Zespół pałacowo-parkowy Rylskich i Tchorznickich w Sanoku

---

Historia

Interpretacja historii początków dworu w Sanoku wskazuje, że pierwsze budowle powstały na przełomie XVIII i XIX wieku. Pozostały do dzisiaj dwór, którego wzniesienie datuje się na XIX wiek (według niektórych źródeł na rok 1890), przeszedł kilka istotnych przebudów, zauważalnych w okolicach 1900 roku i w trakcie XIX wieku.

W przeszłości region w pobliżu obecnego obiektu stanowił majątek rodziny Tchorznickich, którzy odgrywali znaczącą rolę jako właściciele wsi Dąbrówka Polska oraz Dąbrówka Ruska w XIX wieku (źródła wskazują na spadkobierców Jana Tchorznickiego). Rody ziemskie Tchorznickich oraz Rylskich związały się ze sobą poprzez małżeństwo Zygmunta Rylskiego (zm. 1898) i Józefy Tchorznickiej (zm. 1907) w 1853 roku.

W sierpniu 1905 roku, po sprzedaży majątku przez Józefę Rylską, Dąbrówka Polska i Dąbrówka Ruska przeszły na własność Marii Strzelbickiej (zm. 1908), córki Ścibor-Rylskiej, żony Mieczysława Strzelbickiego, a wartość transakcji wyniosła 50 tysięcy koron. Po niespodziewanym zgonie właścicielki, majątek przekazano w ręce jej dzieci, które były nieletnimi spadkobiercami, podczas gdy Mieczysław Strzelbicki pełnił rolę zarządcy tego majątku.

Według stanu z 1911 roku, posiadaczami tabularnymi Dąbrówki Polskiej byli St. I. oraz St. Strzelbiccy, posiadający łącznie 124 hektary. Tuż przed 1914 rokiem Mieczysław Strzelbicki przeprowadził gruntowną renowację dworu, a wśród napraw pojawiły się nawet meble pochodzące sprzed XVIII wieku. Niestety, podczas I wojny światowej majątek uległ znacznym zniszczeniom, obejmując również obrazy oraz umeblowanie.

Po wojnie, w 1918 roku, do dworu wprowadziła się rodzina Strzelbickich, na czele z emerytowanym starostą Mieczysławem Strzelbickim, jego dziećmi: Stefanią, Janiną, Stanisławem i Marianem, a także ciotką Marią Parczewską, która zapewniała im opiekę. Strzelbicki podjął kolejny wysiłek naprawczy, mając na celu przywrócenie blasku zniszczonemu dworowi. Warto zauważyć, że rodzinny przyjaciel, profesor Józef Mehoffer, odwiedzał ich w 1934 roku, spędzając czas w majątku.

Dwór miał swój adres przy Dąbrówce Polskiej 1, a do 1939 roku był dzierżawiony przez Piotra Linscheid, rolnika, który mieszkał z żoną Olgą i dziećmi: Ferdynandem, Ryszardem, Waleria i Heleną. W chwilach napięcia związanych z wybuchem II wojny światowej, we dworze pomieszkiwała dr hab. Stefania Skwarczyńska, na stałe osiedlona w Łodzi, która przebywała z dwiema córkami: Marią oraz Joanną, a także z chrześniakiem. W momencie ataku Niemców na Polskę, dwór stał się miejscem schronienia dla polskich żołnierzy, którzy przekonali Skwarczyńską do opuszczenia majątku.

Po przybyciu frontu wschodniego oraz po usunięciu władzy przedwojennej, w grudniu 1944 roku dokonano administracyjnego podziału gruntów wsi, co oznaczało ich podział między ludność. Po 1945 roku budynek zaczęto wykorzystywać jako powierzchnię biurową. Na przestrzeni drugiej połowy XX wieku w tym samym miejscu, pod adresem ul. 1000-lecia 83, miała miejsce działalność Państwowego Ośrodka Maszynowego w Sanoku.

Nie można pominąć faktu, że pozostałości parku dworskiego z XVIII wieku zostały wpisane do wojewódzkiego rejestru zabytków (A-427 z dnia 16 lipca 2010 roku). Ponadto, zarówno pałac, jak i park dworski znalazły się w gminnym rejestrze zabytków Sanoka, który został opublikowany w 2015 roku.

---

Oceń: Zespół pałacowo-parkowy Rylskich i Tchorznickich w Sanoku

---