Zygmunt Pankowski

---

Życiorys

Zygmunt Antoni Pankowski przyszedł na świat 31 marca 1910 roku jako syn Władysława, który był pracownikiem fabryki maszyn i wagonów w Sanoku oraz Marii z domu Zielińskiej. Miał młodszego brata Mariana, który zyskuje uznanie jako literat. Pankowscy mieszkali przy ulicy Kolejowej w Sanoku, co miało znaczący wpływ na ich późniejsze życie.

W 1930 roku Zygmunt zdał egzamin dojrzałości w Państwowym Gimnazjum im. Królowej Zofii w Sanoku. Po ukończeniu szkoły rozpoczął pracę w Poczcie Głównej we Lwowie, gdzie przepracował do 1939 roku. W momencie wybuchu II wojny światowej, a dokładniej podczas kampanii wrześniowej, znalazł się w sytuacji kryzysowej, podczas której uzyskał niejaką pomoc od ukraińskiego małżeństwa.

Po zajęciu terenów przez Sowietów przeniósł się do Jaworowa. W Lwowie spędził dalszą część okresu okupacji. Po ataku Niemców na ZSRR, który miał miejsce 22 czerwca 1941 roku, powrócił do Sanoka, który znajdował się już pod okupacją niemiecką. Niestety, 2 marca 1942 roku, w swoim rodzinnym domu, Zygmunt został aresztowany przez gestapo, razem z bratem Marianem. Tego samego dnia zostali umieszczeni w sanockim więzieniu.

Na początku przetrzymywani byli w celi przejściowej, a następnie zostali rozdzieleni do różnych cel. W dniu 13 aresztowania, Zygmunt był przesłuchiwany przez gestapo, w tym przez Leo Humeniuka i Johanna Lipskiego, w sprawie przynależności do Związku Walki Zbrojnej. Przechodząc przez prawie pół roku w trudnych warunkach w sanockim więzieniu, został ostatecznie zwolniony 22 sierpnia 1942 roku z powodu braku dowodów na jego działalność w ZWZ.

Po zakończeniu swojej niewoli, Zygmunt objął stanowisko kierownika urzędu pocztowego nr 2 w dzielnicy Posada w Sanoku. Pracując tam od wiosny 1943 do sierpnia 1944, starał się wspierać lokalny obwód Armii Krajowej, mimo że formalnie nie był zaprzysiężony do organizacji. Przez to, że zajmował takie stanowisko, często przejmował korespondencję od konfidentów kierowaną do gestapo i informował podziemie o sytuacji.

W jego miejscu pracy pojawiała się także skrzynka kontaktowa AK, co czyniło go ważnym ogniwem w łańcuchu oporu. Gdy front wschodni zbliżył się w 1944 roku, Zygmunt uruchomił browar w Zarszynie, gdzie pełnił funkcję dyrektora.

Zmarł 26 stycznia 1995 roku w Sanoku, a jego ciało spoczęło w grobowcu rodzinnym na Cmentarzu Centralnym w Sanoku, w starej części tego miejsca, znajdującej się przy ulicy Matejki. Był żonaty z Jadwigą, która przeżyła go do 2018 roku.

Upamiętnienie

Zygmunt Pankowski był osobą niezwykłą, której życie i twórczość znacząco wpłynęły na historię regionu. Był autorem relacji, które stanowiły cenne źródło do pisania prac historycznych. Jego historia aresztowania oraz uwięzienia jest szeroko omówiona w rozdziale „Wsypa” w książce pt. Kryptonim „San”. Książka ta, autorstwa Andrzeja Brygidyna, opublikowana w 1992 roku, przybliża działania sanockiego Obwodu Związku Walki Zbrojnej – Armii Krajowej w latach 1939-1944.

Na początku lat 90. Pankowski stał się orędownikiem wierszy poety Janusza Szubera, które wówczas nie były jeszcze znane szerszej publiczności. Gorąco polecał je swojemu bratu Marianowi. Zachęcony przez Szubera, od 1994 roku nagrywał wersje audio swoich wspomnień związanych z Lwowem, które po zakończeniu przesłał Jerzemu Janickiemu.

Marian Pankowski, jego brat, określił go mianem wirtuoza sanockiej polszczyzny, co znalazło odzwierciedlenie w dedykacji powieści pt. Granatowy Goździk, która ukazała się w 1972 roku. Z kolei inny sanocki poeta, Janusz Szuber, uhonorował Zygmunta swoim wierszem pt. Żegnając Zygmunta P., który opublikował w tomiku poezji pt. Pan Dymiącego Zwierciadła w 1996 roku. Szuber opisał Pankowskiego jako znakomitego gawędziarza oraz wspaniałą osobowość.

Ciepłe słowa na temat Zygmunta Pankowskiego wyraził również Waldemar Bałda w swojej książce pt. Sowa i bocian. Opowieść o Posadzie Olchowskiej, która ukazała się w 2012 roku. Słowa te przypominają o znaczeniu postaci Pankowskiego w kulturze i historii Sanoka.

---

Oceń: Zygmunt Pankowski

---