Zdzisław Beksiński

---

Życiorys

Rodzina Beksińskiego ma długą historię związaną z miastem Sanok, sięgającą wielu pokoleń. Pradziadek Zdzisława, Mateusz, był pionierem rodziny, który w latach 40. XIX wieku założył Zakłady Kotlarskie, co przyczyniło się do rozwoju późniejszej fabryki Autosan, specjalizującej się w produkcji wagonów i autobusów. Jego dziadek, Władysław, pełnił rolę architekta miejskiego, realizując szereg projektów w obszarze architektury sanockiej.

W ciągu pięciu pokoleń, od drugiej połowy XIX wieku do końca lat 70. XX wieku, rodzina mieszkała w domu przy ulicy Jagiellońskiej w Sanoku. Stanisław, ojciec Zdzisława (1887–1953), brał udział w armii Hallera oraz angażował się w działalność Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”. Był także doświadczonym inżynierem geometrą i mieścił się w strukturach miejskiego magistratu. Jego żona, Stanisława z domu Dworska, również była osobą związaną z edukacją, tworząc rysunki i akwarele. Zdzisław był jedynym dzieckiem w rodzinie, a jego rodzice chrzestni to kpt. Franciszek Orawiec oraz Helena Potocka z rodu Dworskich.

W dzieciństwie Zdzisław utrzymywał bliskie relacje z dalekim krewnym, Tadeuszem Hoffem. W czasie II wojny światowej, pomimo okupacji niemieckiej, uczęszczał do szkoły handlowej w Sanoku (Polnische Öffentliche Handelsschule), na której odbywał również edukację w ramach tajnego nauczania. Dodatkowo uczył się gry na fortepianie, jednak w wyniku tragicznego wypadku stracił część kciuka i palca wskazującego lewej ręki.

W 1946 roku, będąc już posiadaczem motocykla, zdał maturę w Liceum Ogólnokształcącym w Sanoku. Choć wstępnie myślał o studiach na Akademii Sztuk Pięknych, ostatecznie, z racji namowy ojca, rozpoczął naukę na Wydziale ArchitekturyPolitechniki Krakowskiej. W 1951 roku poślubił Zofię Helenę Stankiewicz, absolwentkę filologii romańskiej. Dwa lata później, 31 maja 1952, uzyskał tytuł inżyniera architekta.

Po zakończeniu studiów, w 1952 roku, Zdzisław początkowo zatrudnił się w budownictwie, jednakże w 1955, po powrocie do Sanoka, rozpoczął pracę jako stylista w Sanockiej Fabryce Autobusów „Autosan”, gdzie współtworzył nowoczesne projekty autobusów i mikrobusów. Warto zaznaczyć, że jego nowatorskie podejście oraz unikalny styl projektów nie zyskały uznania warszawskiej Komisji Oceny Transportu Samochodowego, co przyczyniło się do tego, że ani jeden z jego projektów nie przeszedł do produkcji seryjnej, mimo że jego prace znacznie wyprzedzały swoje czasy.

Jednakże, z jego pracy w fabryce wyłaniało się także cenne doświadczenie, choć sam artysta przyznawał, że stosunek do tej pracy był ambiwalentny: „Przez ileś tam lat pracowałem w fabryce autobusów jako takie piąte koło u wozu, coś w rodzaju designera na pół etatu. W czasie tego malowałem i rysowałem, a pracę w fabryce traktowałem tylko jako źródło skromnego dochodu”. Mimo licznych osiągnięć, w 1960 Beksiński odrzucił propozycję stypendium Muzeum Guggenheima w Nowym Jorku.

Jako aktywny członek Związku Polskich Artystów Plastyków w latach 1956–1963, zaangażował się w charytatywną sprzedaż swoich dzieł. Przekazał m.in. obrazy na rzecz Towarzystwa Pomocy im. św. Brata Alberta. W Sanoku podarował grunt przy ulicy Jana Kochanowskiego 2 dla nowej siedziby Szkoły Podstawowej nr 1 im. Grzegorza z Sanoka, a wcześniej im. Władysława Broniewskiego, zlokalizowanej w budynku przy ulicy Stanisława Konarskiego.

W grudniu 1965 roku Beksiński opuścił biuro projektowe Autosanu, a po pewnym czasie rodzina podjęła decyzję o przeprowadzce poza Sanok, co było podyktowane planowaną rozbiórką ich rodzinnego domu. W 1977 roku artysta i jego żona przenieśli się do Warszawy, nabywając czteropokojowe mieszkanie przy ulicy Sonaty 6 w dzielnicy Służew nad Dolinką. W nowym miejscu zamieszkania, obok niej, zamieszkała także matka Zdzisława oraz teściowa.

W późniejszych latach rodzina zmagała się z rozmaitymi tragediami. Zmarły obie matki, a także żona artysty, Zofia, która po ciężkiej chorobie odeszła we wrześniu 1998 roku. A rok później, ich syn Tomasz popełnił samobójstwo. Taki tragiczny bieg wydarzeń spowodował, że niektórzy zaczęli określać rodzinę Beksińskich jako „przeklętą”.

W nocy z 21 na 22 lutego 2005 roku Zdzisław Beksiński został brutalnie zamordowany w swoim warszawskim mieszkaniu przez 19-letniego Roberta Kupca. Motywem zbrodni była odmowa artysty w udzieleniu pożyczki. Po zadaniu mu licznych ciosów nożem, sprawcy usiłowali wymazać ślady zbrodni. Mimo ujawnienia ich tożsamości i zatrzymania, cały proces był pełen kontrowersji, a w listopadzie 2006 roku oba sprawcy zostali skazani. Pogrzeb Zdzisława Beksińskiego odbył się 8 marca 2005 roku na Cmentarzu Centralnym w Sanoku, a uroczystości przewodniczył gwardian kościoła Franciszkanów w Sanoku.

Rodzina została pochowana w grobowcu, który pierwotnie zaprojektował dziadek Zdzisława, a jego nagrobek pozostaje jedynie z nazwiskiem rodziny, bez dat i innych informacji. Dzień pogrzebu był również dniem żałoby w mieście.

Twórczość

W dniach od 27 kwietnia do 1 października 2023 roku w Ogrodach Królewskich na Wawelu odbywa się wystawa czasowa „Beksiński. Rzeźby”, która prezentuje dorobek artysty w zakresie rzeźby. Wśród eksponatów znajdują się między innymi dzieła z brązu patynowanego, takie jak „Bez tytułu (Głowa 1)” oraz „Bez tytułu (Relief 2)”.

Na początku swojej kariery, młody Beksiński skutecznie zajmował się fotografią, zdobywając liczne nagrody na międzynarodowych konkursach. Choć obecnie rzadziej przypisuje się mu czarno-białe zdjęcia, to właśnie od nich rozpoczął swoją artystyczną przygodę. Jego fotografie odzwierciedlają ludzkie postacie w niecodziennych pozach; modelki często przybrały pozycje skulone, manifestując lęk poprzez zdeformowane sylwetki. Jego żona, Zofia, była często modelką w tych pracach.

Rzeźba szybko stała się kolejnym medium ekspresji dla Beksińskiego. W tej dziedzinie artysta postawił na formę czysto abstrakcyjną, tworząc prace z metalu, drutu oraz blachy. Można je zobaczyć w Muzeum we Wrocławiu. Później, Beksiński zaczął tworzyć rysunki, które początkowo były pół abstrakcyjne, ale z czasem przesunęły się w stronę pełnej figuracji, nasyconej erotyzmem oraz tematyką sadyzmu i masochizmu. W jego rysunkach przerażające obrazy deformacji i zniewolenia często dotykały tabuu społecznego w Polsce Ludowej, zmuszając do ograniczeń w ich pokazach.

Rok 1964 przyniósł artystowi zwrot w kierunku malarstwa. Dzięki kontaktom z sanockim malarzem Tadeuszem Turkowskim oraz innym artystą, Bronisławem Naczasem, Beksiński zrywał z awangardą, oddając się w pełni malarstwu fantastycznemu i wizjonerskiemu. Jego obrazy, malowane olejnymi farbami na płycie pilśniowej, pozostawały bez tytułów, co umożliwiało różnorodne interpretacje ze strony widzów. Pierwszy okres jego malarskiej kariery, silnie naznaczony wpływem wschodniego mistycyzmu, obfitował w symbole i groteskowe przedstawienia.

W latach 1957–1960 Beksiński przyłączył się do nieformalnej grupy fotograficznej, w której uczestniczyli Jerzy Lewczyński oraz Bronisław Schlabs. Ich twórczość była próbą włączenia się w ruch fotografii subiektywnej, który promował Otto Steinert. Przełomowym momentem w karierze Beksińskiego była wystawa jego obrazów w 1964 roku, zorganizowana przez krytyka Janusza Boguckiego. Pomimo negatywnego odbioru ze strony awangardowych krytyków, artysta odniósł sukces, sprzedając wszystkie wystawione prace.

W 1977 roku, po wielu trudach, Beksiński przeniósł się z rodziną do Warszawy. W stolicy znajdował się w kręgu artystycznych przedsięwzięć, zyskując jednocześnie coraz więcej zwolenników. Bliską współpracownicą artysty była Maria Turlejska, która wspierała go w jego artystycznym rozwoju. W latach 80. XX wieku miał styczność z Piotrem Dmochowskim, adwokatem oraz kolekcjonerem sztuki, który zorganizował mu wystawy m.in. we Francji, Belgii, Niemczech oraz Japonii. W Paryżu powstała nawet jego autorska galeria „Galerie Dmochowski – Musée galerie de Beksinski”.

Choć w twórczości Beksińskiego lat 90. widoczny był stopniowy odstęp od fantastyki oraz tajemniczych treści, jego obrazy z tego okresu zyskały nowe uznanie. Koncentrował się na formie, przywracając harmonię i porządek do swojego malarstwa, co określał mianem „gotyckiego”. Po roku 2000 artysta nie rezygnował z malowania, a także zaczął tworzyć kompozycje za pomocą komputerów oraz fotokopiarek, co stało się kolejnym etapem jego twórczego rozwoju.

Testament i zbiory prac

W 2001 roku, Zdzisław Beksiński w akcie testamentowym zdecydował, że cały jego dorobek artystyczny zostanie przekazany Muzeum Historycznemu w Sanoku. Już za życia artysta ofiarował temu muzeum około 300 swoich prac, a po swojej śmierci dodatkowo Muzeum wzbogaciło się o około 20 jego ostatnich obrazów, około 1000 zdjęć i grafik, a także wszystkie posiadane meble, lokaty bankowe oraz sprzęt komputerowy. Zbiory muzeum zostały także uzupełnione o materiały multimedialne, listy oraz filmy dokumentujące życie twórcy. W chwili obecnej Muzeum w Sanoku dysponuje największą kolekcją dzieł Beksińskiego, która obejmuje kilka tysięcy prac, w tym obrazy, reliefy, rzeźby, rysunki, grafiki i fotografie.

Galeria Beksińskiego w Sanoku

Osobny artykuł dotyczy Podkarpackiego Centrum Sztuki Współczesnej im. Zdzisława Beksińskiego w Sanoku. Centrum to systematycznie pozyskiwało fundusze na budowę nowego skrzydła w sanockim Zamku Królewskim, które miało służyć jako autorska galeria Beksińskiego. Prace nad odbudową południowego skrzydła zamku rozpoczęły się wiosną 2010 roku, a zakończyły się jesienią 2011 roku. W nowo urządzonych wnętrzach rozpoczęto organizację stałej Galerii Zdzisława Beksińskiego, a proces ten trwał do końca kwietnia 2012 roku. Otwarcie galerii nastąpiło 18 maja 2012 roku, zarezerwowane dla gości oficjalnych, a dzień później miało miejsce otwarcie dla szerokiej publiczności. Zgodnie z założeniami, Galeria Beksińskiego zlokalizowana jest w południowo-wschodnim skrzydle zamku i zajmuje kilka kondygnacji. Znajduje się w niej prawie 300 prac artysty, w tym obrazy, fotografie oraz rysunki. Dodatkowym atutem jest wiernie odtworzona pracownia Beksińskiego, która pierwotnie mieściła się w jego warszawskim mieszkaniu przy ulicy Sonaty. Koszt stworzenia galerii oszacowano na 4,5 miliona złotych.

Inne zbiory prac

Oprócz Muzeum w Sanoku, które jest najbogatszym w dzieła Beksińskiego, istotne kolekcje jego prac znajdują się także w innych miejscach:

• W Miejskiej Galerii Sztuki w Częstochowie, gdzie prezentowanych jest 30 obrazów oraz 30 rysunków z młodzieńczej twórczości artysty, przekazanych przez Annę i Piotra Dmochowskich,
• Muzeum we Wrocławiu, które dysponuje wieloma pracami pochodzącymi z okresu abstrakcyjnego, darowanymi przez Beksińskiego w czasie jego przeprowadzki z Sanoka,
• Największa prywatna kolekcja dzieł Beksińskiego należy do Anny i Piotra Dmochowskich, z której część rysunków oraz dwa obrazy stały się przedmiotem sporu prawnego, zakończonego na korzyść Muzeum w Sanoku,
• W październiku 2016 roku powstała Galeria Zdzisława Beksińskiego w Nowohuckim Centrum Kultury, co czyni ją trzecią w Polsce stałą wystawą dzieł artysty po Sanoku oraz Częstochowie. Galeria ta prezentuje 50 obrazów, które zostały przekazane przez Annę i Piotra Dmochowskich w depozyt, a dodatkowo obejmuje aż 100 rysunków i 100 fotografii Beksińskiego, wystawianych podczas ekspozycji czasowych.

Archiwum promocji sztuki Zdzisława Beksińskiego

W 2023 roku powstało internetowe Archiwum Promocji Sztuki Zdzisława Beksińskiego, którego twórcami są Anna i Piotr Dmochowscy. Archiwum to stanowi bogaty i unikalny zbiór materiałów, podzielony na dwie części, dostępny dla wszystkich pasjonatów twórczości Beksińskiego.

Filmy

Zdzisław Beksiński, słynny polski artysta, był nie tylko malarzem, ale także inspiracją dla wielu filmów dokumentalnych i fabularnych. Poniżej przedstawiamy listę wybranych produkcji związanych z jego osobą:

• 1976: Rozmowa mistrza ze śmiercią (reżyseria: Franciszek Kuduk),
• 1978: Fotoplastykon (reżyseria: Piotr Andrejew),
• 1981: Ręce do góry (reżyseria: Jerzy Skolimowski), w części filmu Prolog wykorzystano dzieła malarskie,
• 1982: Rozmowa z malarzem. Beksiński (reżyseria: Maria Mastalińska),
• 1985: Hommage à Beksinski (inne języki) (scenariusz i reżyseria: Bogdan Dziworski. Producent: Piotr Dmochowski),
• 1987: Sen (scenariusz i reżyseria: Bogdan Dziworski),
• 1995: Trójgłos o Beksińskim (reżyseria: Hanna Kramarczuk i Tadeusz Nyczek),
• 2006: Beksiński. Autoportret pośmiertny (scenariusz i realizacja: Alicja Wosik),
• 2006: „Wywiad rzeka” ze Zdzisławem Beksińskim (scenariusz i realizacja: Fundacja Beksiński),
• 2006: 17 chwil z życia Zdzisława Beksińskiego (scenariusz i realizacja: Fundacja Beksiński),
• 2012: Testament Zdzisława Beksińskiego (scenariusz i reżyseria: Wojciech Barczak),
• 2013: Z wnętrza – prolog, scenariusz i reżyseria: Tomasz Szwan, Cezary Grzesiuk,
• 2016: Ostatnia rodzina, reżyseria: Jan P. Matuszyński, scenariusz: Robert Bolesto,
• 2017: Beksińscy. Album wideofoniczny, scenariusz i reżyseria: Marcin Borchardt,
• 2019: Z wnętrza, scenariusz: Krystian Kamiński, Cezary Grzesiuk, reżyseria: Krystian Kamiński, Tomasz Szwan, Cezary Grzesiuk,
• 2020: Beksiński – Banach. Wywiad, którego nie będzie (spektakl internetowy), scenariusz: Wiesław Banach, reżyseria: Radosław Dunaszewski.

Każda z tych produkcji przyczynia się do lepszego zrozumienia życia i pracy Beksińskiego, ukazując różnorodność jego twórczego dziedzictwa. Warto przyjrzeć się tym obrazom, aby w pełni docenić jego wpływ na sztukę współczesną.

Wydawnictwa

W obszernym zbiorze publikacji dotyczących Zdzisława Beksińskiego można znaleźć wiele interesujących tytułów, które ukazują jego artystyczną drogę oraz twórczość. Oto niektóre z nich:

• Tadeusz Nyczek: Zdzisław Beksiński. Warszawa: Wydawnictwo „Arkady”, 1989, seria: Sztuka naszych czasów. ISBN 83-213-3437-7, brak numerów stron w książce,
• Anna Dmochowska i Piotr Dmochowski: Beksiński – Peintures et dessins 1987 – 1991. AIP, 1991, brak numerów stron w książce,
• Anna Dmochowska i Piotr Dmochowski: Beksiński – Photographies dessins sculptures. AIP, 1986, brak numerów stron w książce,
• „Beksiński” album wydany przez francuskie wydawnictwo Ramsay, 1990 (Paryż),
• Zdzisław Beksiński: Antologia Twórczości cz 1 – Fotografia. Rzeszów: Fundacja Beksiński, 2007. ISBN 978-83-60942-20-8, brak numerów stron w książce,
• Zdzisław Beksiński: Antologia Twórczości cz 2 – prace z lat 50. i 60. Rzeszów: Fundacja Beksiński, 2011. ISBN 978-83-929805-2-0, brak numerów stron w książce,
• Zdzisław Beksiński: Antologia Twórczości cz 3 – Okres Fantastyczny. Rzeszów: Fundacja Beksiński, 2010. ISBN 978-83-929805-0-6, brak numerów stron w książce,
• Dwutomowy album „Beksiński” wydany przez Miejską Galerię Sztuki w Częstochowie,
• Trzytomowy album „Beksiński” wydany przez Nowohuckie Centrum Kultury,
• Trzytomowy album „Beksiński” wydany przez japońskie wydawnictwo Treville,
• Piotr Dmochowski: Notes sur la situation générale. Historique d’un échec. Paryż: wydane nakładem autora, 1995,
• Liliana Śnieg-Czaplewska: BEX@. Moje e-maile ze Zdzisławem Beksińskim. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 2005. ISBN 83-06-02961-5, brak numerów stron w książce,
• Piotr Dmochowski: Zmagania o Beksińskiego. Warszawa: Wydawnictwo Mawit Druk, 2016,
• Piotr Dmochowski: Zdzisław Beksiński: listy 1999–2003. Warszawa: Wydawnictwo Mawit Druk, 2017,
• Magdalena Grzebałkowska: Beksińscy. Portret podwójny. Kraków: Społeczny Instytut Wydawniczy „Znak”, 2014. ISBN 978-83-240-2874-0, brak numerów stron w książce,
• Zdzisław Beksiński, Jarosław Mikołaj Skoczeń: Beksiński. Dzień po dniu kończącego się życia: dzienniki, rozmowy. Warszawa: Wydawnictwo Mawit Druk, 2016; ISBN 978-83-61443-11-7,
• Olga Ptak (oprac.): Zdzisław Beksiński. Listy do Jerzego Lewczyńskiego. Gliwice: Muzeum w Gliwicach, 2014, s. 1–742. ISBN 978-83-89856-71-5.

Tego typu publikacje są nie tylko doskonałym źródłem wiedzy o twórczości Beksińskiego, ale również cennym materiałem dla wszystkich miłośników sztuki.

Odznaczenia

W wyniku decyzji Prezydenta Rzeczypospolitej PolskiejAleksandra Kwaśniewskiego, Zdzisław Beksiński został pośmiertnie uhonorowany Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski. To wyróżnienie, przyznane 1 marca 2005 roku, docenia jego wybitne zasługi dla kultury oraz osiągnięcia w dziedzinie sztuki. Uroczystość wręczenia odznaczenia, wzbogacona o uzasadnienie, odbyła się z udziałem Ryszarda Pacławskiego.

Poza tym, warto zaznaczyć, że Ogólnopolski Komitet Organizacyjny Obchodów 150-lecia Fotografii postanowił wyróżnić artystę Medalem 150-lecia Fotografii. To wyróżnienie, ustanowione przez Związek Polskich Artystów Fotografików w 1989 roku, jest wyrazem uznania dla jego wkładu w rozwój fotografii.

Upamiętnienie

Po odejściu Zdzisława Beksińskiego, społeczność Sanoka w znaczący sposób postanowiła uczcić jego pamięć. Imieniem artysty nazwano rondo drogowe, które znajduje się u zbiegu ulic Rymanowskiej oraz Romana Dmowskiego. Początkowo, według decyzji Rady Miasta Sanoka, nosiło ono nazwę Rondo Krakowskie Przedmieście, jednak po śmierci Beksińskiego władze miasta zdecydowały się na zmianę, aby uhonorować jego osobę.

Na miejscu dawnego domu Beksińskich w Sanoku, powstał Zieleniec Beksińskiego. Z tego terenu zachowała się studnia z dawnych czasów. 11 listopada 2005 roku działającemu w regionie Okręgowi Bieszczadzkiemu Ligi Ochrony Przyrody udało się zasadzić tam dąb kolumnowy, który jest symbolem pamięci o artysty. Na specjalnej tabliczce można odczytać inskrypcję: „W hołdzie wielkiemu sanoczaninowi Zdzisławowi Beksińskiemu. Zarząd Okręgu Bieszczadzkiego LOP. Sanok 11 listopada 2005”. Dąb został oficjalnie odsłonięty dzień wcześniej.

Warto podkreślić również wkład lokalnych twórców w upamiętnienie Beksińskiego. Poeta związany z Sanokiem, Janusz Szuber, stworzył wiersz zatytułowany „Stojąc przed obrazami Zdzisława Beksińskiego”, który ukazał się w tomiku poezji „Apokryfy i epitafia sanockie” z 1995 roku. Inny poeta z Sanoka, Ryszard Kulman, również oddał hołd artyście, pisząc wiersze, takie jak „Muza Beksińskiego”, „Kobieta Beksińskiego” oraz „Gioconda Beksińskiego”, opublikowane w 2009 roku. Dodatkowo, sanoczanka Barbara Bandurka napisała wiersz „Na śmierć Beksińskiego”, który znalazł się w jej tomiku „Zieleń Veronese’a” z 2005 roku.

W październiku 2010 roku, w głównym holu budynku Parlamentu Europejskiego w Brukseli, miała miejsce wystawa zatytułowana „Zdzisław Beksiński – mroki podświadomości”, na której zaprezentowano 21 prac artysty. Organizatorem wydarzenia był europosełTomasz Poręba, reprezentujący Prawo i Sprawiedliwość.

Inicjatywa mająca na celu przypomnienie o Beksińskich rozpoczęła się 1 października 2011 roku. W Sanoku otwarto ścieżkę spacerową „Śladami Rodu Beksińskich”, prowadzącą przez miejsca związane z rodziną Beksińskich. Wzdłuż trasy umieszczono jedenaście tablic, które przedstawiają dokonania członków rodziny w formie sztalug malarskich, nawiązując do twórczości Zdzisława.

19 maja 2012 roku przy frontowej elewacji kamienicy przy ul. Rynek 14 w sanockim rynku odsłonięto pomnik Zdzisława Beksińskiego, który przedstawia jego sylwetkę w naturalnych rozmiarach. Rzeźba, wykonana przez Adama Przybysza, ma wysokość 180 cm i wagę 200 kg i została odlana z brązu.

Kolejnym ważnym aspektem było stworzenie scenariusza przez Roberta Bolesto, zatytułowanego „Ostatnia rodzina”, który miał być podstawą dla pełnometrażowego filmu o ostatnich latach życia Beksińskich w Warszawie (1977–2005). Po zapoznaniu się z tym dziełem, Jan P. Matuszyński zrealizował film „Ostatnia rodzina”, który premierę miał w 2016 roku, z Andrzejem Sewerynem w roli głównej.

W styczniu 2006 roku powstała Fundacja Beksiński, która ma na celu ochronę i popularyzację twórczości artysty, a także pozyskiwanie dzieł Beksińskiego dla Muzeum Historycznego w Sanoku. Na przełomie maja i czerwca 2013 roku zorganizowano pośmiertną wystawę jego prac pt. „Mroki podświadomości” w wiedeńskim Phantastenmuseum.

Na koniec, w dniu 25 maja 2023 roku, Rada m. st. Warszawy przyjęła projekt uchwały, który nadał nazwę nowej ulicy w Dzielnicy Białołęka imienia Zdzisława Beksińskiego. Głosowanie za uchwałą poparło 56 radnych, nikt nie był przeciwko, ani też nie wstrzymał się od głosu.

Odniesienia w kulturze masowej

W twórczości Zdzisława Beksińskiego można zauważyć liczne odniesienia w kulturze masowej, które wskazują na jego wpływ na różne dziedziny sztuki i rozrywki. Warto przytoczyć niektóre z nich:

• Emil Kardin, radziecki żołnierz i pisarz, wspominał o swoim spotkaniu ze Zdzisławem Beksińskim w książce pt. Odsłonięte skrzydło, wydanej w 1978 roku, gdzie opisuje to zdarzenie z 1972 roku w Sanoku,
• W tomikach poezji Janusza Szubera pojawiły się reprodukcje prac Beksińskiego, w tym w publikacjach Biedronka na śniegu z 1999 oraz Czerteż z 2006, a także w tomiku Próba dębu / Teste do carvalho z 2019, gdzie jego obraz znalazł się na okładce,
• Tomasz Bagiński, twórca animowanego filmu Katedra z 2002 roku, nominowanego do Oscara, przyznał, że inspirował się twórczością Beksińskiego podczas pracy nad tym projektem, Tomasz Bagiński,
• W amerykańskim horrorze Parasomnia z 2008 roku, w reżyserii Williama Malone’a, pojawiły się cytaty obrazów Beksińskiego,
• Obraz Beksińskiego zdobił okładkę albumu Omen z 2012 roku norweskiej grupy muzycznej Antestor,
• Meksykański reżyser Guillermo del Toro przyznał, że jego prace były inspiracją dla jego filmów,
• Amerykański zespół Rishloo stworzył utwór pod tytułem „Zdzislaw”, inspirowany osobą i twórczością artysty, który znalazł się na albumie Eidolon z 2007,
• W filmie Zabójcze ciało z 2009 roku, w reżyserii Karyn Kusamy, bohaterka Needy Lesnicky (grana przez Amandę Seyfried) przegląda książkę na temat okultyzmu, w której znajdują się obrazy Beksińskiego, w tym Pełzająca śmierć, jednak nazwisko artysty nie jest tu wymienione,
• Inspirację obrazami Beksińskiego można zauważyć w grze „The Medium” od polskiego producenta Bloober Team,
• Reprodukcje obrazów malarza były wykorzystywane w serialu Chyłka,
• W grze krótkometrażowej „Cheating Fate” z 2021 roku, autorstwa Jang Games, pojawia się obraz Beksińskiego z napisem In hoc signo vinces.

Te różnorodne odniesienia pokazują, jak głęboko twórczość Beksińskiego wniknęła w różne aspekty kultury i jak potrafi inspirować artystów na całym świecie.

---

Oceń: Zdzisław Beksiński

---