Biała Góra, która osiąga wysokość 518 metrów n.p.m., jest interesującym miejscem położonym w ramach pasma Gór Słonnych. To najwyższy punkt w grupie Orlego Kamienia, która jest częścią Pasma Olchowieckiego. Znajduje się ona w zachodniej części Gór Sanocko-Turczańskich, w pobliżu Sanoka, co czyni ją dogodnym miejscem dla miłośników przyrody oraz turystyki górskiej.
Góra ta nie tylko przyciąga uwagę ze względu na swoje walory krajobrazowe, ale także stanowi doskonałą bazę wypadową dla wszystkich, którzy pragną odkrywać urok Sanockiego regionu.
Historia
Biała Góra, znana również jako część Gór Słonnych, ma bogatą historię, sięgającą czasów XVI wieku. W źródłach historycznych po raz pierwszy wzmiankowana została w 1549 roku.
Warto zauważyć, że w dokumentach oraz na mapach występują pewne nieścisłości związane z jej nazwą. Często przypisuje się termin „Orli Kamień” do opisywanej najwyższej kulminacji tego masywu. Co ciekawe, nazwa ta w rzeczywistości odnosi się do wierzchołka znajdującego się około 1 km na wschód od Białej Góry, charakterystycznego dzięki piaskowcowemu ostańcu, który tam występuje.
Interesujące informacje na temat nazewnictwa dostarcza Józef Sulisz, który twierdzi, że nazwa Biała Góra mogła pojawić się już w XV wieku. Jak się uważa, wyraz ten prawdopodobnie związany jest z bielejącymi kamieniami występującymi na tym obszarze.
Geografia
W środkowej części tego wzgórza znajduje się gęsty las liściasty, który charakteryzuje się dominującym typem roślinności zwanym Querco-carpinetum. Las ten tworzy specyficzny ekosystem, który sprzyja zarówno lokalnej faunie, jak i florze.
Na północny zachód od Białej Góry rozciągają się tzw. Orle Góry, które wraz z otaczającymi je krajobrazami tworzą malowniczy widok. Region ten jest popularnym miejscem wśród miłośników natury oraz turystów pragnących aktywnego wypoczynku.
W lesie miejskim na Białej Górze, po północnej stronie, znajduje się studnia, która otoczona jest tajemniczą historią. Jej pochodzenie, zgodnie z legendą, sięga czasów panowania królowej Bony, matki Zygmunta Augusta. Dlatego też zwana jest Królewską Studnią (niem. Königsbrünndl).
Archeologia
Na jednej z bocznych odnóg głównego wzniesienia, w miejscu wyraźnej kulminacji osiągającej wysokość około 470 m n.p.m., odkryto doskonale zachowane grodzisko. Jego owalny kształt, zwieńczony rowem oraz wałem, datowany jest na okres XII–XIII wieku. To archeologiczne miejsce wskazuje na liczne ślady zniszczenia powstałe w wyniku walk, takie jak ślady spalenia oraz liczne groty używane jako broń miotająca, co datuje się na początku XIV wieku. Spojrzawszy wstecz, miejsca te powiązane były z walkami nadgranicznymi z czasów panowania Kazimierza Wielkiego, tuż przed objęciem tych terenów przez Królestwo Polskie w 1340 roku. Może ono być postrzegane jako pomocnicza warownia, mająca na celu zabezpieczenie przeprawy przez rzekę San.
Na stokach Białej Góry oraz poniżej Zamczyska, na rozległym tarasie rzeki San, znaleziono również ślady osadnictwa, które są związane z kręgiem kultury celtyckiej. Obszar ten cechuje się dużym wczesnośredniowiecznym podgrodziem. Obecnie w tym miejscu znajdują się atrakcje turystyczne, a w szczególności park etnograficzny, który przyciąga uwagę odwiedzających.
W maju 2019 roku, na terenie kulminacji, nad strumieniem przepływającym przez ten obszar, miało miejsce przełomowe odkrycie dokonane przez Mieczysława Skowrońskiego, współpracującego z londyńskim British Museum. Odkryto wtedy depozyt przedmiotów wykonanych z brązu, a wśród nich płytki, koraliki oraz zawieszki, mogące być elementami odzieży kobiecej. Odkopane przez sanockich archeologów artefakty datowane są na około 1000 rok p.n.e. Zniszczone przedmioty z brązu mogły stanowić depozyt odlewnika jako zapas surowcowy do produkcji nowych przedmiotów, ale nie można wykluczyć ich potencjalnego charakteru wotywnego.
Szlaki turystyczne
Rejon Białej Góry, położony w Górach Słonnych, obfituje w ciekawe szlaki turystyczne, które umożliwiają odkrywanie malowniczych krajobrazów i bogatej kultury regionu. Poniżej przedstawiamy kilka z nich.
- Trasa prowadząca z Sanoka przez Orli Kamień, Słonną (639 m n.p.m.), Przysłup, Rakową, Chwaniów, Roztokę, a następnie przez Pogórze Przemyskie do Przemyśla,
- Szlak z Sanoka do Orlego Kamienia (510 m n.p.m.),
- Szlak Architektury Drewnianej, który biegnie z Sanoka przez Międzybrodzie, Orli Kamień, Mrzygłód, Ulucz, Dobra, Hołuczków, Słonną (639 m n.p.m.) i Granicką, kończąc się w Sanoku.
Każdy z tych szlaków oferuje niepowtarzalne widoki oraz możliwość zapoznania się z unikalnymi bieszczadzkimi tradycjami architektonicznymi.
Przypisy
- Skarb sprzed 3000 lat, znaleziony pod Sanokiem, 24.05.2019 r., Tygodnik Sanocki, Edyta Wilk.
- Tygodnik Sanocki nr 34/2014 r. str 6. [dostęp 03.01.2015 r.]
- "Biała Góra, pow. Sanok. Szczyt góry zwany Zamczysko leży w łańcuchu Słonne Góry nad rzeką San, naprzeciw zamku w Sanoku. Owalna płaszczyzna otoczona wysokim wałem i rowem." [w:] Światowid. t. 23, 1955 r.
- Monografie fauny Polski. t 1-5 1973 r.; Fragmenta faunistica, t. 12.
- Józef Sulisz. Kilka zapisek z Sanoka. „Lud”. Tom 13, s. 39, 1907 r.
- Lud. PTL. 1907 r. t. 13.
- "1549 król Zygmunt August potwierdza mieszczanom [...] m.in. wolnego użytku pastwisk na górze zw. Biała Góra i na polu alias na błonie za Sanem, ..." [w:] Fastnacht. Słownik historyczno-geograficzny ziemi sanockiej w średniowieczu: A-I, str. 41.
- Władysław Kowalenko. Lexicon antiquitatum slavicarum. PAN.
Oceń: Biała Góra (Góry Słonne)