Tomasz Beksiński

---

Życiorys

Młodość w Sanoku

26 listopada 1958 roku w szpitalu powiatowym w Sanoku przyszedł na świat Tomasz Beksiński. Jego rodzicami byli Zdzisław Beksiński (1929-2005), znany artysta malarz, oraz Zofia Beksińska, która w wieku 70 lat odeszła w 1998 roku. Tomasz był także prawnukiem Władysława Beksińskiego. W dniu 30 marca 1959 roku został ochrzczony, a swoje dzieciństwo spędził w rodzinnym domu przy ul. Karola Świerczewskiego 45 w Sanoku.

W wieku dziewięciu lat, 14 maja 1967 roku, w kościele Przemienienia Pańskiego w Sanoku, przyjął pierwszą komunię, będąc przez pewien czas osobą religijną. Jednak po szkole podstawowej, a dokładnie po klasie VI, zrezygnował z praktykowania wiary. Już w dzieciństwie ujawnił swoje zdolności artystyczne, rysując i malując. Pasjonował się również literaturą, pisząc opowiadania oraz powieści kryminalne. Wspominając o swoich zainteresowaniach kinematografią, wyróżniał pośród różnych gatunków horrory, które szczególnie go fascynowały.

Mając 11 lat, po raz pierwszy obejrzał film grozy w sanockim kinie „San”, a jego tytuł brzmiał w polskiej wersji Kobieta-Wąż (ang. The Reptile). To doświadczenie miało na niego duży wpływ, co potwierdził w 1995 roku, gdy powiedział, że „zaciążył na nim bezwzględnie”. Jego ojciec kupił mu magnetofon, co zaowocowało zainteresowaniem muzyką, początkowo klasyczną, a później rockową. Razem z ojcem prenumerowali brytyjski magazyn „New Musical Express”, co sprawiło, że byli na bieżąco z nowinkami ze świata muzyki. W 1971 roku po raz pierwszy odkrył albumy grupy Black Sabbath i King Crimson, a później zgłębiał twórczość takich zespołów jak Pink Floyd.

Od klasy VIII szkoły podstawowej rozwijał również swoje zainteresowanie fotografią, tworząc fotokomiksy. Jego bliskimi przyjaciółmi byli Grzegorz Gajewski, Przemysław Koszela, syn Wiesława, a także Bogdan Struś i Janusz Barycki. W szkole średniej uczył się w klasie o profilu humanistycznym w I Liceum Ogólnokształcącym im. Komisji Edukacji Narodowej w Sanoku. Wyróżniał się jako uczeń, choć nie przykładał się nadto do nauki.

Odczuwając awersję do lekcji wychowania fizycznego oraz sportu, fascynował się literaturą gotycką i dramatem. Kolega z liceum zauważył, że potrafił on cytować całe fragmenty dramatu Szewcy autorstwa Witkacego. Zrezygnował z nauki niemieckiego i zaczął uczyć się angielskiego, a swoje zainteresowania muzyczne przeniósł do szkoły, gdzie prowadził audycje muzyczne. W Sanockim Domu Kultury prowadził Klub Dobrej Płyty oraz zajmował się przygotowaniem muzyki.

W latach 70. pasjonował się twórczością Edgara Allana Poego oraz poezją Rafała Wojaczka. W 1977 roku zdał maturę, składając egzaminy z języka polskiego, matematyki oraz angielskiego. Po tym, jak jego rodzina przeniosła się do Warszawy w związku z planowanym wyburzeniem ich sanockiego domu, przyjął pierwszą nieudaną próbę samobójczą.

W ciągu swojej młodości niejednokrotnie zmagał się z wieloma problemami emocjonalnymi, co zaowocowało dramatycznymi próbami odebrania sobie życia. Jego niezrozumienie w połączeniu z bólem związanym z relacją z rodzinnym domem spowodowały szereg trudnych doświadczeń, w tym nocne wywieszanie klepsydry, co wywołało szok w lokalnej społeczności.

Okres studiów

W następnych latach roku akademickiego 1977/1978 rozpoczął studia z zakresu anglistyki w Sosnowcu na Wydziale Filologicznym Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. Mieszkał u znajomego swojego taty, malarza Henryka Wańka. Regularnie odwiedzał rodziców w Warszawie, jednakże jego uczucia były silnie związane z Sanokiem, co podkreślał w rozmowach z bliskimi. W 1978 roku kontynuował naukę na Uniwersytecie Warszawskim. W stolicy mieszkał najpierw przy ul. Sonaty 6, a później przeprowadził się do mieszkania przy ul. Mozarta 6. Zmiana otoczenia przyniosła mu zniechęcenie oraz poprawiła stan jego zdrowia psychicznego.

W 1979, w obliczu problemów osobistych oraz wyburzenia rodzinnego domu, rozpoczęły się jego zmagania z psychiatrycznym leczeniem. W październiku 1979 roku ponownie próbował odebrać sobie życie, co doprowadziło do hospitalizacji. W tym okresie otrzymał nadzór psychiatryczny oraz pomoc duchowną od ks. Stanisława Małkowskiego. W ramach terapii spędzał czas na pisaniu autobiograficznej powieści pt. W imię śmierci.

W latach 1980/1981 wrócił na studia, lecz 17 września 1982 roku został skreślony z listy studentów, a brak ukończenia pracy magisterskiej spowodował jego dalsze problemy z życiem akademickim. W trakcie czasów studenckich na UW podjął współpracę z radiem akademickim, co pozwoliło mu na rozwijanie pasji.

Działalność muzyczna

Od 1979 roku, jako DJ, prowadził dyskoteki, w tym w klubie „Dedal” w Rzeszowie, a także we własnym mieście, organizując cykliczne imprezy disco w Sanockim Domu Kultury. Imprezy te były popularne nie tylko w Sanoku, ale także w innych miastach, takich jak Kraków czy Poznań, gdzie również organizował dyskoteki. Prowadził je do wiosny 1989 roku. Jako muzyk pierwsze kroki stawiał w radiu, debiutując 23 maja 1982 roku w Programie I Polskiego Radia w audycji „Muzyczne Studio Młodych”. Jego radiowa kariera rozwijała się pod trwającym niedaleko Bogdanem Fabiańskim, a współprowadzili również audycje takie jak „Muzyka Nocą” czy „Lato z Radiem”. Tomasz uczył się radia od znanych ludzi, takich jak Piotr Kaczkowski czy Korneliusza Pacudy, stając się profesjonalnym dziennikarzem muzycznym.

Jego debiut na antenie Programu III Polskiego Radia miał miejsce 2 października 1982 roku u Marka Niedźwieckiego, gdzie prowadził audycję „Nowa Płyta”. Tomasz zyskał uznanie jako prezenter radiowy, a jego audycje na stałe wpisały się w historię polskiego radia. W Programie I Polskiego Radia miał program „Na rockową nutę”, który prowadził do 1990 roku, a jego późniejsze audycje, takie jak „Romantycy muzyki rockowej” stały się bardzo popularne.

Jego działalność w mediach nie ograniczała się tylko do radia; pisał również felietony oraz recenzje płyt do magazynów muzycznych, takich jak „Tylko Rock” oraz „Magazyn Muzyczny”. W latach 80. prowadził także audycje w Programie II Polskiego Radia. W związku z jego miłością do rocka progresywnego od lat 90. wykazywał tendencje do wycofania się z działalności medialnej.

Praca tłumaczeniowa

Wyróżniając się umiejętnościami, rozpoczął pracę jako tłumacz filmów, co przyniosło mu dużą popularność. W 1983 roku wraz z przyjacielem Januszem Baryckim, zdobył magnetowid, wprowadzając filmy do sanockiej kultury. Z racji, że filmy były w języku angielskim, samodzielnie przekładał listy dialogowe. Jego działalność tłumaczeniowa obejmowała filmy takie jak produkcje bondowskie oraz filmy grupy Monty Pythona, dla których otrzymał nagrodę Instytutu Kultury Brytyjskiej.

W jego dorobku znajdowały się tłumaczenia wielu znanych filmów oraz tekstów piosenek, a także współpraca z polskimi zespołami, w których wspierał ich w tworzeniu anglojęzycznych wersji utworów. Tomasz nigdy nie oczekiwał za to wynagrodzenia, czując przy tym satysfakcję z własnej działalności.

Prywatność i samobójstwo

2 listopada 1988 roku, doświadczył strasznego wypadku lotniczego, który znacząco wpłynął na jego psychikę. Zrezygnował z latania, unikając podróży samolotami. Jego prywatność była złożona, posiadał określone przekonania oraz odczucia związane z życiem. Posługiwał się również pewnymi aluzjami na temat miłości i jej braku w swoim życiu. W lutym 1995 roku przyznał, iż wstąpił do Międzynarodowego Stowarzyszenia Wampirów, co stanowiło dla jego osobowości odzwierciedlenie poczucia humoru oraz dystansu do rzeczywistości.

Zmarł 25 grudnia 1999 roku, pożegnawszy się z bliskimi. Ostatnie dni spędził w atmosferze refleksji, a po jego śmierci wiele pozostawionych pamiątek i przedmiotów trafiło do osób mu bliskich. Jego urnę z prochami złożono na cmentarzu przy ul. Rymanowskiej w Sanoku 7 stycznia 2000 roku. Ceremonia odbyła się w kameralnym stylu, a wolą zmarłego było przekazanie jego muzyki oraz obrazów do Muzeum Historycznego w Sanoku. Pozostawione po sobie notatki oraz felietony tak dobrze ukazywały jego osobowość oraz zmiany w jego podejściu do życia.

Upamiętnienie

Latem 1998 roku oraz we wrześniu 1999 roku powstał krótkometrażowy film dokumentalny noszący tytuł Dziennik zapowiedzianej śmierci, znany również pod roboczym tytułem Dziesiąte piętro. Jego scenariusz i reżyserię przygotował Daniel Światły, przy wsparciu Telewizji Polskiej. Chociaż dzieło zostało zrealizowane jesienią 1999 r., jego ostateczna wersja powstała już po tragicznym odejściu Tomasza Beksińskiego, co dodatkowo wzbogaciło narrację o wypowiedzi osób bliskich, w tym ojca artysty, a także fragmenty archiwalne z rodzinnych zbiorów. W filmie zawarto scenę kremacji, która została wykonana w celach ilustracyjnych. Film zyskał uznanie i otrzymał Nagrodę Specjalną na Festiwalu Mediów „Człowiek w zagrożeniu”, który odbył się w Łodzi w 2000 roku.

Między 12 a 15 listopada 2009 roku w Sanoku odbył się festiwal pod nazwą „Love Never Dies, czyli dlaczego pamiętamy Tomka Beksińskiego”. Organizatorem wydarzenia była Fundacja Beksiński, działająca przy współpracy z Miastem i Powiatem Sanok oraz Muzeum Historycznym w Sanoku. Festiwal, którego dyrektorem był Janusz Barycki, miał na celu uczczenie pamięci artysty. W trakcie wydarzenia wystąpiły formacje muzyczne takie jak Closterkeller, Fading Colours oraz Quidam.

Również w 2009 roku ukazał się album Tomasz Beksiński 1958-1999, wydany przez Fundację Beksiński w Rzeszowie, który zawiera różnorodne materiały, w tym książkę autorstwa Sylwii Stępniewskiej, album fotograficzny, antologię wierszy oraz prace graficzne Tomasza Beksińskiego, a także film dokumentalny zatytułowany Dr. Jimmy.

W 2011 roku premierę miał album pt. Tomek Beksiński, w którym udział wzięli znani artyści tacy jak Rafał Błażejewski, Maciej Januszka, Marceli Latoszek, Piotr Chancewicz, Robert Fijałkowski, Paweł Jurkowski, Anja Orthodox, Piotr Pniak, Łukasz Rychlicki, Tomasz Solnica, Jerzy Styczyński oraz Wojciech Waglewski.

Od ósmej edycji Festiwalu Rocka Progresywnego w Gniewkowie, który od 2016 roku odbywa się w Toruniu, wydarzenie to nosi imię Tomasza Beksińskiego. W 2014 roku wydano książkę biograficzną o Zdzisławie i Tomaszu Beksińskich pod tytułem Beksińscy. Portret podwójny, której autorką jest Magdalena Grzebałkowska. Dziennikarz muzyczny Wiesław Weiss, który był bliskim znajomym Tomasza, okazał dezaprobatę dla wizerunku przedstawionego w tej publikacji.

2 lutego 2015 roku, dzięki Agencji Muzycznej Polskiego Radia oraz pod patronatem Programu III Polskiego Radia, wydano płytę dedykowaną pamięci Tomasza Beksińskiego. Album kompilacyjny Tomasz Beksiński – In Memoriam zawiera 14 utworów artystów, których muzykę promował w swoich audycjach, takich jak The Sisters of Mercy, The Legendary Pink Dots, Lacrimosa, Marillion, The Alan Parsons Project, Jethro Tull, Collage, Closterkeller oraz Camel. Dobór nagrań został dokonany przez dziennikarzy z radiowej Trójki oraz entuzjastów jego programów. Z okazji premiery albumu, Program 3 poświęcił część swojego czasu antenowego na uczczenie pamięci Beksińskiego, emituje w tym m.in. reportaż zatytułowany Romantycy muzyki rockowej, stworzony przez Ireneusza Białka.

4 marca 2016 roku w Piskim Domu Kultury miała miejsce premiera sztuki pt. „Warto żyć?/!”, która przybliża postać Tomasza Beksińskiego. Reżyserką oraz scenarzystką spektaklu była Marta Agata Chrzanowska, która zadała widzom pytanie o sens życia, przywołując osobiste zmagania i marzenia Beksińskiego oraz jego odejście.

Film Ostatnia rodzina, który zadebiutował w 2016 roku, przedstawia część historii rodziny Beksińskich, a jego fabuła odniosła sukces na festiwalach filmowych zarówno w kraju, jak i za granicą, zdobywając m.in. Złotego Lwa na Festiwalu Filmowym w Gdyni. W rolę Tomasza Beksińskiego wcielił się Dawid Ogrodnik. Mimo ogólnego pozytywnego odbioru filmu, krytyka zwróciła uwagę na sposób przedstawienia postaci i zakwalifikowanie produkcji jako „prawdziwej historii”.

16 września 2016 roku w Sanoku odbyła się premiera książki autorstwa Wiesława Weissa pt. Tomek Beksiński. Portret prawdziwy. Opublikowana praca, licząca ponad 700 stron, ma na celu przedstawienie rzetelnego portretu Tomasza Beksińskiego oraz odtworzenie jego życia w jak najbardziej autentyczny sposób.

Pod koniec 2017 roku zrealizowany został dokument pt. Beksińscy. Album wideofoniczny, który składa się z archiwalnych nagrań dźwiękowych oraz materiałów filmowych, ukazujących historię rodziny Beksińskich.

Felietony z cyklu „Opowieści z Krypty”

Felietony autorstwa Tomasza Beksińskiego, publikowane w piśmie „Tylko Rock”, to wyjątkowe spojrzenie na świat muzyki i kultury lat 90-tych. Przedstawiamy niektóre z jego tekstów:

• Solsbury Hill – nr 8/1998,
• Martwy krab – nr 9/1998,
• Odsuńcie ode mnie ten komputer goryczy – nr 10/1998,
• Upadek cesarstwa kasetowego – nr 11/1998,
• III Reich’n’roll – nr 12/1998,
• The Michael Douglas syndrome – nr 1/1999,
• Seks dla dorastających – nr 2/1999,
• Kobieta wąż – nr 3/1999,
• Patetyczny bękart – nr 4/1999,
• Shit przyszłości – nr 5/1999,
• Co by tu jeszcze spieprzyć – nr 6/1999,
• Młotek człowiekowi sąsiadem – nr 7/1999,
• Jaszczurka w bidecie – nr 8/1999,
• Simone Choule – nr 9/1999,
• Tylko nie rock! – nr 10/1999,
• Dyskretny urok klasy robotniczej – nr 11/1999,
• Mur – nr 12/1999,
• Fin de siècle – nr 1/2000.

Te felietony, pełne osobistych refleksji i wyrazistego stylu, przyczyniły się do zbudowania unikalnej narracji o kulturowych przemianach tego okresu.

---

Oceń: Tomasz Beksiński

---