Tadeusz Chmielewski (nauczyciel)

---

Życiorys

Urodziny Tadeusza Chmielewskiego miały miejsce 4 września 1906 roku w Sanoku. Był synem Władysława (1860–1918), który pracował jako urzędnik bankowy, oraz Teresy z Ostapowiczów (1865–1947). W rodzinie Chmielewskich dorastał również jego brat Roman (1903–1908) oraz siostra Wanda Zofia (1901–1980), która zasłynęła jako pielęgniarka oraz żołnierz wywiadu Armii Krajowej. Rodzina zamieszkiwała przy ulicy Rymanowskiej w Sanoku, zaczynając od 1918 roku, kiedy to adres zmieniony został na numer 199, a następnie 1.

Tadeusz rozpoczął naukę w Państwowym Gimnazjum im. Królowej Zofii w Sanoku, które ukończył w 1923 roku w VII klasie, a rok później przystąpił do klasy VIII, kończąc tę szkołę w 1925 roku po zdaniu egzaminu maturalnego. Następnie podjął studia na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie na wydziale historii, gdzie zaangażował się w działalność Akademickiego Koła Sanoczan. Sympatyzował z Polską Partią Socjalistyczną, często uczestnicząc w spotkaniach z jej działaczem, Franciszkiem Dederko.

Tuż przed wybuchem II wojny światowej, w roku 1939, był zatrudniony jako nauczyciel w Rybniku. Od 1930 roku, Tadeusz angażował się w harcerstwo, zaczynając jako drużynowy Drużyny Starszoharcerskiej przy Węźle Kolejowym, a następnie pełnił tę samą rolę w Gimnazjum Klasycznym w Rybniku do 1939. Przed wojną pracował jako nauczyciel przedmiotu historia w Państwowym Liceum i Gimnazjum w Cieszynie. Miał plany na wyjazd do Stanów Zjednoczonych w 1940 roku w celach harcerskich, jednak wybuch II wojny światowej pokrzyżował te plany.

Po rozpoczęciu okupacji niemieckiej powrócił do Sanoka, gdzie mieszkał w rodzinnym domu z matką i siostrami. W grudniu 1939 roku, dokonał zabezpieczenia zbiorów lokalnej biblioteki nauczycielskiej. Od stycznia 1940 roku współpracował z inż. Stanisławem Szczepańcem oraz Józefem Recem w organizacji przerzutów ludzi przez zieloną granicę do Węgier, chociaż obaj zostali wkrótce aresztowani. Wiosną 1941 roku został zatrudniony w Radzie Głównej Opiekuńczej w Sanoku. W kwietniu 1941 roku otrzymał pozwolenie na opracowanie monografii historycznej pod tytułem „Sanok w świetle XVIII, XIX i XX wieku”, na co uzyskał dostęp do budynków oraz archiwum.

Kiedy pozostawał bez pracy w maju 1941 roku, przyjął ofertę pracy w sklepie galanteryjno-tekstilnym, który prowadził jego szkolny kolega o niemieckim obywatelstwie, Zdzisław Robel. Z czasem, podjął tajne nauczanie w Tajnej Organizacji Nauczycielskiej i w Związku Walki Zbrojnej-Armii Krajowej, przyjmując pseudonim „Dzik”. W związku z jego działalnością konspiracyjną używał różnych fałszywych tożsamości, co również miało kluczowe znaczenie w kontekście jego pracy w handlu, gdzie zdobywał wiedzę na temat niemieckich funkcjonariuszy.

Podejmując działania na rzecz Armii Krajowej, był członkiem placówki I w obwodzie AK Sanok. W latach 1942/1943 pełnił już funkcję w Biurze Informacyjnym obwodu AK Sanok, kierując sekcją niemiecką. W marcu 1944 roku, Tadeusz otrzymał awans na samodzielnego oficera kontrwywiadu działu niemieckiego oraz stopień sierżanta rezerwy. W tym czasie współpracował z Władysławem Skałkowskim ps. „Dąb”, który powiadomił go o rozpracowywanej osobie przez gestapo, co wymusiło na Tadeuszu szybkie działanie i opuszczenie dotychczasowego miejsca zamieszkania.

Na fali zmian w oświacie, Tadeusz został mianowany członkiem Powiatowej Tajnej Komisji Oświaty i Kultury. Jako referent do spraw szkolnictwa średniego oraz walki cywilnej pod pseudonimem „Dzik”, uczestniczył w tworzeniu tajnej oświaty w powiecie sanockim, w tym w powołaniu Państwowej Komisji Egzaminacyjnej do szkół średnich, która przeprowadziła łącznie 519 egzaminów do końca okupacji niemieckiej.

Po zakończeniu wojny Tadeusz trafił na Ziemie Odzyskane i w 1946 roku objął stanowisko dyrektora Szkoły Przysposobienia Spółdzielczego w Sławęcicach. Do 1971 roku uczył geografii i historii w Sławęcicach, gdzie początkowo pracował w Młodzieżowym Ośrodku Szkoleniowym, a później w Technikum Chemicznym. Znany był jako pionier szkolnictwa na Opolszczyźnie, pełniąc również różne funkcje w harcerstwie oraz w komisji historycznej hufca. W 1958 roku ukazały się jego artykuły w księdze pamiątkowej sanockiego gimnazjum oraz w „Roczniku Sanockim” z 1988 roku, gdzie opublikowano jego biogramy.

Tadeusz Chmielewski zmarł 8 września 1990 roku.

Publikacje

Tadeusz Chmielewski, jako nauczyciel i autor, pozostawił po sobie bogaty zbiór publikacji, które odzwierciedlają jego pasje oraz zaangażowanie w działalność edukacyjną. W radosnej Księdze pamiątkowej Gimnazjum Męskiego w Sanoku, wydanej w latach 1888–1958, znalazły się jego artykuły, w tym:

• inżynier Józef Bryndza Brynikowski,
• mistrz tańców Witkaj,
• arbiter elegentiarum,
• studenckie figle.

Również w „Nowinach” z 1971 roku opublikował artykuły, takie jak:

• Bunkier X zamilkł, nr 182/1971,
• Wrześniowy bój, nr 245/1971.

W 1980 roku, w Księdze pamiątkowej obchodów 100-lecia Gimnazjum oraz I Liceum Ogólnokształcącego w Sanoku, zamieścił tekst zatytułowany „Pamięci kolegów – przyjaciół i towarzyszy partyjnych”. W następnych latach publikował także w „Podkarpaciu”, gdzie można znaleźć jego artykuły:

• Tamte złe dni, nr 15/1986,
• Złoty wiek sanockiego gimnazjum, nr 34/1986.

W „Roczniku Sanockim” tom VI, wydanym w 1988 roku, Chmielewski przyczynił się do historii regionu, pisząc o:

• Andrzeju Szczudliku – robotniku i działaczu (1900–1971),
• Włodzimierzu Bańkowskim – zasłużonym pedagogu sanockiego gimnazjum.

Na zakończenie, warto wspomnieć o rękopisie, który dotyczył Tajnej Powiatowej Komisji Oświaty i Kultury w Sanoku, oraz relacji zawartej w publikacji „Wspomnienia i relacje żołnierzy Sanockiego Obwodu Związku Walki Zbrojnej – Armii Krajowej 1939–1944” z 2012 roku.

Ordery i odznaczenia

W uznaniu za swoje zasługi Tadeusz Chmielewski został odznaczony licznymi medalami i orderami, które są wyrazem wdzięczności społeczeństwa oraz instytucji za jego wkład w rozwój i edukację. Oto lista wyróżnień, które zdobył:

• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski,
• Złoty Krzyż Zasługi,
• Krzyż Partyzancki,
• Krzyż Armii Krajowej,
• Złoty Krzyż „Za Zasługi dla ZHP”,
• Odznaka „Zasłużonemu Opolszczyźnie”.

---

Oceń: Tadeusz Chmielewski (nauczyciel)

---