Park miejski im. Adama Mickiewicza w Sanoku

---

Historia

Park miejski im. Adama Mickiewicza w Sanoku ma bogatą historię, która sięga 10 maja 1885 roku, kiedy to otwarto ogród miejski urządzony przez E. Herzig. To właśnie c.k. inżynier powiatowy Jan Hantschl zajął się jego planowaniem. Początki parku usytuowanego na górze Stróżnia, znanej również jako Aptekarka (dzisiaj Góra Parkowa), datuje się na 1890 rok. Projektowanie parku powierzono architektowi miejskiemu, inżynierowi Władysławowi Beksińskiemu, a jego znaczenie dla społeczności Sanoka zaznaczyło się poprzez propozycję zorganizowania przestrzeni w formie trójkąta między budynkiem szkoły, gmachem „Sokoła” oraz restauracją, która znajduje się przy wejściu do parku, a obecnie nosi nazwę Plac Harcerski. Propozycję tę przedstawił w Sanoku 6 czerwca 1896 roku architekt Arnold Röhring.

Inicjatorem oraz założycielem parku był August Ścibor-Rylski, który osobiście sadził pierwsze drzewa. W dniu 25 sierpnia 1900 roku oprowadzał on po parku Namiestnika Galicji, Leona Pinińskiego. W 1898 roku Rada Miejska Sanoka, z okazji setnej rocznicy urodzin Adama Mickiewicza, nadała parkowi oraz ulicy wschodniej stronę jego imię. W tym samym roku na szczycie wzniesienia usypano niewielki kopiec, którego budowa została zainicjowana przez samą młodzież gimnazjalną. W połowie 1905 roku komitet, odpowiedzialny za odbudowę kopca, nabył dodatkowy teren, co umożliwiło zwiększenie jego powierzchni, a prace trwały od września 1905 roku aż do 1910 roku, kiedy umieszczono kamień upamiętniający setną rocznicę urodzin Adama Mickiewicza.

W następujących latach, w parku przeprowadzano różnorodne prace mające na celu jego zaaranżowanie. W 1899 roku rozpoczęto tworzenie nasypów, ustalanie ścieżek spacerowych oraz sadzenie nowych drzew i krzewów. Działania te były prowadzone przez Towarzystwo Upiększania Miasta Sanoka, gdzie aktywny udział brała młodzież. Inżynier Jan Kosina wziął na siebie odpowiedzialność za zalesianie parku, a wsparcia udzielał wówczas burmistrz, Aital Witoszyński. Przed rokiem 1906 na terenie parku z inicjatywy Towarzystwa Upiększania umieszczono także altanę, która przetrwała wiele lat.

Tworzenie parku miało swoje korzenie w działalności Towarzystwa Oświatowego „Znicz”, które skupiło się na promocji kultury i edukacji. Organizator, Jan Zarewicz, przekazał miastu tereny zbocza góry Stróżni za symboliczną opłatą. Z podobną intencją wystąpił dr Aleksander Mniszek-Tchorznicki, który ofiarował miasto prawie 6 morgów ziemi na północnym zboczu, co pozwoliło na rozszerzenie obszaru parku. Na mocy decyzji Towarzystwa Upiększania Miasta Sanoka, anektowana część ogrodu miejskiego zyskała imię Fryderyka Chopina, upamiętniając w ten sposób setną rocznicę urodzin kompozytora w 1910 roku.

W 1910 roku przy źródełku umieszczono tablicę pamiątkową, wykonaną przez rzeźbiarkę Marii Gerson, a w 1909 roku zrealizowano dalsze unowocześnienia parku i stworzenie nowych ścieżek spacerowych. To był również czas, kiedy C.K. Rada Szkolna Krajowa doceniła działania na rzecz wychowania fizycznego młodzieży, co zaowocowało podziękowaniami dla inicjatorów tych działań, w tym A. Mniszek-Tchorznickiego oraz starosty sanockiego Antoniego Pogłodowskiego. Wiosną 1910 roku złożono w parku wiele ozdobnych krzewów ofiarowanych przez Stanisławę Tarnawiecką.

Otwarcie Parku Chopina miało miejsce 11 czerwca 1911 roku i odbyło się z festynem z okazji oddania do użytku źródełka. W tym czasie łączna powierzchnia parku wynosiła 6 ha, nad której opiekę pełnił etatowy ogrodnik miejski. Funkcję tę piastował Piotr Radwański w latach 1913-1940. Park, znany z bogatej działalności artystyczno-kulturalnej, stanowił miejsce spotkań i spacerów mieszkańców.

Na początku XX wieku, na Górze Parkowej odbywały się publiczne celebracje, podczas których młodzież obchodziła święto Konstytucji 3 Maja. W czasie I wojny światowej park uległ znacznemu zniszczeniu wskutek dewastacji. W okresie międzywojennym w parku istniało kilka altanek. Tragiczne wydarzenia miały miejsce 5 września 1931 roku, kiedy to w parku został zastrzelony Samuel Rein, aktywista komunistyczny. Przed rokiem 1939 park nazywany bywał czasami „żydowskim”, ze względu na obecność grup syjonistycznych.

W trakcie II wojny światowej niemiecka administracja zbudowała na zboczu Góry Parkowej basen kąpielowy (nur für Deutsche) oraz plażę. Plany przewidywały także utworzenie kolejki, która łączyłaby Górę Parkową z Białą Górą na przeciwnym brzegu Sanu. Na terenie parku utworzono stanowiska broni armatniej, a po nadejściu frontu wschodniego w 1944 roku na południowym stoku ulokowano punkty obserwacyjne Armii Czerwonej.

Po zakończeniu II wojny światowej, w 1946 roku, inżynier Stanisław Beksiński podjął się opracowania planu zagospodarowania parku. W latach PRL na placu przy wejściu do parku (obecnie Plac Harcerski) istniała fontanna i rabaty kwiatowe, które z czasem zostały usunięte. Park zyskał asfaltowe alejki, a także skocznię narciarską. W 1965 roku oddano do użytku wyciąg narciarski na Górę Parkową łączący ją z sanockim stadionem. Przeprowadzano także zawody saneczkarskie, organizowane przez Jerzego Lisowskiego.

W latach 70. trwała intensywna przebudowa parku według projektów Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie. Remonty dokonywano aż do 1990 roku. Na początku XXI wieku, od 2005 roku, park przeszedł proces rewitalizacji, który obejmował zarówno dbałość o roślinność, jak i poprawę dostępności. W 2006 roku przeprowadzono kontrolę drzewostanu i nasadzenia nowych roślin. Odetchnął nowym życiem w 2007 roku, kiedy odnowiono wejście do parku od ulicy Mickiewicza oraz zainstalowano nowe ogrodzenie i lampy. Na szczycie utworzono także platformę widokową, która została udostępniona we wrześniu 2007 roku.

Regulamin korzystania z parku wszedł w życie w lutym 2012 roku, a park został wpisany do gminnego rejestru zabytków miasta Sanoka w 2015 roku.

Obiekty

Na terenie parku miejskiego im. Adama Mickiewicza w Sanoku znajduje się wiele interesujących obiektów, które prezentują bogate dziedzictwo kulturowe regionu. Przede wszystkim wyróżnia się:

• Źródełko Chopina usytuowane na północnym stoku parku, które jest poświęcone w 100. rocznicę urodzin F. Chopina,
• Kopiec Adama Mickiewicza w Sanoku usytuowany na szczycie Góry Parkowej,
• Nieistniejący Pomnik Pamięci, który został ustanowiony podczas II wojny światowej. Pomnik miał upamiętniać atak Niemców na ZSRR; inskrypcja brzmiała: „Zur Erinnerung an den 22. Juni 1941 Festungs-Pionierstab 24 Vorm. Oberbaustab 33. 1940-1942”. Na jego konstrukcji umieszczono kopułę pochodzącą z sowieckiego bunkra z Krzywuli koło Leska. Z czasem uległ likwidacji w 1957 roku,
• Pomnik Tadeusza Kościuszki, odsłonięty we wrześniu 1962 roku, znajduje się na placu przy południowym wejściu do parku od ulicy T. Kościuszki, który w 2018 roku zyskał nazwę Skwer Niepodległości,
• Pomnik Wdzięczności Żołnierzom Armii Czerwonej, który istniał od 1977 do 2016 roku przy wschodnim wejściu do parku od ulicy Adama Mickiewicza, obok Placu Harcerskiego. Wcześniej w tym miejscu stał inny pomnik od 1945 roku, który upamiętniał to samo wydarzenie, a następnie zbudowano obelisk w 1951 roku, w miejscu małej mogiły wojskowej. Obecny pomnik istnieje od 1977 roku, po wcześniejszej ekshumacji ciał żołnierzy przeniesionych do nowej kwatery na Cmentarzu Centralnym,
• Zabytkowy budynek stacji wodociągowej z lat 30. XX wieku oraz stacja pomp z początków XX wieku, znajdująca się na wschodnim stoku parku. W 1934 roku inż. Otto Nadolski zaprojektował miejskie wodociągi, a ich budowa rozpoczęła się w lutym 1934 roku i zakończyła się 24/25 czerwca 1936 roku. Na budynku umieszczone były tablice pamiątkowe poświęcone uruchomieniu wodociągów oraz 50-leciu ich działania,
• Wieża telewizyjna TSR Góra Parkowa, która została oddana do użytku we wrześniu 1971 roku,
• Platforma widokowa, usytuowana na wysokości 350 m n.p.m.,
• Cztery drzewa pamiątkowe, które zostały posadzone na cześć działaczy harcerstwa 2 października 2010 roku,

Wśród drzew znajdują się:

• Platan, poświęcony Andrzejowi Małkowskiemu (1888-1919), oznaczony tabliczką, która głosi: „Platan „Andrzej” w hołdzie Andrzejowi Małkowskiemu, twórcy harcerstwa polskiego. Hufiec ZHP Ziemi Sanockiej im. ks. hm. Zdzisława Peszkowskiego. 100 lat harcerstwa polskiego. Sanok, 2 X 2010”,
• Platan dedykowany Oldze Małkowskiej (1888-1979) z informacją: „Platan „Oleńka” w hołdzie hm. Oldze Małkowskiej, twórczyni harcerstwa żeńskiego. Hufiec ZHP Ziemi Sanockiej im. ks. hm. Zdzisława Peszkowskiego. 100 lat harcerstwa polskiego. Sanok, 2 X 2010”,
• Platan poświęcony Albinie Wójcik (1901–1982), która była wieloletnią komendantką sanockiego hufca harcerek. Na tabliczce napisano: „Platan „Albina” w hołdzie hm. Albinie Wójcik. Hufiec ZHP Ziemi Sanockiej im. ks. hm. Zdzisława Peszkowskiego. 100 lat harcerstwa polskiego. Sanok, 2 X 2010”,
• Platan poświęcony Czesławowi Borczykowi (1910-2004) z napisem: „Platan „Czesław” w hołdzie hm. Czesławowi Borczykowi, wieloletniemu komendantowi sanockiego hufca. Hufiec ZHP Ziemi Sanockiej im. ks. hm. Zdzisława Peszkowskiego. 100 lat harcerstwa polskiego. Sanok, 2 X 2010”.

Fauna i flora

W parku miejskim im. Adama Mickiewicza w Sanoku można spotkać bogaty ekosystem roślinny, który zachwyca swoją różnorodnością. Szata roślinna jest porównywalna do tej, która występuje w paśmie Gór Słonnych. Wysokie drzewa, które dominują w drzewostanie, to jesion wyniosły, grab zwyczajny oraz lipa drobnolistna.

Oprócz tych gatunków można zauważyć także orzech wodny, orzech turecki, sumak, miłorząb, a także sosnę amerykańską. Te różnorodne drzewa przyczyniają się do wyjątkowej atmosfery parku.

Jeśli chodzi o roślinność, w parku możemy znaleźć takie gatunki jak konwalijka dwulistna, gwiazdnica wielkokwiatowa, niezapominajka błotna oraz bluszczyk kosmaty. Inne ciekawe rośliny to dąbrówka rozłogowa, żywiec gruczołowaty, szczawik zajęczy oraz lepiężnik wyłysiały.

W parku występuje również wiele gatunków kwiatów, którymi są: jaskier różnolistny, fiołek leśny, dzwonek pokrzywolistny, miodunka ćma, ziarnopłon wiosenny oraz bodziszek żałobny. Swoją obecność zaznaczają także rzadkie i chronione rośliny, takie jak pierwiosnka wyniosła, śnieżyczka przebiśnieg, kopytnik pospolity i bluszcz pospolity, a także śnieżyca wiosenna.

Świat fauny w parku jest równie interesujący. Główną rolę odgrywają różne gatunki ptaków, które korzystają z zamontowanych budek lęgowych. Warto również zwrócić uwagę na wiewiórki, które chętnie przemieszczają się wśród drzew, dodając uroku temu miejscu.

---

Oceń: Park miejski im. Adama Mickiewicza w Sanoku

---