Dwór w Olchowcach (Sanok)

---

Historia

Olchowce, znane jako wieś służebna dla grodu sanockiego, mają swoją historię, która sięga XV wieku, kiedy to po raz pierwszy wspomniano o tamtejszym folwarku. W okresie zaboru austriackiego, zwłaszcza w drugiej połowie XIX wieku, obszar ten stał się własnością rządową, a dobra tabularne Olchowce z Międzybrodziem oraz Olchowce Posada przeszły w ręce administracji. Stworzono tamtejszą posiadłość, którą w latach 70. i 80. nabyli sanoccy bankierzy, Abisch oraz Kanner, znany również jako Zosia lub Zofia.

W 1886 roku, w dokumentacji lustracyjnej, zanotowano: „Dwór w Olchowcach. We wszystkiem starostwie (krośnieńskiem) dworu nie masz, tylko w Olchowcach jest dwór dawno zbudowany, lecz dotychczas nie dokończony” . Już wtedy istniał zespół budynków, w skład którego wchodziły folwark, stajnie, obory oraz gumna. 9 sierpnia 1889 roku poinformowano, że obszar pięciu tysięcy morgów został zakupiony przez Józefa i Stanisława Nowaków za cenę 350 tys. złr.

Pomimo tego faktu, w ewidencji z 1890 roku wciąż widniały A. i S. Kannerowie jako właściciele majątku w Olchowcach. Sporą zmianę przyniosły lata 90., kiedy to Józef Nowak zyskał status właściciela dóbr. Po jego śmierci w 1901 roku, majątek przeszedł na jego spadkobierców. W 1911 roku synowie Józefa, Tadeusz i Eugeniusz Nowakowie, weszli w posiadanie Olchowców. W następnych latach, zarówno w 1914, jak i 1918, majątkiem zarządzali spadkobiercy.

W czasach niepodległej II Rzeczypospolitej przed rokiem 1930, to Józef i Antoni Nowakowie mieli efektywną kontrolę nad majątkiem. Przed wybuchem II wojny światowej w 1939 roku, Roman Nowak był właścicielem dóbr. W momencie wybuchu konfliktu, we dworze były obecne rodziny Nowaków oraz ich krewny, kapitan doktor Stanisław Domański. Po tym jak na Sanie ustanowiono granicę między III Rzeszą a ZSRR, Olchowce znalazły się pod kontrolą sowiecką, podczas gdy leżący na lewym brzegu rzeki Sanok był w rękach niemieckich okupantów. W połowie października 1939 roku wszyscy mieszkańcy dworu musieli opuścić swoje miejsce.

Według badań Sylwestra Polakowskiego, budynek dworski, który przetrwał do dziś, został zbudowany w XIX wieku na fundamentach wcześniejszego dworu starościńskiego, prawdopodobnie z XVII wieku. W jego bezpośrednim sąsiedztwie wzniesiono dwie oficyny – jedna w kształcie litery L, druga zaadaptowana na mieszkanie. Obok widoczne są pozostałości obiektu, który dawniej służył jako spichlerz, a później przekształcono go na ujeżdżalnię, by ostatecznie nadać mu nowe funkcje. Na terenie posiadłości istniały także stawy oraz park, jednak nie przetrwały one do czasów współczesnych w ich pierwotnym kształcie.

Warto wspomnieć, że na części obszaru dworskiego przed 1918 rokiem powstały koszary wojskowe. Ostatecznie w zabudowaniach folwarku zorganizowano garaże oraz warsztaty wojskowe. W 2015 roku do gminnej ewidencji zabytków Sanoka wpisano obiekty, takie jak dwór przy ul. Stanisława Witkiewicza 6 oraz oficyna dworska przy ul. Stanisława Witkiewicza 10.

---

Oceń: Dwór w Olchowcach (Sanok)

---