Tadeusz Stanisław Wróbel

Inżynieria i technologie

Tadeusz Stanisław Wróbel to postać, która zasługuje na szczegółowe omówienie w kontekście polskiej architektury oraz urbanistyki. Urodził się 13 maja 1886 roku w malowniczym Sanoku, a swoje życie zakończył 18 listopada 1974 roku we Wrocławiu.

Był nie tylko architektem, ale również urbanistą, co czyni go istotną postacią w historii rozwoju miejskiego w Polsce. Jego prace i osiągnięcia miały istotny wpływ na kształtowanie środowiska miejskiego w okresie po II wojnie światowej.

Życiorys

Tadeusz Stanisław Wróbel, architekt o znakomitej karierze, przyszedł na świat w Sanoku, jako syn profesora tamtejszego c.k. gimnazjum, Walentego Wróbla. Po ukończeniu drugiej klasy w 1898 roku, musiał opuścić Sanok w związku z przeniesieniem ojca do C.K. IV Gimnazjum we Lwowie, co miało miejsce w czerwcu tego samego roku. Wkrótce po tym, w 1904 roku, rozpoczął studia na Wydziale Budownictwa Politechniki Lwowskiej, które zakończył w 1910 roku. 17 lipca 1912 roku uzyskał dyplom architekta.

Po ukończeniu studiów, zanim obronił dyplom, zdobywał doświadczenie zawodowe, pracując w Biurze Budowlanym Wydziału Kolejowego. Lata 1913–1914 to czas, w którym pełnił funkcję wykładowcy w Państwowej Szkole Technicznej. W związku z wybuchem I wojny światowej udało mu się zrealizować kilka projektów, zanim został powołany do armii austro-węgierskiej. Jako porucznik, specjalizujący się w budownictwie, odbywał służbę w Wiedniu.

Po zakończeniu działań wojennych, w latach 1920–1924 był asystentem na katedrze budownictwa utylitarnego na Politechnice Lwowskiej. W okresie 1924–1925 studiował urbanistykę w Paryżu, co miało istotny wpływ na jego późniejsze projekty. Po powrocie do Lwowa, przejął wykłady z urbanistyki po zmarłym profesorze Ignacym Drexlerze. 4 listopada 1927 roku, Wydział Koła Architektów Polskich w Warszawie powołał Wróbla do skład stałej Delegacji Architektów Polskich, a dwa lata później objął stanowisko prezesa lwowskiego Koła Architektów Polskich. Przez wiele lat był także aktywnym członkiem Polskiego Towarzystwa Politechnicznego we Lwowie.

W 1928 roku, wspólnie z Leopoldem Marcinem Karasińskim, założył we Lwowie własne biuro projektowe, gdzie zrealizował liczne projekty budynków mieszkalnych, w tym spółdzielczych oraz willi. W latach 1939–1941 kierował Katedrą Budowy Miast w Lwowskim Instytucie Politechnicznym. Jednak po zajęciu Lwowa przez wojska niemieckie, zmuszony był poszukiwać nowej posady. Kiedy zorganizowano tajne Wyższe Kursy Techniczne, przyjął ofertę pracy jako wykładowca.

Od 1944 roku pełnił funkcję docenta w Lwowskim Instytucie Politechnicznym, a w październiku 1945 roku został wysiedlony do Wrocławia. Uczestniczył w zakładaniu nowego wydziału budownictwa i architektury, gdzie objął stanowisko pierwszego dziekana. W grudniu 1945 roku zorganizował Katedrę Budowy Miast i Osiedli na Politechnice Wrocławskiej, którą kierował aż do roku 1960. W 1948 roku uzyskał tytuł profesora nadzwyczajnego, a po przejściu na emeryturę w 1966 roku, zajął się pisarstwem. W tym okresie napisał książkę „Zarys historii budowy miast”.

Tadeusz Stanisław Wróbel zmarł we Wrocławiu i został pochowany na cmentarzu Powązkowskim (kwatera 42-4-20).

Dorobek architektoniczny

Twórczość Tadeusza Stanisława Wróbla obejmuje szereg istotnych projektów architektonicznych, które w najwyższej mierze przyczyniły się do rozwoju urbanistyki i estetyki architektonicznej. Jego wkład jest widoczny w wielu emblematycznych budynkach, które dotąd zachwycają swym stylem i funkcjonalnością.

Do kluczowych realizacji należy zaliczyć:

  • kamienicę w stylu klasycznego modernizmu przy ulicy Aleksandra Fredry 2, zrealizowaną razem z Maksymilianem Burstinem w /1912/;
  • projekt konkursowy hotelu Bristol w Krakowie, który zdobył I miejsce, opracowany we współpracy z Bohdanem Kelles-Krauze i Maksymilianem Burstinem, /1912/;
  • projekt gmachu kasy oszczędności w Sanoku (dwie wersje), który otrzymał III nagrodę, również z udziałem Bohdana Kelles-Krauze i Maksymiliana Burstina, /1912/;
  • kamienicę art nouveau z elementami klasycyzmu przy placu Trybunalskim (obecnie plac Stefana Jaworskiego 1) we Lwowie, powstałą w /1913/;
  • pawilony szpitala chorób zakaźnych przy ulicy Piekarskiej 54-56 i św. Piotra (obecnie ul. Miecznikowa 14) we Lwowie, realizowane w latach /1910-1914/;
  • główny pawilon Targów Wschodnich we Lwowie, stylizowany na empire z dekoracjami art déco, do którego współpracy przyczynili się Jan Bagieński, Bronisław Wiktor i Witold Błada, /1922/;
  • projekt gmachu Towarzystwa Historycznego we Lwowie (niezrealizowany) /1923/;
  • pawilon „Scarotti” w Parku Stryjskim we Lwowie, /1925/;
  • projekt Kasyna Miejskiego w Lwowie (niezrealizowany) /1925/;
  • ratusz w Rohatynie, zrealizowany w stylu empire;
  • kamienicę przy ulicy Gródeckiej 33 we Lwowie, cechującą się elewacją w stylu art déco, /1923/;
  • projekt konkursowy kościoła w Rudniku nad Sanem, który zajął III miejsce /1922/;
  • projekt seminarium nauczycielskiego w Pszczynie, który zdobył II miejsce, wykonany wspólnie z Leopoldem Marcinem Karasińskim, /1925/;
  • projekt pensjonatu w Krynicy, współautorstwo z Leopoldem Marcinem Karasińskim, III miejsce /1926/;
  • gmach Państwowej Szkoły Rzemieślniczo-Przemysłowej oraz Dokształcającej Szkoły Przemysłowej w Poznaniu, wykonany w kooperacji z Leopoldem Marcinem Karasińskim, /1927/;
  • szkołę powszechną im. Mikołaja Reya w stylu konstruktywizmu (obecnie szkoła nr 58) znajdującą się przy ul. Pełtewnej przy Placu Misjonarskim (dzisiejszy prospekt Wiaczesława Czornowoła 6) we Lwowie, realizowaną w latach /1928-1929/;
  • projekt Domu Żołnierza Polskiego we Lwowie, współautorem był Leopold Marcin Karasiński (niezrealizowany), /1929, 1935/;
  • projekt budowy dzielnicy Nowy Lwów, współautor osiedla „Za Żelazną Wodą” ulica Własna Strzecha (obecnie ul. Panasa Myrnego), /1929/;
  • kamienice w stylu art déco przy ul. Jana Tarnowskiego (dzisiaj ul. Myrona Tarnawskiego 36-38) we Lwowie, zrealizowane w /1930/;
  • wnętrze kawiarni w stylu art déco w Hotelu George we Lwowie, /1930-1931/;
  • projekt zabudowy willowej Kolonii Profesorskiej w lwowskiej dzielnicy Krzywczyce, współpraca z Leopoldem Marcinem Karasińskim oraz Maksymilianem Koczurem, /1930/;
  • gmach szkolny przy ulicy św. Jacka (obecnie ul. Aleksandra Archipenki 28) przy Józefa Hauke-Bosaka (obecnie Tiutiunków 2) we Lwowie, ozdobiony rzeźbami panelowymi Kazimierza Piotrowicza w stylu sgraffito (niezachowane), /1930/;
  • Dom Spółdzielczy Towarzystwa Urzędników i Nauczycieli we Lwowie, znajdujący się przy ul. św. Janka (obecnie ul. Aleksandra Archipenki 32) oraz ul. Jana Tarnowskiego (dzisiaj ul. Myrona Tarnawskiego 36), /1934–1936/;
  • willa Zygmunta Mleczka, zrealizowana w stylu dworkowym przy ul. Czesława Mączyńskiego (obecnie ul. Akademika Jefremowa 66) we Lwowie, /1934/;
  • budynek lwowskiego Miejskiego Zakładu Energetycznego w stylu funkcjonalizmu ( aktualnie komenda Okręgowa SBU), położony przy ul. Pełczyńskiej (dzisiaj ul. Dmytra Witowskiego 55), z Leopoldem Marcinem Karasińskim, /1935-1936/;
  • budynek Głównej Izby Lekarskiej przy ul. Marii Konopnickiej 3 we Lwowie, współpraca z Leopoldem Marcinem Karasińskim, w elewacjach ubogacony sgraffito z symbolem medycyny (kielich z wężem) oraz z napisami w języku łacińskim, /1935–1937/;
  • projekt konkursowy dla budynków wydziału mechanicznego Politechniki Lwowskiej, współpraca z Leopoldem Marcinem Karasińskim, Julianem Brzuchowskim oraz Witoldem Rakowskim, III miejsce (niezrealizowany), /1937/;
  • Dom Związku Pracowników Gminy Miasta Lwowa, dzisiaj Pałac Kultury im. Hetmana Chodkiewicza, zrealizowany przy ulicy Samuela Kuszewicza 1, we współpracy z Leopoldem Marcinem Karasińskim, /1933-1938/;
  • budynek dla lwowskich zakładów farmaceutycznych z apteką w stylu funkcjonalizmu, położony przy ul. gen. Józefa Dwernickiego (teraz ul. Iłłariona Święcickiego 5) we Lwowie /1939/;
  • projekt budynku mieszkalnego we Lwowie przy ul. Jagiellońskiej (obecnie ul. Wołodymira Hanatiuka 3), który nie został zrealizowany przed 1939 rokiem.

Każda z tych realizacji symbolizuje innowacyjne podejście do architektury, które charakteryzowało działalność Wróbla w okresie międzywojennym.

Publikacje

W dorobku Tadeusza Stanisława Wróbla znajdują się liczne ważne publikacje, które przyczyniły się do rozwoju wiedzy o urbanistyce oraz historii budownictwa. Oto niektóre z nich:

  • „Zarys urbanistyki” Wrocław 1952,
  • „Wrocław średniowieczny jako zabytek urbanistyczny”, w: „Architektura” nr. 11-12/1954 s. 21-25, 27-28,
  • „Zarys historii budowy miast” 1971.

Odznaczenia

W historii Tadeusza Stanisława Wróbla, jego osiągnięcia i wyróżnienia stanowią ważny element jego dorobku. Oto niektóre z jego szczególnych odznaczeń:

  • krzyż kawalerski Orderu Odrodzenia Polski,
  • odznaka „Budowniczy Wrocławia”.

Przypisy

  1. Cmentarz Stare Powązki: TADEUSZ WRÓBEL, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 22.02.2020 r.]
  2. Czasopismo Techniczne. R. 54, 10.08.1936 r., Nr 15 s. 266
  3. Wydział Architektury na Politechnice Lwowskiej powstał w 1911.
  4. Śląski kwartalnik historyczny Sobótka, t. 40, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1985
  5. Studia i materiały z dziejów Uniwersytetu Wrocławskiego, t. 6, 2005
  6. XVII. Sprawozdanie Dyrekcyi C.K. Gimnazyum w Sanoku za rok szkolny 1898. Sanok: Fundusz Naukowy, 1898, s. 38.
  7. a b 18. Sprawozdanie Dyrektora C.K. Gimnazyum w Sanoku za rok szkolny 1898/9. Sanok: Fundusz Naukowy, 1899, s. 3.

Oceń: Tadeusz Stanisław Wróbel

★★★★★
Średnia ocena:4.76 Liczba ocen:11