Ratusz przy ul. Rynek 1 w Sanoku

Instytucje i organizacje rządowe

Ratusz w Sanoku to istotny budynek magistratu, który pełni ważną rolę w lokalnej administracji. Historia tego obiektu jest nieodłącznie związana z miejską architekturą i tradycjami. Warto zauważyć, że pierwotnie siedzibą ratusza był budynek pod adresem Rynek 16, który stał się punktem odniesienia dla mieszkańców oraz turystów.

Oba wspomniane obiekty znajdują się naprzeciw siebie na sanockim rynku, co czyni je centralnym elementem architektonicznym tej urokliwej lokalizacji. Ratusz, jako symbol miasta, jest nie tylko miejscem pracy urzędników, ale także świadkiem wielu znaczących wydarzeń z historii Sanoka.

Historia

Eklektyczna budowla powstała w latach 1875–1880 z inicjatywy władz Austro-Węgier, które pragnęły stworzyć siedzibę Rady c.k. powiatu sanockiego. W październiku 1895 roku na szczycie elewacji frontowej umieszczono godło przedstawiające sokoła w locie. Obiekt został poświęcony 26 marca 1896 roku. 25 sierpnia 1900 roku gmach odwiedził Namiestnik Galicji, Leon Piniński, który kontrolował działalność starostwa. Początkowo budynek nosił numer konskrypcyjny 104, a następnie został przekształcony w siedzibę przy ul. Rynek 1.

W latach 30. XX wieku, w okresie II Rzeczypospolitej, w budynku odbywały się posiedzenia Rady Powiatu Sanockiego oraz funkcjonowało biuro Wydziału Powiatowego (do początku lat 30. obiekt znajdował się pod adresem Rynek 214). Na jego terenie mieściła się również Komunalna Kasa Oszczędności Powiatu Sanockiego. W narożniku budynku, do 1939 roku, działała apteka „Pod (Złotą) Gwiazdą” – kontynuacja apteki istniejącej od 1922 roku, której właścicielem był Jan Hipolit Hrabar (1891-1945).

Po wybuchu II wojny światowej oraz wprowadzeniu okupacji niemieckiej, zmieniono nazwę apteki na „Ap.(otheke) zum Stern”. W 1940 roku Hrabar został aresztowany i umieszczony w obozie koncentracyjnym Auschwitz-Birkenau, gdzie zmarł w 1945 roku w Bergen-Belsen. Po wojnie, jego żona próbowała reaktywować działalność apteki, jednak jej starania były bezskuteczne. W miejscu dawnego narożnego wejścia znajduje się obecnie okno oraz skrzynka pocztowa.

W czasach okupacji, pod adresem Adolf-Hitler-Platz 1, funkcjonowała niemiecka jednostka powiatowa – Kreishauptmannschaft – Landkreis Sanok. W okresie PRL w budynku powstało Prezydium Powiatowej Rady Narodowej (pod ówczesnym adresem Plac Rewolucji Październikowej 2), co sprawiło, że obiekt zyskał popularny przydomek „Prezydium”. W latach 1965–1967 dobudowano nową część gmachu od strony północnej.

Aktualnie siedzibą starostwa, Urzędu Miasta Sanoka, Rady Miasta Sanoka oraz Burmistrza Miasta Sanoka jest budynek przy ul. Rynek 1. Gmach składa się z dwóch prostopadłych ścian: jedna, reprezentacyjna stanowi zachodnią pierzeję sanockiego Rynku, natomiast druga jest usytuowana przy ulicy Grodka. Na szczycie elewacji znajduje się emblemat – żółty, dwugłowy orzeł na błękitnym tle, będący historycznym herbem ziemi sanockiej, który obecnie funkcjonuje jako herb powiatu sanockiego.

Pierwotna fasada budynku była malowana w odcieniach żółci. Wzdłuż budynku powstała dwuczęściowa brama, w której klamkę dawnej konstrukcji wykonano jako imitację lwiej głowy. W okresie od lipca do września 2006 roku przeprowadzono remont, obejmujący wymianę okien oraz malowanie dachu. W wyniku tych prac nowa kolorystyka elewacji zyskała odcienie bieli i seledynu. Nowe barwy zostały wybrane dla budynków w sanockim rynku, a w tym samym czasie dobudowano także czwartą kondygnację młodszego skrzydła budynku.

Budowla została wpisana do wojewódzkiego rejestru zabytków (A-1395 z 12 lipca 2016) oraz do gminnego rejestru zabytków.

Tablice pamiątkowe i upamiętnienia

Na fasadzie frontowej, przy głównym wejściu do budynku, widnieją tablice pamiątkowe, które mają na celu upamiętnienie ważnych momentów w historii regionu. Wśród nich wyróżnia się:

  • Tablica 80-lecia odrodzenia Rzeczypospolitej, która honoruje rodaków, którzy oddali zdrowie i życie w służbie dla ojczyzny. Tablica ta została umieszczona z okazji 80. rocznicy odrodzenia Rzeczypospolitej (1918) i odsłonięta 11 listopada 1998 roku przez wojewodę krośnieńskiego Bogdana Rzońcę oraz burmistrza Sanoka Edwarda Olejkę. Uroczystości poświęcenia prowadził ks. Feliks Kwaśny. Inskrypcja na tablicy brzmi: „Ku wiecznej pamięci tym, którzy w potrzebie odpowiedzieli na zew ojczyzny i na ołtarzu jej zdrowie i życie poświęcili. W 80-tą rocznicę odrodzenia Rzeczypospolitej wdzięczni sanoczanie”.
  • Tablica upamiętniająca stulecie powstania Towarzystwa Upiększania Miasta Sanoka, założonego w 1904 roku. Ta tablica została odsłonięta 14 listopada 2004 roku podczas obchodów 100-lecia Towarzystwa Przyjaciół Sanoka i Ziemi Sanockiej. Inskrypcja na niej głosi: „1904–2004. Dla upamiętnienia stuletniej rocznicy utworzenia Towarzystwa Upiększania Miasta Sanoka. Członkowie Towarzystwa Przyjaciół Sanoka i Ziemi Sanockiej. Listopad 2004”.

Wewnątrz gmachu, na schodach, umieszczone są popiersia osób ściśle związanych z Sanokiem. Należą do nich:

  • gen. Bronisław Prugar-Ketling (1891-1948, generał dywizji Wojska Polskiego),
  • Adam Didur (1874-1946, śpiewak),
  • Julian Krzyżanowski (1874-1946, historyk literatury),
  • Adam Fastnacht (1913-1987, badacz historii Sanoka i Ziemi Sanockiej).

Dwa ostatnie popiersia zostały wykonane przez artystę Adama Przybysza.

Przypisy

  1. Zarządzenie Burmistrza Miasta Sanoka nr 42/2015 z 09.03.2015 r. bip.um.sanok.pl, dostęp 19.10.2016 r.
  2. Władysław Stachowicz. Samorząd terytorialny miasta Sanoka w latach 1990–2002 w relacjach lokalnej prasy. „Zeszyty Archiwum Ziemi Sanockiej”. Nr 11: Samorząd Gminy Miasta Sanoka 1990–2010, 2014 r.
  3. Burmistz miasta Sanok. Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego terenu położonego w dzielnicy Śródmieście m. Sanoka o nazwie „Śródmieście - II”. Edycja do wyłożenia do publicznego wglądu. bip.um.sanok.pl, luty 2014 r. [dostęp 18.07.2015 r.]
  4. Waldemar Och. Kalendarium sanockie 2005-2010. „Rocznik Sanocki 2011”, 2011 r.
  5. Rozpoczął się remont Urzędu Miasta. Nie zbytek, a konieczność, Tygodnik Sanocki nr 30 (768) z 28.07.2006 r.
  6. W pastelowych barwach, Tygodnik Sanocki nr 35 (774) z 01.09.2006 r.
  7. Stefan Stefański. Pan Stefański opowiada. Bramy naszych kamieniczek. „Tygodnik Sanocki”. 15 (231), 12.04.1996 r.
  8. Andrzej Romaniak, Sanok. Fotografie archiwalne Tom I, Sanok 2009, s. 150.
  9. Edmund Słuszkiewicz: Przewodnik po Sanoku i Ziemi Sanockiej. Sanok: Polskie Towarzystwo Tatrzańskie, 1938, s. 70.
  10. Spis abonentów Państwowych i Koncesjonowanych Sieci Telefonicznych w Polsce (z wyjątkiem m. st. Warszawy) na 1938 r. Warszawa: Państwowe Przedsiębiorstwo „Polska Poczta, Telegraf i Telefon”, 1938, s. 622.
  11. Książka telefoniczna. 1939 r. s. 706. [dostęp 26.05.2015 r.]
  12. Telegramy Gazety Lwowskiej. „Gazeta Lwowska”. Nr 195, s. 5, 26.08.1900 r.
  13. Kronika. „Gazeta Sanocka”, nr 53 z 05.04.1896 r.
  14. Kronika. „Gazeta Sanocka”, nr 29 z 20.10.1895 r.
  15. Agata Skowrońska-Wydrzyńska, Maciej Skowroński: Sanok. Zabytkowa architektura miasta. Sanok: San, 2004, s. 1, 13.
  16. Edmund Słuszkiewicz: Przewodnik po Sanoku i Ziemi Sanockiej. Sanok: Polskie Towarzystwo Tatrzańskie, 1938, s. 64.
  17. Alojzy Zielecki: Struktury organizacyjne miasta. W epoce autonomii galicyjskiej, w: Sanok. Dzieje miasta. Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995, s. 351–352.
  18. a b Akta miasta Sanoka. Wykaz ulic i mieszkań w mieście Sanoku 1931 r. AP Rzeszów – O/Sanok, s. 30.
  19. Stanislaw Kłos: Województwo rzeszowskie. Przewodnik. Warszawa: Wydawnictwo Sport i Turystyka, 1969, s. 341.
  20. Ilustracje. W: Ziemia sanocka. Kraków: Wydawnictwo Artystyczno-Graficzne RSW Prasa, 1966, s. 79.
  21. Stefan Stefański, Sanok i okolice. Sanok 1963, s. 25.
  22. Albert Rydzik. Z obchodów 80-tej rocznicy Narodowego Święta Niepodległości w dniu 11.11.1998 r. w Sanoku. „Biuletyn Informacyjno–Historyczny”. Nr 1, 1999 r.
  23. Niepodległościowe reminiscencje. Uroczystości w obiektywie. „Tygodnik Sanocki”. Nr 47 (367), s. 6, 20.11.1998 r.
  24. Katarzyna Hnat. Obchody 100-lecia Towarzystwa Przyjaciół Sanoka i Ziemi Sanockiej, Sanok, 14.11.2004 r. „Rocznik Sanocki”. IX, s. 402.

Oceń: Ratusz przy ul. Rynek 1 w Sanoku

★★★★★
Średnia ocena:4.68 Liczba ocen:6