Józef Franciszek Królikowski

---

Życiorys

Józef Franciszek Królikowski był osobą o bogatej historii rodzinnej. Jego pradziadek, Kazimierz Królikowski, żyjący w latach 1690-1737, był instygatorem królewskim i ożenił się z Ludwiką Ogińską, córką Leona Kazimierza Ogińskiego, który piastował tytuł podstolego litewskiego. Józef, poślubiwszy Karolinę Jante w 1812 roku, miał z nią troje córek: Gabrielę, Annę oraz Józefę, a także czterech synów: Leona, Jana Walerego, znanego polskiego aktora oraz reżysera, Karola Józefa i Kazimierza.

W młodości ukończył szkoły w Sanoku, gdzie zaczynał edukację w 1793 roku, a następnie kontynuował naukę w Przemyślu. Po czasach szkolnych uczęszczał na wydział techniczno-filozoficzny akademii zamojskiej oraz na Wydział Prawa Uniwersytetu Lwowskiego, który ukończył w 1803 roku. Po tym okresie uzyskał posadę sędziego w cyrkule brzeżańskim. W 1808 roku pełnił obowiązki nauczyciela matematyki oraz filozofii w Gimnazjum Zamojskim.

Po włączeniu Zamościa do Księstwa Warszawskiego w 1809, Józef Franciszek przeszedł do pracy w administracji, gdzie zajmował różne stanowiska, takie jak rachmistrz w Izbie Rozrachunkowej oraz sekretarz komisarza królewskiego odpowiedzialnego za odbieranie przysięgi wierności w Galicji Zachodniej. W 1810 roku został powołany do Ministerium Spraw Wewnętrznych, a w latach 1814–1816 pełnił funkcję prezydenta Radomia. W 1816 roku został odznaczony orderem Świętego Stanisława.

Józef Królikowski przez pewien czas pracował jako nauczyciel języka polskiego oraz literatury polskiej w gimnazjum poznańskim w latach 1820-1829, a następnie w latach 1830-1833 sprawował urząd inspektora szkół elementarnych w Warszawie. W 1823 roku dołączył do grona członków warszawskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk. Zmarł 17 kwietnia 1839 roku, w wieku 68 lat, w skromnych warunkach, pozostawiając po sobie sadnny ślad w historii. Ostatecznie spoczywa na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie.

Twórczość

Dzieła

Józef Franciszek Królikowski pozostawił po sobie bogaty dorobek literacki, wśród którego można znaleźć różnorodne prace. Jednym z jego najważniejszych dzieł jest „Suflerois, czyli wojna piór uczonych”, poema rycersko-żartobliwe rozbite na pięć aktów, które opublikowano w „Pamiętniku Warszawskim” w tomie 7 w roku 1817.

Kolejnym godnym uwagi dziełem jest „Rozprawa o śpiewach polskich z muzyką”, obszerny traktat mający na celu wsparcie rozwoju tej dziedziny w Polsce, opublikowany w tomach 9 i 10 „Pamiętnika Warszawskiego” w latach 1817-1818; późniejsze wydania były zmieniane i rozszerzane, a fragmenty przedruku można znaleźć w pracach K. Budzyka.

Królikowski zajął się także krytyką literacką, co odzwierciedla jego „Uwagi nad dziełem Rozprawa o metryczności i rytmiczności języka polskiego”, wydane w Warszawie w 1818 roku.

W swoim dorobku wymienia się także „O pięknościach języka polskiego pod względem dramatycznym”, która ukazała się w Poznaniu w 1820 roku, oraz traktat „Prozodia polska, czyli o śpiewności i miarach języka polskiego”, wydany w 1821 roku, który zawierał wiele cennych przykładów muzycznych.

Wśród jego prac można znaleźć również „Wątpliwości względem zasad języka i pisowni polskiej”, sporządzoną w roku 1822, jak i „Rozrywki literackie prozą i wierszem”, które ukazały się w dwóch tomach w 1824 roku.

Nie można zapomnieć o „Prostych zasadach stylu polskiego”, pracy wydanej w 1826 roku, która dostarcza przepisów dotyczących pisania w języku polskim, i „Wzorach estetycznych poezji polskiej”, które również opublikowano w tym samym roku.

Wśród jego licznych dzieł wymienić można „Rys poetyki wedle przepisów teorii” z 1828 roku oraz niedokończoną i niewydaną powieść „Dziwak filozof herbu Gaduła”, w której autor przedstawiał obyczaje i zwyczaje stolicy.

Józef Franciszek Królikowski nie ograniczał się tylko do większych prac – jego artykuły oraz poezje regularnie ukazywały się w takich pismach jak „Gazeta Wielkiego Księstwa Poznańskiego”, „Mrówka Poznańska”, czy „Pamiętnik Warszawski”, gdzie podejmował ważne tematy literackie.

Przekłady

W dorobku Królikowskiego znajdują się także przekłady dzieł obcojęzycznych. Wśród nich można wymienić operę „Śpiewaczki wiejskie” autorstwa V. Fioravantiego, która miała premierę w Warszawie 22 października 1818 roku, lecz pozostała nieopublikowana.

Dalsze jego przekłady to „Gryzelda” F. Paër, także niewydana, oraz „Czerwony kapelusik”, którego premierę datuje się na 1820. Wreszcie, istnieje także przekład opowieści „Mysza wieża na jeziorze Gople”, autorstwa A. Bronikowskiego, w dwóch częściach, zgodnie z oryginałem niemieckim, wydany w Warszawie w 1827 roku.

Prace edytorskie

Królikowski był również aktywny w dziedzinie edytorstwa. Jego najznamienitsza praca, „Biblioteka konwersacyjna, czyli wykład wiadomości i rzeczy najpotrzebniejszych i najużyteczniejszych w pożyciu towarzyskim”, była publikowana w wielu tomach w Poznaniu, w roku 1830. W pierwszych czterech tomach poruszył on takie tematy jak: „Człowiek towarzyski”, który dostarcza wskazówek, jak zachować się w różnych sytuacjach społecznych, oraz „Romantyk towarzyski”, zawierający zbiór krótkich opowiadań i anegdot.

Pełniejszy przegląd twórczości Królikowskiego, łącznie z jego biografią, można znaleźć w publikacji Hipolita Skimborowicza, wydanej w „Przeglądzie Naukowym” w roku 1842.

Upamiętnienie

Życiorys Józefa Franciszka Królikowskiego odzwierciedla jego znaczenie w historii. Warto zwrócić uwagę, że jego osiągnięcia i życie zostały opisane w dziele Kazimierza Władysława Wójcickiego. Książka ta nosi tytuł Cmentarz Powązkowski i została opublikowana w Warszawie w 1855 roku.

---

Oceń: Józef Franciszek Królikowski

---