Władysław Pruchniak

---

Życiorys

Władysław Pruchniak przyszedł na świat 14 sierpnia 1904 roku w Sanoku. Był synem Józefa, który pracował jako ślusarz w lokalnej fabryce, oraz Marii z domu Bryndza. W Sanoku odbył edukację w szkole podstawowej. Sytuacja materialna, która panowała w okresie wczesnej niepodległości II Rzeczypospolitej, zmusiła go w wieku 14 lat do podjęcia pracy w stolarni sanockiej Fabryki Wagonów i Maszyn.

W 1925 roku rozpoczął swoją służbę wojskową w Wojsku Polskim, gdzie na początku pełnił rolę żołnierza nadterminowego, a później zawodowego. Ukończył szkołę podoficerską saperów, co przygotowało go do służby w batalionie saperów w Przemyślu i w Modlinie. Wkrótce awansowano go na stopień chorążego służby stałej.

Kiedy w 1939 roku wszyscy obawiali się wybuchu wojny, został zmobilizowany w Modlinie. Po rozpoczęciu II wojny światowej wziął udział w kampanii wrześniowej, walcząc w rejonach Kamionki Strumiłowej oraz Tomaszowa Lubelskiego. Po agresji ZSRR, która miała miejsce 17 września 1939 roku, został aresztowany przez Sowietów, jednak udało mu się uciec i wrócić do Sanoka.

W okresie niemieckiej okupacji aktywnie uczestniczył w działalności konspiracyjnej. W listopadzie 1939 roku przystąpił do organizacji Służba Zwycięstwu Polski. W styczniu 1940 roku złożył przysięgę w Związku Walki Zbrojnej, przyjmując pseudonim „Sęp”, nadany mu przez Stanisława Majewskiego, znanego pod pseudonimem „Ma”. Jego działania obejmowały wspieranie Polaków próbujących uciec na Węgry, a także kolportaż podziemnej prasy i ulotek.

Od lutego 1940 organizował siatkę wywiadowczą, której celem było pozyskiwanie informacji o niemieckich wojskach oraz ich rozmieszczeniu i uzbrojeniu. Jego zespół, działający w sanockiej fabryce wagonów, regularnie dostarczał meldunki. Po transformacji ZWZ w Armię Krajową, w lutym 1942 roku, powstał w powiecie sanockim oddział partyzancki OP-23, działający pod kryptonimem „San”. Pruchniak od kwietnia do sierpnia 1943 roku był organizatorem i pierwszym dowódcą jego placówki nr 1 Sanok.

We wrześniu 1943 roku przeszedł do sztabu obwodu, pełniąc funkcje zastępcy oficera wywiadu, a później oficerów kontrwywiadu oraz saperów. Operował pod pseudonimami „Sęp”, „Ireneusz”, „Felek”. Brał również udział w działaniach sanockiego patrolu dywersyjnego od czerwca 1940 do stycznia 1942 roku, gdzie planował i uczestniczył w nieudanej akcji odbicia Władysława Szelki, znanego jako „Borsuk”. W latach 1944 był zaangażowany w Akcję „Burza” jako łącznik dowódcy AK, kapitana Adama Winogrodzkiego, znanego jako „Korwin”.

Po nadejściu frontu wschodniego i wkroczeniu sowietów na tereny polskie, w tym do Sanoka, Pruchniak zgłosił się do służby w Milicji Obywatelskiej. Pracował w Komendzie Powiatowej MO w Sanoku, równolegle prowadząc działalność konspiracyjną w wywiadzie. W listopadzie 1944 roku zrezygnował z tej służby z powodu reorganizacji. Wkrótce potem zgłosił się do Rejonowej Komendy Uzupełnień w Przemyślu, gdzie rozpoczął służbę w szkole broni pancernej w Chełmie. Służba w 1 Armii Wojska Polskiego pod dowództwem Zygmunta Berlinga trwała krótko.

W styczniu 1945 roku doznał wypadku samochodowego, co zmusiło go do hospitalizacji w Przemyślu na kilka miesięcy. W październiku tego samego roku zdezerterował z ludowego wojska polskiego i ukrywał się. W grudniu 1945 roku wstąpił do antykomunistycznego ruchu Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość”, przyjęty przez Pawła Radyńskiego, znanego jako „Samborski”. pracując jako nocny dozorca w kopalni ropy naftowej w Wańkowej, od stycznia do lipca piastował rolę szefa koła WiN Ropienka-Wańkowa.

Podczas gromadzenia informacji o działalności kopalnictwa naftowego oraz zagrożeń ze strony ukraińskich nacjonalistów, Pruchniak zmuszony był przenieść się do Gdańska w 1946 roku z powodu aresztowania grożącego mu ze strony Urzędu Bezpieczeństwa. Tam podjął pracę przy załadunku węgla w Nowym Porcie, gdzie także angażował się w działalność konspiracyjną, organizując kanały przerzutowe dla żołnierzy podziemia niepodległościowego oraz antykomunistycznego do Szwecji.

23 kwietnia 1949 roku został aresztowany przez funkcjonariuszy Powiatowego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego w Sopocie, którzy oskarżyli go o szpiegostwo. Sprawa przeszła następnie w ręce Wojewódzkiego Urzędu Bezpieczeństwa w Gdańsku. Po długim śledztwie, 13 października 1950 roku, Wojskowy Sąd Rejonowy w Gdańsku skazał go na osiem lat pozbawienia wolności oraz na dwa lata utraty praw publicznych i obywatelskich. Odbywał karę w zakładzie karnym w Elblągu, zakładzie w Iławie oraz w Sztumie, gdzie podupadł na zdrowiu.

W lutym 1954 roku, mimo prób nawiązania współpracy z Wydziałem Specjalnym więzienia w Iławie jako informator pod pseudonimem „Ireneusz”, nie skontaktował się z żadnym współosadzonym w celu infiltrowania ich działalności. Wiosną 1955 roku został warunkowo zwolniony z reszty kary. Po odzyskaniu wolności powrócił do Sanoka, gdzie podjął pracę jako stolarz i w 1957 roku rozpoczął swoje zatrudnienie w Sanockiej Fabryce Autobusów, gdzie pracował aż do przejścia na emeryturę.

Ukrywał się przed Służbą Bezpieczeństwa, która prowadziła przeciwko niemu sprawę ewidencyjno-obserwacyjną od 1955 do 1960 roku, określając go jako „agenta, byłego aktywnego członka AK i osobę wrogo ustosunkowaną do PRL”. W 1958 roku wstąpił do ZBoWiD, a 12 marca 1961 roku został wybrany na członka zarządu oddziału powiatowego ZBoWiD w Sanoku. Później był wybierany do tego samego zarządu wielokrotnie do 1971 roku. Jako prelegent ZBoWiD organizował różnorodne uroczystości patriotyczne, co często miało miejsce wspólnie z ks. Adamem Sudołem oraz Mieczysławem Granatowskim. W 1976 roku został skreślony z listy członków ZBoWiD.

Od końca lat 60. był aktywny w działaniach mających na celu pamięć i rehabilitację żołnierzy Armii Krajowej. Sporządzał wspomnienia z okresu konspiracji, a także organizował patriotyczne uroczystości, które miały miejsce w Sanoku, szczególnie w dniach 3 maja, 1 września oraz 11 listopada. Na mocy zarejestrowanej działalności, 18 września 1989 roku, został prezesem sanockiego oddziału Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej.

Władysław Pruchniak mieszkał w swoim rodzinnym domu w Sanoku, przy ulicy Kazimierza Lipińskiego 180. Zmarł 30 stycznia 1991 roku. Jego żona, Waleria, żyła w latach 1906-1993, a oboje zostali pochowani w grobowcu na Cmentarzu Posada w Sanoku. Jego siostra, Jadwiga Pruchniak, znana jako „Jadźka” oraz „Pola”, pełniła rolę łączniczki Obwodu AK Sanok oraz była żoną Jana Skulicha.

Odznaczenia

W ciągu życia Władysława Pruchniaka, jego działalność została doceniona przez przyznanie mu licznych odznaczeń, symbolizujących jego wkład w rozwój społeczeństwa oraz działania na rzecz spółdzielczości.

• Krzyż Armii Krajowej – przyznany w 1970 roku,
• Złota odznaka „Zasłużony działacz spółdzielczości” – otrzymana dwukrotnie, w latach 1976 i 1977,
• Srebrny Krzyż Zasługi – nadany w 1977 roku przez Front Jedności Narodu w Sanoku.

Warto zauważyć, że w 1970 roku zarząd okręgu ZBoWiD w Rzeszowie zdecydował o odrzuceniu wniosków oddziału tej organizacji w Sanoku, które dotyczyły przyznania Pruchniakowi Krzyża Kawalerskiego Orderu Odrodzenia Polski oraz weryfikacji Krzyża Walecznych.

---

Oceń: Władysław Pruchniak

---