Budynek Sądu Rejonowego w Sanoku

---

Historia

Historia budynku sądowego w Sanoku sięga roku 1885, kiedy to rozpoczęto jego budowę przy ówczesnym trakcie Rymanowskim. Głównym inwestorem był przedsiębiorca budowlany Saul Pineles z Wiednia, który zrealizował projekt na swoje własne ryzyko finansowe. Budynek stworzono w miejscu, gdzie wcześniej znajdowało się kasyno wojskowe. Plany budynku zostały zatwierdzone przez rząd, a nadzór nad pracami sprawował urzędnik starostwa sanockiego po uzyskaniu zezwolenia od C. K. Namiestnictwa.

W ramach starania o utworzenie C. K. Sądu Obwodowego w Sanoku Pineles zaproponował rządowi wykorzystanie swojej kamienicy na potrzeby sądowe. Następnie zawarł umowę najmu na 25 lat. Delegacja władz miejskich, na czele z burmistrzem Cyrylem Jaksa Ładyżyńskim, udała się do Wiednia w 1884, co zaowocowało zgodą cesarską na utworzenie wyższej instancji sądowej.

W wyniku negocjacji, Rada Miejska zobowiązała się do płacenia czynszu wynoszącego 2000 zł reńskich rocznie przez okres 25 lat, począwszy od 1 października 1886. Jako że budowę zakończono w 1886 roku, jej całkowity koszt wyniósł 80 000 zł. Pineles otrzymał od rządu zaliczkę w wysokości 30 000 zł, a całkowity koszt najmu ustalono na 7000 zł rocznie, z ulgą podatkową dla inwestora przez cały czas trwania umowy.

Pierwszym prezydentem C. K. Sądu Obwodowego został Franciszek Żeleski. Działalność sądu rozpoczęła się 1 września 1887 roku w budynku Pinelesa, a poprzednio funkcjonujący C. K. Sąd Powiatowy został zlikwidowany. Nowo powstały sąd był drugoinstancyjny, a z tego powodu także Sąd Miejski Delegowany kontynuował działalność w budynku przy obecnej ul. Kazimierza Wielkiego 8.

Dzięki zmianom w strukturze sądowej, postępy w działaniach administracyjnych przyciągnęły uwagę wielu sędziów, łącznie z Janem Towarnickim oraz Stanisławem Obertyńskim, który był prezydentem do 1918 roku. Wśród sędziów, którzy pełnili swoje funkcje w tym okresie, byli również m.in. Zygmunt Nawratil, Marcin Chorzemski, czy Franciszek Ksawery Brzozowski.

W okresie międzywojennym, a także podczas II wojny światowej, budynek sądu był miejscem wielu znaczących wydarzeń. W 1919 roku na fotelu prezesa Sądu Okręgowego zasiadał Stanisław Obertyński, a po zakończeniu działań wojennych, sąd stał się częścią Skarbu Państwa drugiej Rzeczypospolitej.

W wyniku rozporządzeń w 1934 roku, Sąd Okręgowy w Sanoku zniknął z mapy sądowej, a jego miejsce zajęła instytucja powiązana z sądownictwem w Jaśle. Po II wojnie światowej budynek był nadzorowany przez Skarb Państwowy, a działalność sądowa kontynuowana jako Sąd Powiatowy aż do 1975 roku.

Od połowy lat 70. XX wieku, struktura budynku została przekształcona, stał się siedzibą Sądu Rejonowego w Sanoku. Od 1997 roku przeprowadzono znaczne prace modernizacyjne budynku, dzięki czemu zyskał nowy wygląd oraz funkcjonalność. Prace polegały na renowacji wnętrza, dobudowie drugiego piętra oraz odnawianiu elewacji. Uroczyste otwarcie odnowionego gmachu miało miejsce 23 marca 2001 roku.

Obecnie budynek sądu dysponuje wydziałami takimi jak Cywilny, Karny, Rodzinny, Pracy oraz Ksiąg Wieczystych, a jego rolą zarówno historyczną, jak i współczesną jest zapewnienie sprawiedliwości i funkcjonowanie systemu prawnego w mieście Sanok. W 2017 roku odbywały się przed gmachem sądu protesty dotyczące reformy sądownictwa, co wskazuje na ongoing public engagement.

Warto również zaznaczyć, że przez lata w budynku pełnili swoje funkcje znaczący ludzie, tacy jak Jan Hroboni, Wacław Szomek, Tadeusz Malawski, Ludwik Stanisławczyk, Kalman Segal oraz Michał Słuszkiewicz, którzy przyczynili się do rozwoju sądownictwa w tym regionie.

---

Oceń: Budynek Sądu Rejonowego w Sanoku

---