Edmund Słuszkiewicz

---

Życiorys

Edmund August Słuszkiewicz przyszedł na świat 27 sierpnia 1895 roku w Sanoku. Był synem Michała Słuszkiewicza, który żył w latach 1848-1936, kontynuując rzemieślniczą tradycję rodzinną. Michał prowadził zakład masarski i pełnił funkcję burmistrza Sanoka. Matką Edmunda była Paulina z domu Dziura, która zmarła w 1926 roku w wieku 68 lat. W rodzinie Słuszkiewiczów urodziło się 12 dzieci, z których troje zmarło w dzieciństwie. Z pozostałych dziewięciorga wyróżnić można: Franciszka (1875–1944, który był ojcem Eugeniusza Słuszkiewicza), Józefa (1880–1914), Teofilę (1882–1951, zamężną za Franciszkiem Martynowskim), Maksymiliana (1884–1940, byłego burmistrza Sanoka w II Rzeczypospolitej), Emilię (1888–1982, nauczycielkę w Szkole Żeńskiej nr 4 im. Królowej Jadwigi), Władysławę (1886–1971, której synowie to Wiesław i Witold Nowotarscy, znani muzycy), Witolda (1890–1914, pisarza i ochotnika w armii austriackiej), Romana (1892–1975), i wreszcie najmłodszego, Edmunda (1895–1980). Cała rodzina zdołała ukończyć szkoły, a trójka z nich uzyskała wykształcenie wyższe.

Słuszkiewiczowie zamieszkiwali w Sanoku przy ulicy Tadeusza Kościuszki 60, gdzie znajdował się także sklep wędliniarski prowadzony przez tę rodzinę.

Edmund ukończył w 1914 roku C. K. Gimnazjum w Sanoku, zdając egzamin dojrzałości. W jego klasie uczyli się m.in. Wiktor Boczar, Mieczysław Jus i Tadeusz Piech. Po maturze Edmund miał zamiar wstąpić do zakonu jezuitów, jednak jego plany uległy zmianie. W tym samym roku rozpoczął służbę wojskową w c. i k. armii podczas I wojny światowej i pełnił rolę żołnierza w Legionach Polskich, w szeregach II Brygady. Dekret wydany przez Wodza Naczelnego Józefa Piłsudskiego z dnia 19 lutego 1919 roku przyjął go w szeregi Wojska Polskiego jako byłego oficera armii austro-węgierskiej. Dzięki temu uzyskał stopień podporucznika ze starszeństwem z dnia 15 stycznia 1918 roku i został skierowany na stanowisko oficera gospodarczego przy szpitalu załogi Sanok od 1 listopada 1918 roku.

Edmund kontynuował swoją służbę w 3 batalionie Strzelców Sanockich, awansując do stopnia porucznika rezerwy piechoty z datą 1 czerwca 1919 roku. W latach 1923 oraz 1924 był przypisany jako oficer rezerwowy do 7 pułku piechoty Legionów w Chełmie.

Ukończywszy studia na Uniwersytecie Jagiellońskim, uzyskał tytuł doktora praw i w styczniu 1924 roku został uznany za przynależnego do gminy Sanok. Życie Edmunda obfitowało w twórczość literacką – publikował wiersze od 1919 roku oraz artykuły jako dziennikarz w różnych pismach, takich jak „Ilustrowany Kuryer Codzienny” i „Tygodnik Powszechny”. W 1929 roku uczestniczył jako jeden z założycieli w tworzeniu sanockiego koła Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego, a w 1937 roku został prezesem Związku Obrońców Podkarpacia.

Edmund Słuszkiewicz zebrał także świadectwa uczestników wojny polsko-ukraińskiej z lat 1918-1919, które niestety z reguły zarekwirowano po wojnie przez funkcjonariuszy Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego. W 1938 roku pełnił rolę przewodniczącego sekcji redakcyjnej publikacji „Sprawozdanie finansowe z działalności Państwowego Gimnazjum w Sanoku w latach 1888 – 1938”, wydanej dla uczczenia 50 rocznicy pierwszego egzaminu dojrzałości tej szkoły.

Jego działalność kulturalna odbywała się również na antenie Polskiego Radia Lwów, gdzie w 1938 roku wygłosił prelekcję pt. „Sanok w perspektywie wieków”. Razem z bratem Maksymilianem organizował w Sanoku różne inscenizacje jasełkowe i przeprowadzał przekłady z łaciny oraz sanskrytu.

Podczas II wojny światowej, w okresie okupacji niemieckiej, Edmund pracował jako urzędnik w kasie oszczędności. Po zakończeniu wojny osiedlił się w latach 50. przy ulicy Władysława Sikorskiego 21 w Krakowie. Po 1956 roku wspierał ideę odbudowy pomnika Tadeusza Kościuszki w Sanoku w pierwotnej lokalizacji na placu św. Jana. Inicjatywę poparła m.in. Jadwiga Zaleska, ale ostatecznie w 1962 roku nowy monument postawiono w innym miejscu.

Edmund Słuszkiewicz zmarł 23 kwietnia 1980 roku. Został pochowany na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie, gdzie spoczęła również Janina Słuszkiewicz (1908-1990).

Publikacje

Edmund Słuszkiewicz był znanym autorem, którego twórczość obejmuje wiele form artystycznych. Jego publikacje to prawdziwa skarbnica wiedzy i kultury, a także dowód na jego wszechstronność jako twórcy. Oto lista niektórych z jego ważniejszych dzieł:

• Śnieżynka (baśń sceniczna realizowana w latach 1920-1922),
• Na dworze króla Mroza i królowej Zimy (widowisko fantastyczne, inscenizacja druhen sanockiego „Sokoła” w 1931),
• Jasełka (realizowane w latach 1924-1932),
• Cham (dramat w czterech aktach; wyróżniony na Konkursie Dramatycznym w 1935),
• Rokitna – Nowa Samosierra (sztuka sceniczna, 1938, wykonana w formie słuchowiska radiowego we Lwowie w 1938),
• Przewodnik po Sanoku i Ziemi Sanockiej (wydany po raz pierwszy w 1936 roku z okazji „Zjazdu Górskiego” w Sanoku, odbywającego się w dniach 14-17 sierpnia 1936; wydanie II w 1938),
• Syn człowieczy – Misterium Serca (1957, zrealizowane w formie słuchowiska radiowego),
• Kopernikowe „Siedem Gwiazd” i ich losy (w: „Nowa Przeszłość”, t. 25, 1966, s. 83-110),
• Egzotyka Ziemi Sanockiej (w: Rocznik Sanocki 1979),
• Stanisław Fischer (materiały do biografii) (w: Materiały Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku 6/1967).

Do pozostałych jego osiągnięć należy także:

• Sprawozdanie jubileuszowe z działalności Państwowego Gimnazjum w Sanoku w latach 1888 – 1938, wydane z okazji Wielkiego Zjazdu Wychowawców i Wychowanków Zakładu z okazji 50-lecia pierwszego egzaminu dojrzałości (Lwów: Drukarnia Urzędnicza we Lwowie, 1938). W publikacji tej brak numerów stron, a przewodniczącym sekcji redakcyjnej był on sam. Współautorami rozdziałów są: „Dzieje Sanoka w Zarysie” (s. 9-22), „Udział młodzieży gimnazjum sanockiego w ruchu niepodległościowym przed r. 1914 i w czasie ostatnich wojen” (s. 33-38), wiersz pt. „Tym co odeszli” (s. 39),
• Pańczatantra – Księga Mądrości i Aforyzmy staroindyjskie (1957, współautor: Eugeniusz Słuszkiewicz),
• Księga pamiątkowa Gimnazjum Męskiego w Sanoku: 1888-1958 (redaktor, wraz z Józefem Stachowiczem),
• Wiersze: „Sanok” (s. 10), „Tym, co odeszli” (s. 110), „Kopiec Adama Mickiewicza” (s. 153),
• Wspomnienie pośmiertne o Maksymilianie Słuszkiewiczu, ostatnim przedwojennym burmistrzu Sanoka (s. 127-130),
• Korpusy wakacyjne (s. 181-190),
• Chopin i poeci (1958, dobór wierszy),
• Wiersze o Chopinie. Antologia i bibliografia (1964, opracowanie i dobór wierszy),
• Pamiętnik Emilii Słuszkiewicz 1853-1947 (współautor).

W sferze przekładów warto wymienić:

• Siedem gwiazd (poemat religijny Mikołaja Kopernika, pierwotnie w języku łacińskim),
• Pańczatantra – Księga Mądrości (sanskryt, „Przegląd Orientalistyczny” 1957),
• Aforyzmy Staroindyjskie („Przegląd Orientalistyczny” 1957).

Twórczość Słuszkiewicza ukazuje nie tylko jego talent, ale także bogaty dorobek intelektualny, który wpłynął na kulturę i historię Sanoka oraz Polski.

---

Oceń: Edmund Słuszkiewicz

---