa Piłsudskiego. Mozołowski uczestniczył w wojnie polsko-bolszewickiej, w tym w bitwach o Wilno, gdzie decyzją dowództwa grupy gen. Edwarda Śmigłego-Rydza, zyskał prawo noszenia Odznaki Wilno.

4 listopada 1921 roku, na dziedzińcu pałacu Belwederskiego w Warszawie, marszałek Polski, Józef Piłsudski, osobiście udekorował Włodzimierza Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari. Został awansowany na kapitana rezerwy piechoty, mając starszeństwo z dnia 1 czerwca 1919 roku. W latach 1923 i 1924 był oficerem rezerwowym 5 pułku piechoty Legionów, stacjonującego w garnizonie Wilno. W 1934 roku, jako kapitan rezerwy, znalazł się w kadrze zapasowej 9 Szpitala Okręgowego w Brześciu i pozostawał wówczas w ewidencji Powiatowej Komendy Uzupełnień Lwów Miasto. Aktywnie działał w Kole Lekarzy Legionistów, pełniąc rolę przewodniczącego sekcji pozastołecznej we Lwowie, a w lipcu 1935 roku został wybrany na członka zarządu głównego.

Ukończył studia medyczne na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie, specjalizując się w Zakładzie Chemii Lekarskiej pod kierunkiem Jakuba Parnasa, uzyskując tytuł doktora wszech nauk lekarskich w 1922 roku. Od tego momentu pracował w Zakładzie Chemii Lekarskiej na tej uczelni zajmując różne stanowiska, od demonstratora po adiunkta. Równocześnie kształcił się na Wydziale Matematyczno-Przyrodniczym, a także uzupełniał swoją wiedzę na uniwersytetach w Frankfurcie i Mannheim. W 1929 roku uzyskał docenturę z chemii fizjologicznej, a w 1933 roku habilitował się. W dniu 26 września 1934 roku prezydent RP, Ignacy Mościcki, mianował go profesorem nadzwyczajnym chemii fizjologicznej i patologii ogólnej na Akademii Medycyny Weterynaryjnej we Lwowie. 26 sierpnia 1935 roku otrzymał tytuł profesora zwyczajnego chemii fizjologicznej na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie. W tym czasie był także kierownikiem Zakładu Chemii Fizjologicznej, pozostając na tym stanowisku do 1939 roku.

Na uczelni pełnił funkcję kuratora organizacji (samopomocy) żydowskiej, a 29 kwietnia 1934 roku został wybrany na członka zarządu Związku Lekarzy Państwa Polskiego. Był także aktywnym członkiem Polskiego Towarzystwa Chemicznego oraz Lwowskiego Towarzystwa Naukowego. Do roku 1939 opublikował 37 większych prac naukowych, zarówno w języku polskim, jak i niemieckim w takich czasopismach jak „Przegląd Chirurgiczny”, „Przegląd Sportowo-Lekarski”, „Wiadomości Lekarskie”, „Praktyka Lekarska”, „Biochemische Zeitschrift”, „Zentralblatt für Chirurgie” oraz „Klinische Wochenschrift”. Jednocześnie pełnił rolę prezesa zarządu Okręgu VI Związku Strzeleckiego we Lwowie.

Po wybuchu II wojny światowej, Włodzimierz aktywnie angażował się w ruch oporu oraz tajne nauczanie na uczelniach wyższych. Pracował w laboratorium szpitala dziecięcego i brał udział w powstaniu warszawskim. Po wojnie, z powodu przymusowej „repatriacji”, trafił z Wilna do Gdańska, gdzie w 1945 roku wspólnie z innymi profesorami zorganizował Zakład Chemii Lekarskiej w Akademii Lekarskiej w Gdańsku. 11 listopada 1945 roku przeprowadził pierwszy wykład dla studentów medycyny w Gdańsku, a 7 grudnia 1946 roku prezydent Krajowej Rady Narodowej przyznał mu tytuł profesora zwyczajnego chemii lekarskiej na Wydziale Lekarskim Akademii Medycznej w Gdańsku, zajmując to stanowisko do 1950 roku.

Następnie, w latach 1950–1960, był profesorem chemii fizjologicznej oraz kierownikiem Katedry Chemii Fizjologicznej. W latach 1959–1962 pełnił funkcję profesora biochemii patologicznej w ramach Instytutu Biochemii i Biofizyki PAN, gdzie jednocześnie zarządzał Zakładem Chemii Biologicznej. W 1965 roku przeszedł na emeryturę, a w 1972 roku otrzymał doktorat honoris causa Akademii Medycznej w Gdańsku, zyskując uznanie jako twórca gdańskiej szkoły biochemicznej po II wojnie światowej.

Włodzimierz Mozołowski prowadził prace nad metabolizmem związków fosforowych mięśni, mechanizmami detoksykacji ustrojowej, białkami oraz związkami azotowymi we krwi. Po wojnie dołączył do towarzystw naukowych, w tym zorganizował Gdańskie Towarzystwo Lekarskie, a w 1965 roku został pierwszym honorowym członkiem Polskiego Towarzystwa Biochemicznego. Angażował się także w struktury Polskiej Akademii Umiejętności (od 1948 roku) oraz Towarzystwa Naukowego Warszawskiego (od 1951 roku). Był honorowym członkiem Polskiego Towarzystwa Lekarskiego.

W latach 1954–1968 Włodzimierz Mozołowski pełnił rolę redaktora pierwszego polskiego czasopisma w dziedzinie biochemii, działającego pod nazwą Acta Biochimica Polonica. Publikował wiele prac związanych z jego specjalizacją, w tym prace naukowe, badawcze, skrypty i podręczniki do chemii lekarskiej, jak również artykuły dotyczące historii medycyny. Jego artykuły ukazywały się w polskich, francuskich i niemieckich czasopismach naukowych. Jego wykłady cieszyły się dużym uznaniem, nie tylko wśród studentów. Był znany ze stwierdzenia: „Dobry nauczyciel to taki, który ma uczniów lepszych od siebie”. W 1958 roku zamieszkiwał przy ul. Józefa Hoene-Wrońskiego 12 w Gdańsku.

Żoną Włodzimierza, od 27 lutego 1919 roku, została Jadwiga z domu Koehler, córka księgarza Stanisława Koehlera, która prowadziła księgarnię we Lwowie i była działaczką społeczną, odznaczoną Krzyżem Niepodległości. Zmarła w 1970 roku. Jego bliskie kontakty z urzędnikami Belwederu, w tym z pochodzącym z Sanoka Kazimierzem Świtalskim oraz samym Marszałkiem, miały wpływ na to, że ojcem chrzestnym ich syna, Jana Józefa Zygmunta (ur. 9 grudnia 1919 roku, późniejszy oficer, lotnik RAF, uczestnik bitwy o Anglię w 1940 roku, zmarł 22 listopada 1979 roku), został Józef Piłsudski, a matką chrzestną była Aldona Mozołowska. W czasie ceremonii chrztu 9 lipca 1920 roku w parafii Matki Boskiej Częstochowskiej uczestniczył również Bolesław Wieniawa-Długoszowski.

Włodzimierz Mozołowski zmarł 6 maja 1975 roku, na dwa dni przed swoimi 80. urodzinami. Został pochowany na Cmentarzu Srebrzysko w Gdańsku 10 maja 1975 roku (rejon IX, kwatera profesorów, rząd 5, grób 22/23).

Publikacje

Włodzimierz Mozołowski, znany ze swojego wkładu w dziedzinie biochemii, ma na swoim koncie wiele istotnych publikacji. Wśród nich znajdują się:

• istota cukru krwi (1924),
• istota antypepsyny surowiczej (1925-1928),
• powstanie amoniaku krwi i mięśni (1927-1934),
• sprzężone związki kwasu glikuronowego (1937-1938),
• ćwiczenia z chemii nieorganicznej.

Ordery i odznaczenia

Włodzimierz Mozołowski, w trakcie swojej kariery, został odznaczony wieloma prestiżowymi nagrodami wojskowymi i cywilnymi, które świadczą o jego niezwykłych osiągnięciach oraz oddaniu dla kraju.

• Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari nr 3586, przyznany w 1921 roku,
• Krzyż Niepodległości, otrzymany 22 grudnia 1931,
• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski,
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski, przyznany 15 lutego 1956,
• Krzyż Walecznych, przyznany dwukrotnie,
• Złoty Krzyż Zasługi, otrzymany dwukrotnie: 18 marca 1932 oraz 13 lipca 1954,
• Warszawski Krzyż Powstańczy, przyznany pośmiertnie,
• Medal 10-lecia Polski Ludowej,
• Odznaka „Wilno”.

Upamiętnienie

W 1995 roku publikacja pod tytułem Włodzimierz Mozołowski, 1895-1975 w 100-lecie urodzin została wydana, upamiętniając tym samym zasługi tej wybitnej postaci. Od 1997 roku, Polskie Towarzystwo Biochemiczne przyznaje nagrodę noszącą jego imię, która stanowi wyróżnienie dla młodych biochemików za ich osiągnięcia.

W ramach Collegium Biomedicum, które znajduje się na Gdańskim Uniwersytecie Medycznym, powstała sala dedykowana profesorowi Włodzimierzowi Mozołowskiemu, co również podkreśla jego znaczenie w dziedzinie biochemii.

Rok 1987 to początek corocznych uroczystych wykładów imienia profesora Mozołowskiego, organizowanych przez Gdański Oddział Polskiego Towarzystwa Biochemicznego oraz Gdańskie Towarzystwo Naukowe. Te wydarzenia są doskonałą okazją do przypominania o jego wkładzie w rozwój nauki.

---

Oceń: Włodzimierz Mozołowski

---