Schody na skarpie staromiejskiej w Sanoku

---

Historia

W połowie 1905 roku, w odpowiedzi na rosnącą liczbę budynków powstających w rejonach nazywanych Podgórzem oraz Sujcem, mieszkańcy zaczęli wyrażać swoje potrzeby dotyczące lepszej komunikacji z centrum miasta. O konieczności wybudowania czterech schodów spełniających te potrzeby zaczęto dyskutować na łamach „Gazety Sanockiej”. Proponowano, aby schody nie prowadziły w linii prostej, a zamiast tego krętymi serpentynami, co miało znacząco ułatwić dostęp do śródmieścia.

W 1977 roku zrealizowano kompleksowy remont wszystkich czterech schodów, który odbył się w ramach czynu społecznego. Prace remontowe zostały podzielone pomiędzy cztery sanockie zakłady pracy, a w działania te zaangażowali się również mieszkańcy miasta, wspierając potrzebne działania. Całkowity koszt wykonania remontu wyniósł około 1800 zł.

Pod koniec PRL, w kwietniu 1989 roku, uchwałą Miejskiej Rady Narodowej przywrócono tradycyjne nazwy wszystkich schodów, co miało na celu zachowanie pamięci o ich historycznym znaczeniu.

W 2014 roku przeprowadzono kolejne prace remontowe na wszystkich schodach. Roboty te były wykonywane przez pracowników Sanockiego Przedsiębiorstwa Gospodarki Komunalnej (SPGK). Oprócz naprawy samych stopni schodów, odnowiono także barierki wzdłuż schodów oraz wyasfaltowano płaskie odcinki, które łączą schody z ulicą Podgórze.

Schody Balowskie

Schody Balowskie w Sanoku rozpoczynają swój bieg od ul. Podgórze i prowadzą aż na szczyt, gdzie znajdują się w bezpośrednim sąsiedztwie ul. Jagiellońskiej. W okresie lat 30. XX wieku schody te otoczone były drewnianym płotem, co nadawało im charakterystycznego wyglądu.

Chociaż przez długi czas schody te znane były jako Balowskie, ich historia była również związana z II wojną światową. W 1989 roku, przywrócono pierwotną nazwę, zmieniając wcześniejsze oznaczenie Schodów Górników na Schody Balowskie.

W drugiej połowie XX wieku, pod adresem Schody Balowskie 2, mieszkała Zofia Bandurka, a w latach 80. przy schodach działała popularna smażalnia ryb, przyciągająca mieszkańców oraz turystów.

W 1977 roku, w Dzień Czynu Partii, przeprowadzono gruntowny remont schodów. Prace remontowe trwały od maja do sierpnia i były organizowane przez Przedsiębiorstwo Górnictwa Nafty i Gazu w Sanoku, pod kierownictwem Henryka Koeniga. Po zakończeniu odnowienia schodów, na ich szczycie zamontowano tabliczkę, upamiętniającą ten moment.

Na przestrzeni lat, w 2014 roku, podczas kolejnego remontu, zrealizowano również utworzenie przejścia dla pieszych z ul. Jagiellońskiej do początku schodów, co znacząco ułatwiło dostęp. Wcześniej jedyną możliwością był przejazd przez pobliski parking.

Schody Serpentyny

Schody, znane jako Serpentyny, rozpoczynają się przy ul. Podgórze i prowadzą na szczyt, gdzie kończą się przy ul. 3 Maja, w miejscu znanym jako „Brama Węgierska”. Te urokliwe schody często określane są mianem „serpentyn sanockich”.

W 1977 roku, specjalistyczne prace remontowe na tych schodach przeprowadził Rejon Dróg Publicznych. Odpowiedzialnymi za projekt byli kierownicy K. Sitko oraz K. Sowa, którzy nadzorowali prace związane z modernizacją. W kwietniu 1989 roku przywrócono tradycyjną nazwę, zmieniając wcześniej stosowaną nazwę Schody Drogowców na aktualną Schody Serpentyny.

Pomiędzy Schodami Serpentyny a Franciszkańskimi stworzono łącznik, który ułatwia przejście. Na szczycie tych schodów można zauważyć przylegającą kamienicę znajdującą się pod adresem ul. 3 Maja 15, w której urządzona została popularna restauracja „U Szwejka”. Na ścianie tej kamienicy, w formie graffiti, uwieczniono dwa znane sanockie domy, należące do rodzin Beksińskich i Lipińskich.

Obok schodów znajduje się także tabliczka informacyjna, która odnosi się do szlaku śladami dobrego wojaka Szwejka, informująca o popularnej ławeczce Józefa Szwejka w Sanoku, usytuowanej powyżej na deptaku przy ul. 3 Maja.

Schody Franciszkańskie

Schody Franciszkańskie rozpoczynają swój bieg przy ul. Podgórze, prowadząc ku szczytowi, gdzie kończą się w pobliżu ul. Franciszkańskiej, w sąsiedztwie klasztoru Franciszkanów. W sierpniu 1905 roku sanocka prasa donosiła o zakończeniu budowy nowych schodów, które miały związek z poprawą komunikacji z Podgórzem do ul. Franciszkańskiej.

Widok rozpościerający się z Schodów Franciszkańskich oraz panoramę osiedla Błonie (w przeszłości im. Ludwika Warńskiego) wspominał Stefan Stefański w swoim wielokrotnie publikowanym przewodniku turystycznym po Sanoku. Warto zaznaczyć, że w Dzień Czynu Partii w 1977 roku rozpoczęto prace remontowe, które były prowadzone przez ekipę z Sanockiej Fabryki Autobusów „Autosan”.

Prace te obejmowały wyburzenie starych schodów, a następnie dokonywanie wykopów pod nowe fundamenty, na których osadzono schody. Nadzór nad tymi pracami sprawował insp. St. Fic, a kierownikiem był Romuald Bobrzak. W kwietniu 1989 roku przywrócono tradycyjną nazwę, zmieniając wcześniej nadaną Schodom Metalowców na Schody Franciszkańskie.

W 2014 roku budynek znajdujący się pod adresem ul. Schody Franciszkańskie 1 został wpisany do gminnego rejestru zabytków miasta Sanoka. Ponadto, pomiędzy Schodami Franciszkańskimi a Serpentyną powstał nowy łącznik, co poprawiło komfort poruszania się w tym obszarze miasta.

Schody Zamkowe

Schody prowadzą od ul. Podgórze aż do ul. Zamkowej, gdzie ich wyjście znajduje się w bliskim sąsiedztwie zamku królewskiego. Ten historyczny zabytek leży w pobliżu północnego wejścia na schody. Z kolei od południa, obok schodów znajdują się budynki: tzw. Zajazd oraz willa Zaleskich.

W sierpniu 1905 roku, Ludwik Glatman użył określenia „schody pod św. Janem”, wskazując na ich usytuowanie nieopodal placu św. Jana, który znajduje się tuż nad schodami, blisko domu Zaleskich. W tym samym roku uchwałą Rady Miejskiej przyznano im nową nazwę, „ulica Ksawerego Krasickiego”, dla odcinka tworzącego „cichy zaułek od ul. Zamkowej przez dawne wielkie schody do ul. Andrzeja Potockiego”, co odnosiło się do późniejszej ulicy Podgórze.

Sama górna część schodów posiada szczególne znaczenie — znajduje się tam tablica ku pamięci Franciszka Ksawerego Krasickiego oraz jego towarzyszy, którzy bronili zamku sanockiego przed wojskami austriackimi w czerwcu 1809 roku. Ustanowienie tej tablicy miało miejsce w 100. rocznicę tego wydarzenia, co czyni ją jedną z najstarszych istniejących tablic pamiątkowych w Sanoku.

Również w historii schodów istotnym wydarzeniem było zainaugurowanie ich remontu w Dzień Czynu Partii w 1977 roku, realizowanego przez Sanockie Przedsiębiorstwo Budowlane. W prace włączyli się młodzieżowcy z OHP oraz członkinie Ligi Kobiet, przy nadzorze J. Matysika oraz J. Nowaka.

W 1989 roku przywrócono tradycyjną nazwę, zmieniając dotychczasową nazwę Schodów Budowlanych na Schody Zamkowe. Z kolei 28 października 2021 roku terenu zieleni obok tego miejsca nadano nazwę „Skwer Janusza Szubera”, co podkreśla znaczenie tego rejonu w lokalnej społeczności.

---

Oceń: Schody na skarpie staromiejskiej w Sanoku

---