Kamienica przy ulicy Jagiellońskiej 48 w Sanoku

Kamienice i domy

Kamienica zlokalizowana przy ulicy Jagiellońskiej 48 w Sanoku jest interesującym przykładem architektury regionu. Znajduje się ona w pobliżu wielu innych ważnych obiektów, co dodaje jej wartości historycznej oraz kulturowej. Ulica Jagiellońska, przy której jest umiejscowiona ta kamienica, ma swoje własne unikalne cechy, które przyciągają uwagę mieszkańców oraz turystów.

Budynek ten nie tylko pełni funkcję mieszkalną, ale także odgrywa ważną rolę w tkance miejskiej Sanoka, nadając mu charakterystyczny klimat i atmosferę. Jego historia oraz architektura mają związek z rozwojem miasta, co czyni go istotnym punktem na mapie Sanoka.

Historia

Kamienica, której historia sięga XIX wieku, została wzniesiona w posiadłości dzielnicy Posada Sanocka. To niezwykłe miejsce jest wynikiem połączenia budynku mieszkalnego oraz gospodarczego i od zawsze pełniło rolę rodzinnej oberży pod nazwą „Murowanka”. Jej tradycja była kontynuowana z pokolenia na pokolenie. Ostatnim dziedzicem tego historycznego obiektu był Naftali Scheiner, znany lokalnie jako „Tulik”. Jego karczma była jedną z 36 miejsc, gdzie przed I wojną światową w Sanoku można było napić się alkoholu.

W tym właśnie lokalu, Marian Pankowski umieścił sceny przedstawiające kluczowe wydarzenia w swojej książce wojennej zatytułowanej „Niewola i dola Adama Poremby”. Teren, na którym obecnie znajduje się kamienica pod numerem 48, w okresie 1845-1846 zamieszkali tymczasowo Mateusz Beksiński i Walenty Lipiński, którzy przybyli do Sanoka z zamiarem osiedlenia się na stałe. Właściciel oberży stanął na wysokości zadania, udzielając im pomocy w zakupie terenów przylegających do lokalu, gdzie obaj nabyli kilka morgów ziemi przy ówczesnej ulicy Lwowskiej, u zbiegu z ul. Podgórze oraz przyszłą ul. Stanisława Konarskiego.

Wkrótce po tym założyli warsztat kotlarski, który w późniejszych latach stał się podstawą rozwijającego się przemysłu metalurgicznego w Sanoku, a także powstały zakład produkcji wagonów, obecnie znanego jako Autosanu. Oberża „Murowanka” stanowiła ważny przystanek dla handlarskich przybyszów do Sanoka, gdzie mogli się napić piwa i wódki. W dni targowe, stawali w niej także rolnicy, którzy przywozili swoje plony, jak jarzyny i owoce, a handlowcy sprzedawali różne towary.

Piać można mnożyć historie, bo na placu przy oberży gromadziły się chłopskie wozy, a miejsce to stało się centrum handlowym, gdzie odbywały się targi. Oberżysta oferował napitki oraz jedzenie, a wieczorami można było spotkać robotników, relaksujących się nad jednym kieliszkiem. Dla mieszkańców miała ogromne znaczenie, będąc punktem odniesienia — właśnie tam zaczynało się miasto, wyznaczając granice między starym miastem a przedmieściem. Na początku XX wieku, w Murowance miały miejsce wiece polityczne za sprawą działaczy Stronnictwa Ludowego.

Nieopodal znajdowała się robotnicza Posada Olchowska. W czasie II wojny światowej, pod niemiecką okupacją, budynek przemianowano na Gaststätte „Okocim”. Po wojnie lokal został upaństwowiony, a Naftali Scheiner w 1944 roku otrzymał 500 zł zapomogi za utratę prywatnej własności. Zmarł w „Murowance” w latach 80. XX wieku w osamotnieniu, a obecnie lokale te są dzierżawione przez prywatnych przedsiębiorców.

Obecna kamienica znajduje się u zbiegu ulicy Jagiellońskiej, prowadzącej w kierunku historycznego centrum Sanoka. Naprzeciwko niej rozciąga się zieleniec oraz studnia, usytuowana w miejscu, gdzie niegdyś stał dom Beksińskich i Lipińskich.

Mieszkańcy kamienicy

Naftali Scheiner, znany jako „Tulik”, był osobą wyjątkową w Sanoku. Pochodził z zamożnej i pobożnej rodziny, która osiedliła się w tym mieście przed wieloma pokoleniami. Przed II wojną światową poświęcił czas na studia nad naukami talmudycznymi, uczęszczając na nauki prowadzane przez rabinów ze Stanisławowa.

W wyniku trazydiów wojennych Tulik stracił całą rodzinę. Mimo że udało mu się uniknąć najgorszego, spędził kilka lat w sowieckim łagrze w Jakucji. Po wojnie, w 1944 roku, władze ludowe upaństwowiły jego rodzinne przedsiębiorstwo. W 1945 roku powrócił do Sanoka, gdzie zajął miejsce na stałe, osiedlając się na poddaszu znanej jako „Murowanka” w pobliżu młyna Baranowicza.

Adam Płociński wspomina, że w jego mieszkaniu można było zobaczyć zdjęcie młodego Tulika z jego panną młodą. W trakcie podróży Płociński spotkał tam Pawła Węglorza, włóczęgę ze Śląska, który znał Tulika i nawiązał z nim bliską przyjaźń. Tulik, za miód i orzechy, często czytał Pawłowi Pięcioksiągi, co wywoływało wiele podziwu.

Tulik był zapamiętany jako wysokiego, szczupłego Żyda, który zawsze poruszał się w towarzystwie swojego kalekiego psa Miśka. Swoje życie prowadził w spokojny sposób, karmiąc wróble, sikorki oraz swojego pieska, a wszystko to odbywało się w mansardzie zabytkowej kamienicy.

Był znany z tego, że rozdawał dzieciom cukierki i opowiadał im żydowskie przysłowia, często przytaczając je w formie wierszy. Mimo że był już starszym człowiekiem, mieszkańcy zwracali się do niego na „ty”, co mogło wynikać z jego otwartego charakteru. Tulik zawsze na zaczepki reagował smutnym milczeniem, co dodawało mu melancholijnego wyrazu.

W opinii społeczności lokalnej Tulik uchodził za osobę zamożną. Mówiono, że był właścicielem kamienicy w samym sercu miasta oraz browaru w Zarszynie. Niektórzy mieszkańcy twierdzili, że jego ostatnim miejscem spoczynku był cmentarz przy ulicy Rymanowskiej.

Przypisy

  1. Borys Łapiszczak: Okupacja niemiecka Sanoka 1939-1944. Sanok na dawnej pocztówce i fotografii. Galicja i Lodomeria, Kresy Wschodnie, I wojna światowa. Cz. XV. Sanok: Poligrafia, 2012, s. 55.
  2. Waldemar Bałda: Sowa i bocian. Opowieść o Posadzie Olchowskiej – III dzielnicy Miasta Sanoka. Kraków: AB Media, 2012, s. 16. ISBN 978-83-935385-7-7.
  3. „Zastany do Jakucji po przekroczeniu granicy z ZSRR” w: Edward Zając „Sanockie biografie” – Naftali Scheiner, Piotr Marecki. Nam wieczna w polszczyźnie rozróba! Marian Pankowski mówi. 978-83-62574-29-2, 2011. str. 44.
  4. a b Piotr Marecki. Nam wieczna w polszczyźnie rozróba! Marian Pankowski mówi. 978-83-62574-29-2, 2011. str. 55.
  5. Maria Łapiszczak: Sanok na dawnej pocztówce i fotografii. Cz. II. Sanok: 2001, s. 60. ISBN 83-915388-1-8.
  6. Edward Zając, Szkice z dziejów Sanoka, Sanok 1998, s. 169.
  7. Tomasz Opas, Rynek lokalny, W czasach zaborów i niewoli, w: Sanok. Dzieje miasta, Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995, s. 320.
  8. Alojzy Zielecki, Struktury organizacyjne miasta, W epoce autonomii galicyjskiej, w: Sanok. Dzieje miasta, Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995, s. 359.
  9. Ścieżka spacerowa „Śladami Rodu Beksińskich” w Sanoku. 10. Fabryka Wagonów. zymon.com.pl
  10. a b Edward Zając „Sanockie biografie” – Naftali Scheiner
  11. a b Stefan Stefański. Kartki z przeszłości Sanoka (2005)
  12. „Tego związku nigdy nie miał okazji skonsumować. Żonę wyszukał mu ojciec. Potem był ślub, a kiedy już wszystko było na dobrej drodze, żeby się małżonkowie poznali, wybuchła wojna. Po jej zakończeniu żona wyjechała na Zachód, Tulik został w Polsce”. Adam Płociński. Trakt. „Tulik” 2004
  13. a b Adam Płociński. Trakt. „Tulik” 2004
  14. Beksińscy. Portret podwójny 2014, „Po drugiej stronie ulicy stoi karczma Murowanka, gdzie woźnice wjeżdżający do miasta zatrzymują się na wódkę u Tulika. Obok karczmy odbywają się targi”, „W 1845 roku kupują mały dworek naprzeciw karczmy Murowanka”.
  15. Wyraz murowanka został przeniesiony na obszar między Wisłą i Sanem i przyjął się od czasu, gdy pojawiły się tam chałupy z cegły. Studia z filologii polskiej i słowiańskiej. Tom 5 str. 238

Oceń: Kamienica przy ulicy Jagiellońskiej 48 w Sanoku

★★★★★
Średnia ocena:4.76 Liczba ocen:15