Sanok Rubber Company

---

Historia

Związane z tym tematem jest wiele istotnych faktów dotyczących Pracowników fabryki przemysłu gumowego w Sanoku.

Sanok Polska Spółka dla Przemysłu Gumowego

Poniżej przedstawiamy chronologię nazw, które były używane przez Polską Spółkę dla Przemysłu Gumowego Spółka Akcyjna, mającą swoją siedzibę w Sanoku od dnia 14 sierpnia 1931 roku:

• „Sanok” Polska Spółka dla Przemysłu Gumowego Spółka Akcyjna w Sanoku,
• „Sanok” Polska Spółka dla Przemysłu Gumowego S.A.

To przedsiębiorstwo jest jednym z najstarszych w Polsce, a jego początki datuje się na 1931 rok, kiedy to pierwsza fabryka powstała na terenie nowo przyłączonej części miasta, Posada. Ofiarną datą inauguracji zakładów był 24 stycznia 1932 roku. Działalność ta została sfinansowana przez akcjonariuszy pochodzących głównie z Francji oraz Szwajcarii. Wizję budowlano-techniczną zrealizowało Przedsiębiorstwo Robót Budowlanych i Żelbetonowych Bronisław Kędzierski i Ska, a uroczystość poświęcenia fabryki miała miejsce 20 marca 1932 roku.

Założycielem oraz pierwszym dyrektorem był Oskar Schmidt, specjalista w dziedzinie technologii gumy, który do spółki przyciągnął swojego brata Karola Schmidt, pełniącego rolę generalnego pełnomocnika akcjonariuszy. Działalność fabryki na początku lat trzydziestych obejmowała produkcję różnorodnych materiałów, w tym masek przeciwgazowych oraz produktów w zakresie przemysłu lotniczego. W 1936 roku powstał kolejny zakład, Sanocka Fabryka Akumulatorów S.A., również pod jego kierownictwem.

Ten zakład zyskał status Centralnego Okręgu Przemysłowego (COP), co umożliwiło mu korzystanie z ulg podatkowych przez 15 lat. W jego ofercie produkcyjnej znajdowały się: maski przeciwgazowe, nici gąbczaste oraz balony, które były wykorzystywane zarówno w lotnictwie, jak i w przemyśle okrętowym.

W 1934 roku w Sanoku gościł francuski naukowiec Auguste Piccard, który chciał wykorzystać materiały wyprodukowane w fabryce do stworzenia nowego balonu stratosferycznego. Na podstawie wynalazku dr. Oskara Schmidta oraz jego współpracownika, Władysława Kubicy, stworzono balon stratosferyczny „Gwiazda Polski”. Balon uzyskał swoje gumowanie w wyniku zastosowania unikalnej receptury opracowanej w sanockiej fabryce. Powstał też Sanocki Klub Balonowy „Guma”, gdzie Oskar Schmidt był jednym z liderów.

Warto dodać, że na terenie fabryki działały różne obiekty wspierające pracowników, w tym żłobki, sklep oraz świetlice, w których organizowano wydarzenia kulturalne. Dodatkowo wprowadzono system ubezpieczeń na życie oraz letni wypoczynek dla pracowników.

Na rok 1938 stan zatrudnienia w fabryce wynosił 500 pracowników, a całkowity obszar fabryki to ok. 15 000 m². Niestety, w wyniku kryzysu gospodarczego oraz incydentów związanych z działalnością niezgłoszoną do rejestru kartelowego, spółka została ukarana grzywną.

Siedziba centrali fabryki znajdowała się przy ul. Władysława Reymonta 9 w Sanoku, w tym samym miejscu co fabryka akumulatorów. W Warszawie w latach 30. działało przedstawicielstwo spółki przy ulicy Widok 18 oraz przy ulicy Kredytowej w 1939 roku.

Na przełomie lat 30. XX wieku fabryka uczestniczyła w ważnych wydarzeniach, prezentując swoje osiągnięcia na Targach Poznańskich w 1937 oraz na Targach Wschodnich we Lwowie w 1938, gdzie wyróżniono ją złotym medalem za innowacyjne wyroby gumowe.

Jednakże po wybuchu II wojny światowej zakład został zamknięty, a cały sprzęt wywieziony przez okupanta. Rozpoczęła się kara wojskowa za prowadzenie działalności w warunkach okupacji, co zniweczyło plany odbudowy fabryki po wojnie.

Zatrudnienie i pracownicy

W początkowym okresie powstania w fabryce pracowało 5 urzędników i 15 robotników, ale do 1936 roku liczba ta wzrosła do ponad 1200 pracowników. W 1938 roku zakład zatrudniał ok. 1500 osób, a w 1939 roku liczba pracowników wyniosła 2000. Pracownicy byli rekrutowani głównie z innych fabryk, takich jak te w Wolbromiu i Dębicy. W latach 30. dyrektorem fabryki był Władysław Kubica, a wśród pracowników znajdował się m.in. Adam Bieniasz.

Produkcja

Fabryka w Sanoku przed II wojną światową skupiała się przede wszystkim na produkcji garażów oraz elementów do maski przeciwgazowych, które były istotne w tamtym okresie. Produkcja obejmowała także opony, dętki rowerowe, węże strażackie oraz wiele innych wyrobów, takich jak pasy klinowe czy elementy gumowe do maszyn rolniczych.

Zakłady Przemysłu Gumowego „Stomil”

Po zakończeniu II wojny światowej władze postanowiły odbudować fabrykę, jednak początkowo infrastruktura Gumy została przekazana na rzecz innych zakładów, a sam proces reewaluacji władze podjęły dopiero w 1954 roku. Całkowity koszt odbudowy zakładów wyniósł 100 mln złotych, co zaowocowało nową infrastrukturą oraz otwarciem nowej fabryki pod nazwą Sanockie Zakłady Przemysłu Gumowego.

Zatrudnienie i pracownicy

W 1960 roku zatrudnienie w nowej fabryce wynosiło 185 osób, jednak już w 1970 roku wzrosło do 5000 pracowników. Wówczas był to jeden z największych pracodawców w regionie.

Odznaczenia i wyróżnienia

• Nagroda Kowalskich przyznana przez czytelników „Kuriera Polskiego” w 1974 roku,
• „Jubileuszowy Adres” w 1984 roku,
• Odznaka „Za zasługi dla ZSMP” w 1986 roku,
• Złota Odznaka Honorowa Towarzystwa Przyjaźni Polsko-Radzieckiej w 1986 roku,
• Odznaka „Za zasługi dla województwa krośnieńskiego” w 1987 roku,
• Odznaka „Zasłużony dla Sanoka” w 1987 roku.

Sanockie Zakłady Przemysłu Gumowego „Stomil Sanok” S.A.

1 stycznia 1991 roku utworzono spółkę akcyjną, której prezesem został Marek Łęcki. Rekonstrukcja i prywatyzacja były kluczowymi elementami zarządzania firmą, co zaowocowało zmniejszeniem zatrudnienia oraz restrukturyzacją.

Zatrudnienie i pracownicy

W 1993 roku spółka liczyła 2200 pracowników, a do 2003 roku liczba ta spadła do 1400. Początkowo w skład zarządzający wchodzili znani menedżerowie, tacy jak Tadeusz Skórka oraz Zbigniew Paszta.

Związki zawodowe i agencje pracy tymczasowej

W fabryce działają liczne związki zawodowe, w tym Związek Zawodowy „Kontra” oraz Niezależny Samorządny Związek Zawodowy Pracowników Sanockich Zakładów Przemysłu Gumowego „Stomil-Sanok”. Z kolei Agencja Pośrednictwa Pracy „POGLESZ” rekrutuje i zatrudnia pracowników dla SZPG.

Produkcja

Produkcja w nowym zakładzie obejmowała m.in. pasy klinowe oraz uszczelnienia budowlane, a także wyroby techniczne dla motoryzacji. Stomil dostarczał swoje wyroby do licznych krajowych oraz zagranicznych odbiorców.

Sprzedaż

Segment motoryzacyjny przynosił Stomilowi 45% przychodów. W 2013 roku wartość sprzedaży wyniosła 720,1 mln zł, z czego znaczna część to eksport, zaś w 2014 roku przychody wzrosły do 768,6 mln zł.

Sprzedaż krajowa

Rok	Udział sprzedaży (%)
2005	14,8%
2011	9,11%
2012	8,4%
2013	7,3%
I kwartał 2014	nie podano
I półrocze 2014	6,95%
2015	6,9%

Sprzedaż wyrobów własnych prowadzona była przez sieć hurtowni Stomil Sanok Dystrybucja, a w 2010 roku utworzono segment „Stomil Agro” zajmujący się maszynami rolniczymi.

Sprzedaż w roku 2014

W pierwszym półroczu 2014 sprzedaż krajowa osiągnęła wartość 263,7 mln zł, z czego większość stanowiły pasy klinowe oraz uszczelnienia budowlane.

Sprzedaż zagraniczna

Sprzedaż wyrobów odbywa się przez spółki zależne na rynkach wschodnich, zatem kluczowi klienci to Rosja, Białoruś i Ukraina.

Wynagrodzenie osób zarządzających spółką

W 2012 roku wynagrodzenia wyniosły 3 748 124,00 zł, zatem na szczegółowe dane dotyczące zarządu przychodzi się w kontekście kontraktów, które różniły się znacznie między poszczególnymi członkami zarządu.

Akcjonariusze

Zainteresowanie akcjonariuszy wzrosło na przełomie lat, a w 2013 roku m.in. ING OFE odpowiadało za 12,65% akcji.

Wyróżnienia

W 1995 roku Stomil uzyskał zaszczytny tytuł „Firmy Roku” przekazany przez czasopismo branżowe.

Sanok Rubber Company S. A.

W 2015 roku nastąpiła zmiana nazwy spółki na Sanok Rubber Company Spółka Akcyjna, co przyniosło nowe możliwości rozwoju.

Segment motoryzacja

W pierwszym kwartale 2015 roku zaobserwowano dynamiczny wzrost sprzedaży w sektorze motoryzacyjnym, co wiązało się z przejęciem nowych zakładów produkcyjnych.

Segment budownictwo

W 2015 roku nastąpił znaczny spadek sprzedaży dla sektora budowlanego, co wpłynęło na ogólne wyniki firmy.

Segment przemysł i rolnictwo

Stomil zmagał się z trudnościami również w segmencie rolniczym, co wiązało się z ograniczonym popytem na ich produkty.

Colmant Cuvelier

W lutym 2015 roku przejęto aktywa Colmant Cuvelier, co była istotną inicjatywą strategiczną dla wzmacniania pozycji na rynku.

Wydarzenia

W dniu 2 sierpnia 1944 roku doszło do tragicznych wydarzeń na terenie fabryki, w obszarze zajmowanym przez magazyny, które należały do Wełykoj Kooperatywy Narodnoj Torhowli „Sojuz”, zarządzanej przez Ukraińców. Zdarzenie to zakończyło się eksplozją oraz wybuchem łatwopalnych materiałów, co przyczyniło się do śmierci kilkudziesięciu osób, szacowanej na około 70 ofiar.

W celu upamiętnienia ofiar tego tragicznego zdarzenia, postanowiono postawić kilka krzyży. Pierwszy z nich, wykonany na przełomie lat 50./60. przez Kowala Andrzeja Bara, został ufundowany w złożonych okolicznościach. Obok krzyża zasadzono wierzby płaczącą przez Józefa Baszaka. Następnie, w 1994 roku, ustanowiono drugi krzyż metalowy z tabliczką pamiątkową, z inicjatywy klubu seniorów „Sanoczanie” oraz przy wsparciu mieszkańców dzielnicy Posada i Rady tej dzielnicy. Inskrypcja na tablicy głosiła: „Krzyż postawiono dla upamiętnienia kilkudziesięciu osób, którzy ponieśli tragiczną śmierć w płomieniach jako żywe pochodnie – na skutek wybuchu materiałów palnych na terenie Fabryki Gumy w dniu 2 sierpnia 1944. Pamięć o Nich pozostanie żywa w naszych sercach. Mieszkańcy Dzielnicy Posada”. W 2014 roku krzyż został usunięty.

W dniu 14 czerwca 2014 roku, przed 70-tą rocznicą tego nieszczęśliwego wypadku, odsłonięto trzeci krzyż. Monument z granitu, otoczony stylizowanymi płomieniami, został umiejscowiony na skałach piaskowca. Obok znajduje się tablica z inskrypcją: „…miłość i pamięć mocniejsza niż śmierć… Dla uczczenia pamięci kilkudziesięciu ofiar – mieszkańców Sanoka i okolicznych miejscowości, którzy stracili życie w dramatycznym pożarze na terenie Fabryki Gumy w Sanoku w dniu 2 sierpnia 1944 r. W 70. rocznicę tragedii pamiętamy. Społeczny komitet upamiętnienia ofiar tragedii z 1944 r. Radni dzielnicy Posada V kadencji. Sanok, 14.06.2014.

W wrześniu 2007 roku, z okazji 75-lecia istnienia fabryki, Zarząd Sanockich Zakładów Przemysłu Gumowego „STOMIL SANOK” S.A. zorganizował piknik rekreacyjny, który odbył się na sanockich Błoniach. W trakcie tego wydarzenia wystąpili tacy artyści jak Majka Jeżowska, Kabaret pod Wyrwigroszem oraz Paweł Kukiz z zespołem Piersi.

W dniu 23 czerwca 2014 roku, z okazji Światowego Zjazdu Sanoczan, „stary zakład” przy ul. Władysława Reymonta odwiedziła Marina Schmidt, najmłodsza córka doktora Oskara Schmidta. Była to historyczna chwila, gdyż była to pierwsza wizyta krewnego rodziny Schmidtów od zakończenia II wojny światowej.

Inne informacje

W 1980 roku, na mocy ważnej umowy, dyrektor przedsiębiorstwa „Stomil”, Zbigniew Paszta oraz rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego, Mieczysław Hess, zainicjowali współpracę, która trwała przez lata 1980-1987. Dzięki szerokiemu wsparciu miasta Sanoka oraz sanockich Zakładów Przemysłu Gumowego „Stomil”, w tym okresie przeprowadzono gruntowny remont Pałacu Tadeusza Stryjeńskiego, mieszczącego się przy ulicy Stefana Batorego w Krakowie.

W wyniku tych działań, senat Uniwersytetu Jagiellońskiego podjął decyzję o nadaniu temu obiektowi nowej nazwy – Collegium Sanockie, co podkreśla znaczenie tych wydarzeń dla lokalnej społeczności oraz akademickiego świata.

---

Oceń: Sanok Rubber Company

---