Pomnik Tadeusza Kościuszki w Sanoku

---

Historia

Pomnik Tadeusza Kościuszki w Sanoku to obiekt, którego historia sięga roku 1902, kiedy to powstał jego pierwszy eksponat, usytuowany na placu św. Jana. Przykrością jest, że ten monument zniknął z przestrzeni publicznej w 1941 roku. Drugi pomnik został ostatecznie zrealizowany w kontekście 800-lecia Sanoka oraz 1000-lecia Państwowości Polski. Choć pierwotne cele obchodów miały miejsce w 1950 roku, zostały one opóźnione, a uroczystości odbyły się dziesięć lat później, co miało związek z ustanowieniem pomnika. W 1956 roku, z inicjatywy społecznej, utworzono Społeczny Komitet Odbudowy pomnika Tadeusza Kościuszki w Sanoku, na czele którego stanął Tadeusz Walciszewski. W skład tego komitetu weszli również m.in. Jan Bezucha, Stefan Stefański oraz Mieczysław Przystasz.

Podczas gdy pomysł odbudowy nowe go pomnika w pierwotnej lokalizacji, na placu św. Jana, był początkowo wspierany przez grupę entuzjastów, w tym Jadwigę Zaleską, Tomasza Tomasika oraz Emilię i Edmunda Słuszkiewicza, ostatecznie zrezygnowano z tego celu. 25 kwietnia 1957 roku, Jadwiga Zaleska, zainicjowała apel do Rady Narodowej w Sanoku z prośbą o odbudowę pomnika w pierwotnej lokalizacji. Program budowy pomnika ogłoszono w 1960 roku, z okazji 550. rocznicy Bitwy pod Grunwaldem z 1410 roku.

Finalnie zdecydowano się na inne miejsce dla nowego monumentu, wybierając centrum miasta, w pobliżu ulicy Tadeusza Kościuszki, w sąsiedztwie południowego zbocza Góry Parkowej oraz wejścia do Parku miejskiego im. Adama Mickiewicza. Wcześniej w okolicy znajdował się budynek dworski, który należał do Heleny Stupnickiej, znany jako „koci dworek”, a później przeniesiony do Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku.

Wstępnym projektantem pomnika był Karol Hukan, jednak zmarł przed zakończeniem pracy. Finalne plany przygotowali Józef Małek i Józef Wajda w 1958 roku. W połowie 1962 roku, fundamenty pod pomnik uzyskano, a następnie powstała bryła wapna, na której prace rozpoczął artysta rzeźbiarz Józef Potępa, pracujący w Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie. Wsparcie dla działań komitetu przyszło ze strony Wojewódzkiego Komitetu SFOS oraz Zakładu Eksploatacyjnego KN.

Pomnik skonstruowano z piaskowca, który pochodził z kamieniołomu w Pińczowie, podczas gdy otoczenie postumentu wykonano z piaskowca przywiezionego ze Strzegomia. Rzeźba przedstawia Tadeusza Kościuszkę, który w jednej ręce trzyma uniwersał połaniecki, a w drugiej szablę. Na froncie cokołu widnieje inskrypcja wskazująca, że pomnik przedstawia „Tadeusza Kościuczkę”, a na wschodniej ścianie umieszczono informacyjną inskrypcję: „Zbudowano w 1962 staraniem obywatelskiego komitetu z dotacji społecznego funduszu odbudowy kraju i stolicy”. Całkowita wysokość pomnika wynosi ponad 7,20 m, z czego wysokość postaci to 3,20 m, a postument ma ponad 4 m wysokości. Projekt otoczenia pomnika wykonali Antoni Kędzierski oraz Henryk Machnik.

W odpowiednim momencie, pod koniec sierpnia 1962 roku pomnik umieszczono w wyznaczonym miejscu. Jego uroczyste odsłonięcie miało miejsce 15 września 1962 roku, w pierwszym dniu obchodów 800-lecia Sanoka, dokonała go Leszek Rychter, pełniący obowiązki przewodniczącego Prezydium Miejskiej Rady Narodowej w Sanoku, w asyście Stefana Stefańskiego, stojącego na czołowej pozycji jako radny oraz dyrektor Muzeum Historycznego.

Pomnik poddawano renowacji w latach 1979, 1999, 2008 oraz 2016, a jego otoczenie stało się miejscem do organizacji uroczystości patriotycznych, takich jak Święto Narodowe Trzeciego Maja oraz Narodowe Święto Niepodległości. Na podstawie uchwały Rady Miasta Sanoka z dnia 10 kwietnia 2018 roku, plac wokół pomnika otrzymał nową nazwę – Skwer Niepodległości.

---

Oceń: Pomnik Tadeusza Kościuszki w Sanoku

---