Stanisław Biega (major)

---

Życiorys

Dzieciństwo i młodość

Stanisław Biega przyszedł na świat 5 września 1893 roku w Sanoku. Był najstarszym potomkiem Stanisława Jana Antoniego Biegi (1862-1923) oraz Marii z Baumanów, córki inżyniera Stanisława Baumana i Jadwigi z rodziny Lubowieckich. Jego ojciec, ceniony prawnik, nauczyciel i społecznika, sporo wniósł do rozwoju społeczności lokalnej. W rodzinie Stanisława znalazła się również jego siostra, Jadwiga (1891-1983), która pracowała jako nauczycielka oraz brat Bolesław (1896-1976), który związał swoje życie z dyplomacją.

Wujowie Stanisława, bracia jego ojca, to Henryk (ur. 1844), pełniący funkcję kanonika i rektora seminarium duchownego w Przemyślu, Leopold (1848-1910), nauczyciel i dyrektor szkoły w Sanoku, oraz Władysław (ur. 1850), również nauczyciel oraz dyrektor szkoły w Dynowie. Stanisław rozpoczął naukę w lokalnych szkołach, a w 1911 roku ukończył C.K. Gimnazjum Męskie w Sanoku, zdobijając świadectwo dojrzałości. W jego klasie uczyli się również znani koledzy, tacy jak Stefan Lewicki, Józef Premik, Jan Polański, Kazimierz Swoszowski, Paweł Wiktor i Edward Zegarski.

Stanisław postanowił kontynuować edukację na Politechnice Lwowskiej, gdzie ukończył pięć semestrów. Jednocześnie brał udział w przeszkoleniu wojskowym w Polowych Drużynach Sokolich. Kiedy I wojna światowa wybuchła, zdecydował się dołączyć do Legionu Wschodniego. Po rozwiązaniu tej jednostki w Mszanie Dolnej zdołał dotrzeć do Kijowa, gdzie zaangażował się w działalność Związku Walki Czynnej jako komendant obwodu kijowskiego. Następnie zaciągnął się do I Korpusu Polskiego gen. Józefa Dowbora-Muśnickiego. 1 grudnia 1917 roku wstąpił do Legii Oficerskiej, a w styczniu 1918, w stopniu podporucznika, zgłosił się jako ochotnik do załogi pociągu pancernego „Związek Broni”. W trakcie służby wziął udział w wielu bitwach, wykazując się odwagą i determinacją.

W trakcie walk pod Bobrujskiem w lutym 1918 roku, za swoje wyjątkowe czyny bojowe, ppor. Stanisław Biega został uhonorowany Krzyżem Srebrnym Orderu Wojennego Virtuti Militari (numer 8195). Co więcej, jego dziadek Stanisław Bauman, syn powstańca listopadowego Ernesta Baumana, przekazał mu również swój własny Order Virtuti Militari.

Wojna polsko-bolszewicka

Po rozwiązaniu I Korpusu w maju 1918 roku, Stanisław przeniósł się do Krakowa. Wspólnie z por. Stanisławem Małagowskim, swoim byłym dowódcą pociągu „Związek Broni”, zorganizowali nowy pociąg pancerny o nazwie „Śmiały”. Wyruszyli na pomoc oblężonemu Lwowi w czasie wojny polsko-ukraińskiej. Po zakończeniu walk, zostali oddelegowani na front litewsko-białoruski w trakcie wojny polsko-bolszewickiej. 8 maja 1919 roku, część załogi pociągu „Śmiały” została przeniesiona na zdobyczną pancerkę, a Stanisław objął dowództwo nowej jednostki, która uzyskała nazwę Śmialy–szeroki. Jako dowódca brał udział w starciach pod Smorgoniem, Zalesiem, Mołodecznem oraz Starą Wilejską, gdzie monarchistyczne oddziały sowieckie były skutecznie odwodzone przy wsparciu piechoty.

W lipcu 1919 roku Stanisław powrócił do załogi pociągu „Śmiały”. W listopadzie kolejnego roku, został przydzielony jako instruktor do Wielkopolskiej Szkoły Podchorążych Piechoty w Poznaniu. Po kilku przemianach, trafił do batalionu maszynowego, a w lipcu 1920 roku, w trakcie ofensywy Armii Czerwonej na zachód, został wysłany na front z 15 pułkiem piechoty, jednak wkrótce zapadł na malarię i trafił do szpitala.

Dwudziestolecie międzywojenne

Po powrocie ze szpitala, w latach 1921-1925, Stanisław pełnił obowiązki dowódcy plutonu oraz dowódcy kompanii reflektorów w batalionie maszynowym z siedzibą w Nowym Dworze Mazowieckim. 3 maja 1922 roku został zweryfikowany w randze porucznika, z datą starszeństwa 1 czerwca 1919 roku, uzyskując 62. lokatę w korpusie inżynierów i saperów. W marcu 1924 roku awansował na kapitana z datą starszeństwa 1 lipca 1923 roku oraz 41. lokatą w korpusie. Po ukończeniu 7-miesięcznego IV Kursu Doszkolenia Oficerów Saperów w 1925 roku, został przydzielony do Oficerskiej Szkoły Inżynierii jako wychowawca.

W latach 1927-1929 kontynuował naukę w Wyższej Szkole Wojennej w Warszawie. Następnie do 1931 roku pełnił służbę jako oficer wyszkolenia w Dowództwie Okręgu Korpusu nr X w Przemyślu, a w 1931 roku został przeniesiony do dowództwa 2 Brygady Saperów. We wrześniu 1933 roku zajął pozycję oficera sztabowego do spraw wyszkolenia w batalionie elektrotechnicznym, a w 1934 roku również przeniósł się do Dowództwa Okręgu Korpusu nr I w Warszawie. 27 czerwca 1935 roku mianowano go majorem z datą starszeństwa 1 stycznia 1935 roku, zajmując 5. lokatę w korpusie oficerów inżynierii i saperów. Do 1937 roku był odpowiedzialny za wyszkolenie w batalionie elektrotechnicznym, a w 1937 roku został zastępcą dowódcy 2 batalionu saperów kaniowskich w Puławach, uzyskując w następnych latach stanowisko „I zastępcy dowódcy batalionu”.

Kampania wrześniowa

W czasie kampanii wrześniowej 1939 roku Stanisław został przydzielony do sztabu Armii „Poznań” dowodzonej przez gen. Tadeusza Kutrzeby. Wziął udział w zaciętej bitwie nad Bzurą. Po niepowodzeniach armii, udało mu się wraz z innymi żołnierzami dotrzeć do oblężonej Warszawy, gdzie również uczestniczył w jej obronie. Po kapitulacji stolicy trafił do niewoli niemieckiej, gdzie znalazł się w Oflagu VI B Dössel (numer jeniecki 48988/IV A). Niestety nie dożył wyzwolenia – zginął 27 września 1944 roku podczas alianckiego nalotu. Jego grób znajduje się na cmentarzu w Dössel, obok 184 innych ofiar tego tragicznego wydarzenia. Na rodzinnym grobowcu umieszczono symboliczną inskrypcję pamięci Stanisława Biegi na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera PPRK-1-240).

Życie prywatne

W 1923 roku Stanisław Biega zawarł związek małżeński z Ireną, z domu Helbich. Para doczekała się syna, Stanisława, który przyszedł na świat w 1925 roku. W 1944 roku młody Stanisław walczył w Górach Świętokrzyskich, a po zakończeniu walki zdecydował się na wyjazd do Australii.

Niestety, życie Stanisława wkrótce przyniosło mu smutne doświadczenia. W 1937 roku owdowiał, po długiej chorobie małżonki. Osiemnaście miesięcy później, w 1938 roku, ponownie związał się z Eugenią Żukowską, która podczas II wojny światowej trafiła do obozu w Ravensbrück, gdzie zmarła w 1990 roku. W tym małżeństwie przyszedł na świat syn Maciej, który żył w latach 1939-1993. Niestety, ojciec nie miał okazji zobaczyć go po narodzinach.

Warto również zauważyć, że Stanisław Biega miał bratanka, Bolesława Krzysztofa Biegę, który był powstańcem warszawskim i odegrał istotną rolę w historii swojego kraju.

Ordery i odznaczenia

Stanisław Biega był osobą, która zdobyła wiele istotnych odznaczeń w trakcie swojej kariery wojskowej. Oto przegląd jego najważniejszych wyróżnień:

• Krzyż Srebrny Orderu Wojskowego Virtuti Militari nr 8195 – przyznany 4 sierpnia 1922,
• Krzyż Niepodległości – otrzymany 9 października 1933 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”,
• Krzyż Walecznych czterokrotnie (pierwszy raz w 1921, następnie po raz drugi, trzeci i czwarty w 1922),
• Srebrny Krzyż Zasługi – nadany 15 grudnia 1926,
• Order Świętych Maurycego i Łazarza,
• Medal Zwycięstwa,
• Odznaka „Znak Pancerny” nr 512 – przyznana 11 listopada 1933.

---

Oceń: Stanisław Biega (major)

---